Depressie en Hart- en vaatziekten Wat is hun relatie? Nicole Vogelzangs Afdeling Psychiatrie / EMGO instituut, VU Medisch Centrum

Deze presentatie Depressie en hart- en vaatziekten Maatschappelijk belang Geschiedenis: eerste onderzoeken Patiënten vs. algemene bevolking Welke richting? Wat zijn de mechanismen? Interventies

Deze presentatie Depressie en hart- en vaatziekten Maatschappelijk belang Geschiedenis: eerste onderzoeken Patiënten vs. algemene bevolking Welke richting? Wat zijn de mechanismen? Interventies

Maatschappelijk belang Impact van depressie en hart- en vaatziekten op kwaliteit van leven, levensduur en volksgezondheid

2030Ziekte% DALYs* 1Depressie9.6% 2Hartziekten5.9% 3Alzheimer, dementie5.8% 4Alcohol problemen4.7% 5Diabetes4.5% 6Beroerte4.5% 7Gehoorproblemen4.1% 8Kanker3.0% 9Artrose2.9% 10Longziekten2.5% Ziektelast in westerse landen * DALYs = disability-adjusted life years = verloren levensjaren + verlies kwaliteit van leven WHO: Mathers et al. Plos Medicine 2006

Ziektelast* in Nederland * in gezonde levensjaren (RIVM, Nationaal Kompas Volksgezondheid) 1Hartziekten 2Angststoornissen 3Beroerte 4Depressie 5Longziekten 6Diabetes 7longkanker 8Alcohol afhankelijkheid 9Artrose 10Dementie

Deze presentatie Depressie en hart- en vaatziekten Maatschappelijk belang Geschiedenis: eerste onderzoeken Patiënten vs. algemene bevolking Welke richting? Wat zijn de mechanismen? Interventies

Hoe het begon… Eind ’80 – begin ’90: eerste geluiden dat prevalentie van depressie hoog is onder patiënten met hart- en vaatziekten 1993: Frasure-Smith: eerste studie die aantoont dat MI patiënten met een depressie een groter risico hebben te overlijden

“Depression Following Myocardial Infarction” 222 patiënten met een niet-fataal myocardinfarct, ziekenhuis in Montreal, CA MDD vastgesteld m.b.v. DSM-III-R binnen enkele dagen na MI Na 6 maanden sterfte + oorzaak vastgesteld Frasure-Smith et al. JAMA 1993 Methoden

“Depression Following Myocardial Infarction” MDD vastgesteld in 35 patiënten (16%) Na 6 maanden 12 mensen overleden, allen door HVZ 17% van de depressieven was overleden en 3% van de niet-depressieven Frasure-Smith et al. JAMA 1993 Resultaten

“Depression Following Myocardial Infarction” Frasure-Smith et al. JAMA 1993 Resultaten HR = 5.74 ( ) Na correctie voor ziekte- ernst: HR = 4.29 ( )

Deze presentatie Depressie en hart- en vaatziekten Maatschappelijk belang Geschiedenis: eerste onderzoeken Patiënten vs. algemene bevolking Welke richting? Wat zijn de mechanismen? Interventies

Penninx et al. Arch Gen Psychiatry 2001 “Depression and Cardiac Mortality” Methoden Longitudinal Aging Study Amsterdam (LASA) Prospectieve cohort studie in de algemene bevolking 2847 mannen en vrouwen, jaar Mensen met (n=450) en zonder (n=2397) HVZ op baseline Baseline depressie (major en minor) => sterfte door HVZ in 4 jaar

Risico op sterfte door HVZ baseline HVZ geen minor Depressie major “Depression and Cardiac Mortality” Penninx et al. Arch Gen Psychiatry 2001 geen baseline HVZ Resultaten

Deze presentatie Depressie en hart- en vaatziekten Maatschappelijk belang Geschiedenis: eerste onderzoeken Patiënten vs. algemene bevolking Welke richting? Wat zijn de mechanismen? Interventies

Depressie en hart- en vaatziekten Oorzaak of gevolg? Depressie hart- en vaatziekten Hart- en vaatziekten depressie depressie Derde factor hart- en vaatziekten

Depressie en hart- en vaatziekten Oorzaak of gevolg? Depressie hart- en vaatziekten Hart- en vaatziekten depressie depressie Derde factor hart- en vaatziekten

