Exanthemateuze infectieziekten Overgenomen van: Danielle Schrijnemaekers Kristel Fraaij-Grotenhuis Aangepast door Marloes Jacobs oktober 2011 1

Casus 1 meisje 6 jaar tonsillitis koorts uitslag zie foto’s - Diffuus vurig rood exantheem Periorale bleekheid Frambozentong Enkele dagen tot week Na verdwijnen vervellen handpalmen, vingers, voetzolen en tenen Oorzaak: -Hemolytische streptokok groep A Incubatietijd 2-5 dg na faryngitis, impetigo Overdracht aerogeen, via (in)direct contact Diagnostiek: klinisch beeld, keelkweek, AST Behandeling: feneticilline Complicaties: Acuut reuma (na ca 3wk, 1:30.000), glomerulonefritis (na 1-2wk) 2

Casus 2 Jongen, 3 jr Koorts 2 dg 39.5C hangerig huiduitslag 4 dg veel jeuk primaire infectie varicella zoster virus zeer besmettelijk onschuldige kinderziekte volwassenen en zwangeren veel zieker vooral in winter en voorjaar Symptomen: plots begin met koorts en huiduitslag bultjes die zich ontwikkelen tot blaasjes verschillende stadia door elkaar korstjes vallen af na 7-10 dg conjunctivae en slijmvliezen Complicaties: pneumonie, otitis media, encephalitis Diagnostiek: overbodig, evt serologie Besmettingsweg: via direct contact blaasjes of druppelinfectie een v/d meest besmettelijke ziekten diaplacentaire besmetting mogelijk Besmettelijkheid: van 5 dg voor de huiduitslag tot 6 dg erna Immuniteit: 2de aanval zeer zeldzaam Therapie: symptomatisch bij risicogroepen: evt. acyclovir Ter preventie: op indicatie IG binnen 72 uur Risicogroepen: - pasgeborenen met geïnfecteerde moeder - gestoorde afweer School/werk/kinderdagverblijf: geen maatregelen nodig 3

Casus 3 meisje 9 jaar 3 dg rode wangen subtiele rash armen en benen Erythema infectiosum de vijfde ziekte parvovirus B19 incubatietijd 1-3 wk overdracht aerogeen attack rate 50% leeftijd 4-10 jr prodromale fase: niet specifiek ziektebeeld met koorts, malaise, spierpijn, hoofdpijn, jeuk na 5-7 dg fijnvlekkig vlindervormig exantheem op gezicht (appelwangen); kan uitbreiden over romp en extremiteiten (strekzijde) exantheem verdwijnt binnen 1 week, kan terugkomen als reactie op bv warmte 5-10% gewrichtsklachten Diagnostiek: meestal overbodig, anders kweek, IgM, IgG Behandeling: symptomatisch Mogelijke complicaties: Zwangeren: verticale transmissie, spontane abortus (9% in 1ste trimester) Chron. haemolytische anemie: anaplastische crisis Immuunstoornis: chron. infectie 4

Casus 4 kind 1 jaar afgelopen dagen koorts tot 40° nu vlekjes romp, niet ziek Exanthema subitum Zesde ziekte Herpesvirus type 6 Incubatietijd: 5-15 dg Leeftijd 6 mnd tot 3 jr Symptomen: Plotseling koorts en milde lymfadenitis gedurende enkele dagen Exantheem vrij licht, erythemateus, maculopapulair gedurende 1-2 dg na normaliseren temperatuur Diagnostiek: overbodig Behandeling: geen Complicaties: encephalitis (zeldzaam), febriele convulsie 5

Casus 5 Meisje 2 jr eet niet meer sinds 2 dg vandaag uitslag op handjes Hand-, voet- en mondziekte Verwekker: coxsackievirus symptomen: - blaasjes in mond - later zweertjes (herpangina) - 1-2 dg later uitslag handen en voeten soms vooraf gegaan door wat misselijkheid, keelpijn, diarree, lichte koorts - Neonaten tot 10 dg oud risico op ernstige complicaties - besmetting via moeder (verticale transmissie) - diagnostiek: op klinisch beeld besmettingsweg: via aanhoesten, vocht uit blaasjes en ontlasting - Besmettelijke periode: van voor het acute stadium tot lang erna - Behandeling: pijnstilling - Geen preventieve maatregelen nodig 6

Casus 6 Meisje 14 jr in asielzoekerscentrum 4 dg geleden keelpijn en algemene malaise sinds gisteren uitslag gezicht nu ook op romp/armen/benen Rubella, Algemeen: - mild verlopend ziektebeeld - infectie in eerste helft zwangerschap geeft groot risico op congenitale afwijkingen - sinds 1974 in vaccinatieprogramma Symptomen: - 50% asymptomatisch - bij kinderen huiduitslag eerste symptoom - Volwassenen: prodromale symptomen Huiduitslag: begint in gezicht, binnen 2 dg ook romp en ledematen aangedaan Rozerode muculopapuleuze uitslag - Besmettingsweg: direct contact (handen) en druppelinfectie Incubatietijd:12-23 dg - Besmettelijke periode: vanaf 10 dg voor tot 7 dg na begin vd uitslag - Risicogroepen: ongevaccineerden, m.n. degenen die niet door groepsimmuniteit worden beschermd - Behandeling: geen, alleen symptomatisch Probleem: Foetale infectie: - risico afhankelijk van zwangerschapsduur - 20% spontane abortus - infectie na 16de week geen afwijkingen indien grote kans op congenitale afwijkingen: overwegen om zwangerschap af te breken - NB: Klinische diagnose weinig betrouwbaar - beperkte laboratoriumtechnieken, PCR, ELISA, IgM (diagnose op basis van titerstijging) 7

