Dia 1 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Inhoud Presentatie Korte uitleg over diverse regelingen: Bouwbesluit Energielabel GPR (duurzaamheid) Toelichting op het “Project Frisse scholen” Wat is “Frisse Scholen”eigenlijk Hoe werkt het Project Frisse Scholen De (on-)haalbaarheid van maatregelen Advies voor nieuwbouw scholen in Landerd

Dia 2 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Diverse Regelingen: Bouwbesluit Bouwbesluit (wet- en regelgeving) In het bouwbesluit zijn de minimum eisen opgenomen waaraan een nieuw gebouw in Nederland moet voldoen Verschillende gebruiksfuncties (per ruimte) kennen verschillende eisen. In nieuw bouwbesluit (medio april 2012) neemt de grenswaarde voor m.n. luchtkwaliteit enorm toe. De normbedragen voor de bouw van scholen hebben het bouwbesluit (het voldoen aan) als uitgangspunt.

Dia 3 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Diverse regelingen: Energielabel Energielabel Energielabel is ontwikkeld voor bestaande gebouwen. Subsidieregeling ‘Verbetering binnenklimaat huisvesting primair onderwijs’. Deze heeft betrekking zowel op verbetering energieverbruik als de kwaliteit van het binnenmilieu voor scholen die gebouwd zijn voor de tijd van de EPC-normeringen. Verbetermaatregelen doorgevoerd in: basisschool ‘t Oventje, basisschool ‘De Kreek’l LZk-school ‘De Vlinder’ Voor alle nieuwbouw Energie Prestatie Coëfficiënt (E.P.C.)

Dia 4 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Diverse regelingen: GPR-gebouw GPR Gebouw (Duurzaamheidscore) -Energie- reductie gas- en stroomverbruik -Milieu- waterbesparing, materiaalgebruik. -Gezondheid- ventilatie, licht en geluid (binnenklimaat) -Gebruikskwaliteit - toegankelijkheid, bereikbaarheid. -Toekomstwaarde- Aanpasbaar bouwen. Gemeente Landerd heeft het convenant duurzaam bouwen Noordoost Brabant ondertekend. Conform de GPR-module moet nieuwbouw minimaal voldoen aan de norm 6,5. De gemeente Landerd streeft om op alle onderdelen gemiddeld 7,0 te scoren. Met het ondertekenen van het convenant heeft de gemeente zich tevens verplicht de e.p.c. (energie prestatie coëfficient) minstens 10% lager te scoren dan in het bouwbesluit minimaal vereist wordt. Gemeentelijke Praktijk Richtlijn

Dia 5 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Frisse Scholen: inhoud Toelichting op het “Project Frisse scholen” Wat is “Frisse Scholen”eigenlijk Hoe werkt het Project Frisse Scholen De (on-)haalbaarheid van maatregelen Advies voor nieuwbouw scholen in Landerd

Dia 6 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Het project Frisse Scholen “Frisse Scholen” is de naam van een project: Van Agentschap NL (voorheen SenterNovem), in opdracht van ministerie van economische zaken en VROM Met als doelen het binnenmilieu van scholen te verbeteren. scholen te stimuleren minder energie te verbruiken Het hele systeem geldt alleen voor groepslokalen !! Het is géén keurmerk met classificaties!! Maar een eisen-stelsel (Programma van Eisen, met gradaties) betreffende die beide doelen. Er wordt voor projecten geen totaal-classificatie bepaald!

Dia 7 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Het project Frisse Scholen Het project is recent ontwikkeld: SenterNovem presenteert in 2008 programma van eisen in voorjaar 2010 diverse algemene brochures per september 2011 is een toetsingswijze opgesteld De ontwikkelingen zijn zo actueel, dat documenten uit 2011 de documenten uit 2010 soms tegenspreken, en er voor 2012 al weer herzieningen zijn aangekondigd.