Depressie als risicofactor voor HVZ De algemene populatie Bewijs uit systematische reviews ReviewAantal studies Aantal personen RR Rugulies, Wulsin, Nicholson, Van der Kooy, ± Rugulies Am J Prev Med 2002 Wulsin & Singal Psychosom Med 2003 Nicholson et al. Eur Heart J 2006 Van der Kooy et al. Int J Geriatr Psychiatry 2007

Meta-analyse Selectie criteria: – –Depressie als voorspeller – –CVD als uitkomst (MI, CAD, CVA, CVD) – –Algemene bevolking of 1e lijn – –Longitudinale studie (cohort of case-control) 28 studies – –gemiddelde n=3400 – –gemiddelde follow-up 10.6 jaar “Depression and Risk for Cardiovascular Disease” Methoden Van der Kooy et al. Int J Ger Psychiatr 2007

“Depression and Risk for Cardiovascular Disease” Resultaten Van der Kooy et al. Int J Ger Psychiatr 2007 MDD: RR= 2.54 ( ) Depressieve symptomen: RR= 1.39 ( )

ReviewAantal studies Aantal personen RR Barth, Van Melle, Nicholson, Barth et al. Psychosom Med 2004 Van Melle et al. Psychosom Med 2004 Nicholson et al. Eur Heart J 2006 Depressie en HVZ prognose HVZ patiënten Bewijs uit systematische reviews

Depressie en hart- en vaatziekten Oorzaak of gevolg? Depressie hart- en vaatziekten Hart- en vaatziekten depressie depressie Derde factor hart- en vaatziekten

HVZ als risicofactor voor depressie Post-MI of post-stroke depressie: – –prevalentie van depressie is verhoogd in HVZ patiënten t.o.v. algemene populatie – –ongeveer de helft zijn nieuwe gevallen Vascular depression hypothesis: “vascular damage in the brain might predispose, precipitate, or perpetuate depression in the elderly” Alexopoulos et al. Arch Gen Psychiatry 1997

“Vascular Disease and Future Risk of Depressive Symptomatology” Methoden Mast et al. Biol Psychiatry in press 2008 Health Aging and Body Composition (ABC) study Prospectieve cohort studie in de algemene bevolking 1796 blanke en donkere mannen en vrouwen, jaar Goed functionerend en zonder depressie HVZ => depressieve symptomen na 2 jaar

“Vascular Disease and Future Risk of Depressive Symptomatology” Resultaten Mast et al. Biol Psychiatry in press 2008 AandoeningOR95%CI Coronaire hartziekte1.76* Myocardinfarct (ECG)2.70* Rose Angina score1.74* Rose IC score1.66* Hartfalen Perifeer vaatlijden Risico op ontstaan van depressieve symptomen

Depressie en hart- en vaatziekten Oorzaak of gevolg? Depressie hart- en vaatziekten Hart- en vaatziekten depressie depressie Derde factor hart- en vaatziekten

Deze presentatie Depressie en hart- en vaatziekten Maatschappelijk belang Geschiedenis: eerste onderzoeken Patiënten vs. algemene bevolking Welke richting? Wat zijn de mechanismen? Interventies

Mogelijke verklaringen Leefstijl Verminderde zelfzorg Voortekenen ziekte (‘reverse causality’) Pathofysiologisch

Leefstijl Depressie Hart- en vaatziekten Ongezonde leefstijl Overgewicht Roken Alcohol gebruik Weinig lichaamsbeweging Slecht eetpatroon

Verminderde zelfzorg In patiënten met hart- en vaatziekten: Slechter opvolgen leefstijladviezen Minder medicatietrouw slechtere prognose

Voortekenen ziekte “reverse causality” Depressieve symptomen zijn eerste tekenen van een preklinische ziektestatus Tijd Preklinische ziektestatus Depressieve klachten Klinische HVZ diagnose

Pathofysiologische verklaringen Depressie Hart- en vaatziekten Metabole ontregelingen, Neuroendocrine ontregelingen, Immunologische ontregelingen, Vasculaire schade

Depressie Hart- en vaatziekten Metabole veranderingen, atherosclerose Biologische BLACK BOX

Depressie Hart- en vaatziekten Metabole veranderingen, atherosclerose HPA-as Autonoom zenuwstelsel Geslachts- hormonen Inflammatie