Casus 7 17 jarige jongen 4 dg koorts, verkoudheid, conjunctivitis uitslag sinds 1dg witte vlekjes in mond Mazelen Paramyxovirus Incubatietijd 6-14dg Besmettelijkheid 5 dg voor exantheem tot 4 dg daarna Overdracht aerogeen, via direct contact Prodromale fase met koorts, conjunctivitis en lichtschuwheid, verkoudheid, hoesten, algemene malaise, Koplik-vlekjes Exantheem 3-7 dg na aanvang van de klachten, beginnend in gelaat, erythemateus-maculopapuleus, later confluerend Diagnostiek: virusisolatie keel, antistoftiterstijging (>4x) in gepaarde monsters (IgG) Behandeling: symptomatisch, secundaire bacteriele infectie met antibiotica Complicaties: bronchitis, otitis media, pneumonie, encefalitis, subacute scleroserende panencephalitis, secundaire bacteriele infecties (bv lymfadenitis) Verhoogde kans op ernstig beloop bij: kinderen<1jr, volwassenen, zwangeren (geen aangeboren afw, zeldzaam spontane abortus, vroeggeboorte), immuunincompetente kinderen Meldingsplicht (groep B) Actieve immunisatie: BMR, 14 mnd, 9jr, levend verzwakt vaccin Passieve immunisatie : gammaglobulinen, < 1wk na blootstelling aan virus bij kinderen < 6mnd, immuunincompetente kinderen Maatregelen na contact met mazelenpatient 8

Ziekte van Kawasaki - Koorts > 5 dg > 40º - Oedeem en erytheem handen en voeten, desquamatie - Hyperemie conjunctiva - Afw lippen/mondholte: frambozetong, roodheid - Gegeneraliseerd, polymorf exantheem - (Cervicale) lymfadenopathie Etiologie: onbekend Acute systemische vasculitis Meestal < 5 jr, jongens:meisjes = 2:1 Beleid: Kinderarts lab: L, Hb , Tr , BSE  iv gammaglobuline acetylsalicylzuur - 20% cardiale complicaties 9

Erythema nodosum vnl. jongvolwassenen soms ook koorts en gewrichtspijn immuuncomplex-reactie 2,4:100.000/jr - vele oorzaken mogelijk, oa TBC, sarcoidose, colitis ulcerosa, streptokokken, virussen, schimmels, medicatie - 25% prodromale verschijnselen zoals koorts, keelpijn, droge hoest Beleid: - serologie op streptokokken - X-thorax Therapie: - bedrust en been hoogleggen - evt medicatie, afhankelijk van gevonden oorzaak 10

Erythema exsudativum multiforme (EEM) schietschijf laesies vnl. bij jongvolwassenen - Abrupt ontstane schietschijflaesies (‘target lesions’) - mn handen, onderarmen en voetzolen, soms ook slijmvliezen - EEM minor/major (stevens Johnson syndroom, zie volgende dia) - 50 % oorzaak onbekend - mogelijke oorzaken: virussen, bacteriën (streptokok, TBC), parasitair, geneesmiddelen Beleid: - streptokokkenserologie - weinig uitgebreid: dan expectatief - verwijzen indien: onzeker over diagnose of meer dan 10% vh lich oppervlak aangedaan - evt stootkuur prednison 11

stevens johnson syndroom Omschrijving SJS: grote delen van de huid en slijmvliezen laten los. 1 : 200.000 mensen per jaar. Nederland: 80 per jaar. SJS is een matig ernstige vorm van EEM. Indeling naar percentage van de huid die loslaat: 1. EEM minor. Beperkte vorm, slijmvliezen meestal niet aangedaan 2. EEM major. Uitgebreide vorm, waarbij 2 of meer slijmvlies gebieden zijn aangedaan (m.n. mond, ogen, gelachtsdelen, anus). 10% vd mensen wordt blind. Cave: ernstige longontsteking. 12

Henoch-Schönlein purpura vasculitis Soms darmen, gewrichten en nieren aangedaan - Vasculitis waarbij IgA antistoffen neerslaan in vaatwand herfst en voorjaar, vaak na BLWI incidentie 1: 7000/jr. - mogelijke veroorzakers: bact (mn streptokok), virussen, med, vaccinaties, voedingsmiddelen HSP komt vaker bij kinderen voor dan bij volwassenen. 50% < 8 jaar, 90% <10 jr. Als de ziekte bij volwassenen optreedt, is het beloop vaak ernstiger met meer niersymptomen, en vraagt vaak een agressievere behandeling met corticosteroiden en/of cytostatica. Jongens krijgen het vaker dan meisjes. Beleid: - nierfuncties bepalen - serologie op streptokok - evt AB - verwijzen indien nierfunctiestoornis - meestal spontane genezing 4-6 wk 13

Geneesmiddelen exantheem 14