Dia 8 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Hoe werkt het project Frisse Scholen Er worden 5 thema’s onderscheiden, te weten: energiezuinigheid luchtkwaliteit thermisch comfort visueel comfort akoestisch comfort Daarbij wordt gewerkt met 3 ambitieniveaus: Klasse C: acceptabel Klasse B: goed Klasse A: zeer goed Het ambitieniveau Klasse C ligt grotendeels iets boven de Bouwbesluit-eisen (en daardoor ook boven de bouwbudgetten)

Dia 9 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Hoe werkt het project Frisse Scholen Vervolgens zijn per thema allerlei aspecten benoemd, waarvoor vervolgens eisen zijn geformuleerd. Per thema is 1 “verplicht” aspect benoemd, te weten: Bij energiezuinigheid:Energieprestatie Bij luchtkwaliteit: Ventilatiecapaciteit Bij thermisch comfort: Operatieve temperatuur Bij visueel comfort: Kunstlicht Bij akoestisch comfort: Installatiegeluid

Dia 10 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Hoe werkt het project Frisse Scholen Plus per thema een waslijst aan andere aspecten: Bij energiezuinigheid: Bij luchtkwaliteit: Bij thermisch comfort: Bij visueel comfort: Bij akoestisch comfort: Isolatie van de gebouwschil Regeling verwarming Energiezuinige verwarming Spui-ventilatie Schoonmaakbaarheid Tabaksrook Tocht Individuele beïnvloeding Vloertemperatuur Daglichtfactor in lokalen Individuele regelbaarheid Nagalmtijd contactgeluid

Dia 11 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Hoe werkt het Project Frisse Scholen Al die maatregelen zijn samengevoegd in een “Programma van Eisen voor Frisse Scholen” Daarin staat omschreven hoe met behulp van alle informatie voor een project een “ambitieprofiel” voor alle thema’s kan worden opgesteld

Dia 12 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Hoe werkt het Project Frisse Scholen En in de laatste publicatie van oktober 2011 staat hoe zo’n ambitieprofiel tot op elk aspect verschillend kan worden uitgewerkt:

Dia 13 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Hoe werkt het Project Frisse Scholen Er wordt duidelijk omschreven dat er altijd keuzen gemaakt zullen moeten worden: tussen verschillende ambities onderling, en de financiële mogelijkheden. In alle stukken staat dat de na te streven normale basis voor nieuwbouw is: voor alle aspecten in beginsel klasse B. indien nog meer kwaliteit gewenst is soms klasse A.

Dia 14 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 De (on-)haalbaarheid van Frisse-Scholen-maatregelen Enkele voorbeelden van moeilijk haalbare of uiterst kostbare niet-verplichte eisen: Een daglichtfactor van 8% (vereist in Klasse A) is nagenoeg onhaalbaar. Klasse A in de lokalen is niet haalbaar als er op het schoolplein gerookt mag worden. Klasse A vereist 700 mm grotere vrije hoogte in de lokalen dan het bouwbesluit !!

Dia 15 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 En een eis met twee tegenstrijdige kanten: Het frisse-school PvE stelt voor klasse B t.a.v. koeling: vanuit thema Energie: niet doen vanuit thema thermisch comfort: wel doen. De (on-)haalbaarheid van Frisse-Scholen-maatregelen

Dia 16 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Frisse Scholen: Advies Algemeen Ambitieniveau voor scholenbouw in Landerd: Voor de 5 verplichte aspecten (conform de leidraden): klasse B “goed” te hanteren En voor alle overige aspecten: in principe uit te gaan van klasse B “goed”; indien mogelijk en haalbaar klasse A “zeer goed” (bijvoorbeeld: toepassing van een WKO-installatie) indien klasse B buitenproportionele investeringen vraagt incidenteel klasse C “acceptabel” te accepteren.

Dia 17 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Frisse Scholen: Advies Concreet De Vlinder te Reek: Uitbreiding van LZK-school “De Vlinder” op alle onderdelen (energiezuinigheid, luchtkwaliteit, thermisch-, visueel- en akoestisch-comfort) aan ambitieniveau B (goed) laten voldoen en daartoe een aanvullend krediet van € ,00 incl. B.T.W. beschikbaar stellen.

Dia 18 Presentatie “Frisse Scholen” Voorbereidende Vergadering, 6 december 2011 Frisse Scholen: Advies Concreet Kindcentrum Zeeland: Uitgangspunten: uitzoeken welke (bouw) maatregelen nodig zijn opdat voor alle verplichte aspecten en zo veel mogelijk niet-verplichte aspecten klasse B “goed” gerealiseerd kan worden. uitzoeken wat de realistische mogelijkheden zijn (ook in relatie tot energie- en exploitatiebesparingen) om zelfs op onderdelen klasse A “zeer goed” te realiseren.