Depressie Hart- en vaatziekten Metabole veranderingen, atherosclerose HPA-as Autonoom zenuwstelsel Geslachts- hormonen Inflammatie

Metabool syndroom ≥ 3 van de volgende 5: Tailleomvang > 102 cm (mannen) > 88 cm (vrouwen) Triglyceriden ≥ 150 mg/dl HDL cholesterol < 40 mg/dl (mannen) < 50 mg/dl (vrouwen) Bloeddruk ≥ 130/85 mmHg of antihypertensiva Nuchter glucose ≥ 110 mg/dl of antidiabetica

“Hypercortisolemic depression and the metabolic syndrome” Vogelzangs et al. Psychoneuroendocrinology 2007 Methoden InChianti Study: Invecchiare in Chianti = Aging in the Chianti area Prospectieve cohort studie in de algemene bevolking 867 mannen en vrouwen, 65 jaar en ouder

“Hypercortisolemic depression and the metabolic syndrome” Vogelzangs et al. Psychoneuroendocrinology 2007 Methoden Depressie: 20% Center for Epidemiological studies Depression Scale (CES-D); CES-D ≥ 20: Cortisol: Uit 24-uurs urine, biologisch actief cortisol Metabool syndroom: 25% Hoge bloeddruk: 160/90

Depressie Geen depressie Laag Midden Hoog % p=.008 Urinair cortisol % met metabool syndroom “Hypercortisolemic depression and the metabolic syndrome” Vogelzangs et al. Psychoneuroendocrinology 2007 Resultaten

Deze presentatie Depressie en hart- en vaatziekten Maatschappelijk belang Geschiedenis: eerste onderzoeken Patiënten vs. algemene bevolking Welke richting? Wat zijn de mechanismen? Interventies

Depressie interventies in patiënten met hart- en vaatziekten ENRICHD SADHART MIND-IT CREATE ……

Farmacologische interventie SADHART Sertraline Antidepressant Heart Attack Randomized Trial 369 patiënten opgenomen met MI of onstabiele angina en een MDD (DSM-IV) Gerandomiseerde interventie (24 weken) : – –Sertraline – –placebo Methoden Glassman et al. JAMA 2002

Farmacologische interventie SADHART Sertraline kan veilig gebruikt worden in HVZ patiënten (geen effect op hartmaten) Sertraline kan veilig gebruikt worden in HVZ patiënten (geen effect op hartmaten) Sertraline is effectief in deze populatie Sertraline is effectief in deze populatie Resultaten Glassman et al. JAMA 2002

Farmacologische interventie SADHART Niet-significant daling in aantal nieuwe cardiovasculaire gebeurtenissen Niet-significant daling in aantal nieuwe cardiovasculaire gebeurtenissen Resultaten Glassman et al. JAMA 2002

Psychologische interventie ENRICHD Enhancing Recovery in Coronary Heart Disease patients Enhancing Recovery in Coronary Heart Disease patients 2481 patiënten opgenomen met MI (958 major, 811 minor, 66 dysthymie, 647 weinig sociale steun) 2481 patiënten opgenomen met MI (958 major, 811 minor, 66 dysthymie, 647 weinig sociale steun) Gerandomiseerde interventie (max. 6 mnd) : Gerandomiseerde interventie (max. 6 mnd) : –1243 cognitieve gedragstherapie –1238 gebruikelijke zorg Methoden Berkman et al. JAMA 2003

Psychologische interventie ENRICHD Resultaten Significant minder depressieve symptomen na 6 maanden Significant minder depressieve symptomen na 6 maanden Berkman et al. JAMA 2003

Psychologische interventie ENRICHD Resultaten Geen verandering in sterfte of niet-fatale cardiovasculaire gebeurtenissen Geen verandering in sterfte of niet-fatale cardiovasculaire gebeurtenissen Berkman et al. JAMA 2003

Samenvatting Er is een relatie tussen depressie en HVZ Depressie is voorspeller van HVZ HVZ is voorspeller voor depressie Oorzaak en gevolg nog onduidelijk Onderzoek naar mechanismen! Onzeker of behandeling van depressie ook tot betere HVZ prognose leidt

Discussie Moeten we alle depressieve personen screenen op het metabool syndroom? Moeten alle hartpatiënten op depressie gescreend worden? Klinische implicaties