(Pre-) Historie Wat is wat? Een gelijktijdig begin?

Economisch functioneren Overleven staat centraal –Twee keuzes Aanpassen aan de natuurlijke omgeving en/of deze deels aan jou “wensen” aanpassen bewust plannen, typisch iets voor mensen Overlevingsstrategieën in de Prehistorie –Verzamelen (roven) –Jagen/Vissen –Jagen/Verzamelen –Later landbouw

Economisch functioneren Overlevingsstrategieën in de Prehistorie –Overleven heeft alles met je gereedschap en vindrijkheid te maken –Veranderende technologie drijft de samenleving, zo ook de prehistorische –Op deze basis is ook indeling van dé geschiedenis der mensheid gemaakt

Technologie Werktuigen steen, bot, ivoor, hout vuur bedwingen

Periode-indeling (voor Nederland)* Oudheid –Steentijd – 2100 VC Paleolithicum 2,5 miljoen jaar – geleden Mesolithicum – 5000 VC Neolithicum VC –Bronstijd 2100 – 700 VC –IJzertijd 700 – 50 VC Romeinse Tijd 50 VC – 450 NC Middeleeuwen 500 – 1500 NC Nieuwe Tijd 1500 > * De indeling wisselt van gebied tot gebied

Sociaal functioneren Groeps- en individueel gedrag –Al het gedrag staat in het teken van de groep –Gezamenlijk overleven –J/v leefden in groepen van max mensen Economische noodzaak Eigen territorium Wel contacten tussen groepen (handel; partners uitwisseling (♀) Egalitair! –Wel incidenteel leiderschap Orale traditie en je leert van elkaar

Ontstaan van de landbouw(-samenleving)

Middelen van bestaan veranderen Adaptie is het sleutelwoord Van j/v gaat men geleidelijk over op een andere wijze van bestaan* –De landbouw Wat verstaan we hier onder? Domesticatie van plant én dier! Hoe/waarom of waardoor, wanneer en waar? Overigens wil de verschuiving van j/v naar landbouw niet zeggen dat j/v verdwijnt, maar het is niet meer het voornaamste middel van bestaan

Overgang van j/v op landbouw Hoe/waarom of waardoor? –Noodzaak Verandering klimaat (bv. Egypte) Competitie tussen groepen –Toeval Graanteelt in Klein-Azië –Bewuste keuze Afkijken voordeel bij andere groepen

Overgang van j/v op landbouw wanneer en waar? –Oudste zekere sporen van akkerbouw zijn gevonden in Palestina en Syrië en stammen uit de 9 e eeuw VC –Oudste zekere sporen van domestica van dieren zijn gevonden in Iran. Het schaap en geit werden daar ca VC al gehouden. Domestica van de wolf vond ca VC plaats

Belangrijkste akkerbouwgereedschappen uitvinding aardewerk “uitvinding” Hak, ploeg en sikkel

Sedentaire samenlevingen Landbouw vraagt om (semi-) permanente vestiging van groepen –Sedentaire samenlevingen ontstaan hierdoor –Echter, er is nog een route naar sedentair worden van groepen

Rivierdalculturen harappa Soemerië

Sedentaire samenlevingen Een akkerbouwer moet bij zijn land blijven Het samenleven verandert door de nieuwe wijze van bestaan Het egalitaire van de j/v groep verdwijnt door de verschillende nieuwe werkzaamheden

het Ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen / samenlevingen Het Ontstaan van steden in Mesopotamië

Ontstaan van steden Landbouw (lees: akkerbouw) –Maakt dat mensen zich settelen –Maakt dat mensen dus sedentair worden –Maakt dat dorpen ontstaan en deze tot steden kunnen uitgroeien –Maakt dat een samenleving enorm verandert

Verandering van de samenleving I Door de landbouw ontwikkelden zich meer (uiteenlopende) werkzaamheden De egalitaire samenleving verdween doordat mensen verschillende taken verschillend gingen waarderen –Hierdoor ontstond er een sociale gelaagdheid –Vraag: Hoe kan het dat mensen werkzaamheden en daaraan gekoppeld de status van mensen anders beoordelen.

Verandering van de samenleving II Kern van de verandering –Economisch: een nieuw middel van bestaan leverde meer op dan gezin kon consumeren Er ontstond een surplus –Kon men verhandelen –Kon afgeroomd (afgepakt) worden als belasting of pacht van grond –Economisch: door het surplus hoefde niet iedereen meer bij te dragen aan de voedselvoorziening van de groep (lees: samenleving) Andere taken worden mogelijk en gevonden en/of noodzakelijk

Verandering van de samenleving III Geleidelijk aan werd de samenleving complexer –Gehuchten worden dorpen Dorpen worden steden –Steden worden staten