Dpt. Forest and Water Management Forest & Nature Lab Bepalen van optimale technieken en strategieën voor de oogst van houtige biomassa Jeroen Osselaere, Pieter Vangansbeke & Kris Verheyen Forest & Nature Lab, Ghent University Contact: Inleiding De stijgende bewustwording omtrent de negatieve effecten van het gebruik van fossiele brandstoffen zorgt voor een steeds groter wordende maatschappelijke belangstelling voor hernieuwbare energie. In veel Scandinavische landen is er reeds een uitgebreide expertise opgebouwd omtrent het oogsten van houtige biomassa uit bosecosystemen, een potentiële bron van hernieuwbare energie. Gezien de aard van de Vlaamse boscomplexen, is de buitenlandse expertise op het vlak van biomassaoogst niet simpel toe te passen. In dit onderzoek worden, door middel van terreinexperimenten in ‘Bosland’, enkele haalbare methoden getest voor kaalslagsystemen en eerste dunningen. Hierbij wordt voornamelijk gekeken naar de efficiëntie van de keten en de output van biomassa. Ook de impact op het bosecosysteem door de nutriëntenafvoer, wordt in kaart gebracht in een nevenonderzoek door middel van een uitgebreide analyse van strooisel, bodem, dood hout en staande biomassa. Materiaal en methoden In dit onderzoek werden twee scenario’s uitgekozen die potentieel houtige biomassa kunnen aanleveren: kroonhout van bomen uit kaalslagen en kroonhout of volledige bomen uit eerste dunningen. Een eerste stap in het onderzoek bestond uit een grondige inventarisatie van alle proefpercelen. Door middel van een gestratificeerde random sampling werden in elk proefperceel drie plots geselecteerd. Het inventariseren bestond uit het verzamelen van de standaard dendrometrische gegevens, een inventarisatie van de dode biomassa en een uitgebreide nutriëntenanalyse (bodem, vegetatie, kroon, …). In het tweede deel werden mogelijke oogstketens geanalyseerd door middel van een uitgebreide literatuurstudie en een overlegmoment met industriële partners. Op basis van deze bevindingen werd een selectie gemaakt van acht oogstketens (vier voor kaalslagen en vier voor eerste dunningen) en deze werden getest in de proefpercelen met een oppervlakte van ongeveer 1 ha (Fig. 1). Gedurende de proeven werden tijdsmetingen uitgevoerd en het brandstofverbruik werd bijgehouden. Eerste dunningen Kaalslagen Ø 12 Ø 7 Eerste resultaten  Eerste dunningen Het apart oogsten van stamhout zorgt voor een daling van de productie per tijdseenheid (productiviteit) van het uitrijden van het kroonhout, met hieraan gekoppeld een hoger verbruik per geproduceerde ton biomassa. Het gemiddelde verbruik van de harvester ligt 10% lager indien al het materiaal als biomassa geoogst wordt. De productiviteit van een harvester is gelijk aan die van een kraan met knipkop, echter het verbruik bij de harvester ligt 30% lager per geproduceerde ton biomassa.  Kaalslagen Chippen in het bestand geeft aanleiding tot een lager verbruik maar een kleine daling van de productiviteit. Kleinere aftopdiameters zorgen voor meer stamhout, maar een daling in: de hoeveelheid biomassa de productiviteit van het uitrijden van de biomassa de productiviteit van het chippen van het materiaal Figuur 1: Schematische weergave van de geteste oogstketens Voor de dunningen wordt in een perceel het stamhout apart geoogst met een klassieke harvester-forwarder combinatie. In de andere bestanden wordt al het materiaal als biomassa geoogst, in twee percelen met een harvester en in een perceel met rupskraan met knipkop. Chippen gebeurt ofwel in het bestand met een mobiele greentech chipper, ofwel aan de rand na uitrijden door een forwarder. Voor de kaalslagen wordt het stamhout telkens geoogst met een klassieke harvester- forwarder combinatie met een aftopdiameter van 7 of 12 cm. De biomassa wordt ofwel gechipt in het bestand, ofwel met een forwarder naar de rand gebracht voor het chippen.