KU Leuven, Centrum voor Onderwijseffectiviteit en -evaluatie I.s.m. Departement Onderwijs & Vorming Sarah Gielen Kim Bellens Barbara Belfi Jan Van Damme Het vierde leerjaar lager onderwijs in Vlaanderen: Resultaten van TIMSS 2011 in internationaal perspectief en in vergelijking met TIMSS December 2012

Overzicht 1. Inleiding Wat is TIMSS? Vlaanderen in TIMSS 2. Wiskunde 3. Wetenschappen 4. Besluit Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December

 4 de leerjaar L.O. (en 2 de leerjaar S.O.) (geen leeftijdscohorte!)  Om de 4 jaar  Wiskunde en (natuur)wetenschappen  Toets mikt op het gemiddelde leerplan  Interessant voor pedagogen (effectiviteit van scholen en klassen)  Iets minder deelname van Europese landen Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December Inleiding: Wat is TIMSS? 3

 Vroeger 3 x meegedaan in S.O. (laatste maal in 2003; toen gingen we achteruit, zeker de meisjes in wetenschappen)  Eénmaal meegedaan in L.O., in 2003  Nu opnieuw, in 2011 (overheid betaalde overhead) 1. Inleiding: Vlaanderen in TIMSS

TotaalMeisjesJongens Fysieke handicap211 Ernstige leer- en/of leesproblemen Beheersing Nederlandse taal onvoldoende Totaal Aantal uitgesloten leerlingen in TIMSS 2011 in het gewoon onderwijs  Mogelijk probleem inzake vergelijking met 2003: in 2011 ongeveer 11% van leerlingen uitgesloten, d.i. 5% meer dan in 2003 !  BLO: + 1%  Individuele uitsluitingen: + 4% (vooral omwille van leermoeilijkheden, ook omwille van taal) 1. Inleiding: Vlaanderen in TIMSS

Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December Wiskunde Algemeen prestatieniveau  Vlaanderen erg goed (6 ‘landen’ beter, even goed als 3 andere, rest significant slechter)  Idem als in 2003  Vlaamse prestaties zijn zeer homogeen, m.a.w. er is een klein verschil tussen zwak en sterk presterende leerlingen (alleen Nederland nog homogener) 6

Verdeling van de scores voor wiskunde per land, TIMSS 2011 (vierde leerjaar) 7

Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December 2012 Internationale benchmarks  Gevorderd: 10 % (11 e plaats)  Hoog: 50 % (7 e plaats)  Middelmatig: 89 % (6 de plaats)  Laag: 99 % (2 de plaats)  Vlaanderen is sterker voor zwakker presterenden (idem als leesvaardigheid in PIRLS 2006)  Ongeveer idem als in Wiskunde 8

Percentages leerlingen die de referentie- punten voor wiskunde hebben gehaald 9

Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December 2012 Inhoudelijke domeinen  Getallen  Meetkundige vormen en metingen (Vlaanderen iets hoger)  Gegevens (Vlaanderen iets lager, ook achteruitgang) Cognitieve domeinen  Kennen (Vlaanderen iets hoger)  Toepassen (Vlaanderen iets lager)  Redeneren (Vlaanderen lager) Jongens beter dan meisjes in getallen en meetkunde en in toepassen en redeneren 2. Wiskunde 10 Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December 2012

Overige  Vlaamse leerlingen minder ver qua rekenvaardigheden bij start van L.O. (idem als leesvaardigheid in PIRLS 2006)  Weinig onderwijskundig leiderschap bij Vlaamse directies (leervorderingen leerlingen volgen, leraren ondersteunen)  Leraren besteden weinig tijd aan professionele vorming (vooral op gebied van evaluatie van leerlingen)  Onzekerheid bij leraren inzake uitdagende taken geven aan talentvolle leerlingen 2. Wiskunde 11

Onderwijskundig leiderschap directies lager onderwijs Percentage leerlingen wiens directeur veel tijd besteedt aan opgelijste taken Vlaams gemiddelde (S.E.) Internationaal gemiddelde (S.E.) Het promoten van de onderwijskundige visie en doelen van de school35 (3.8)59 (0.5) Het ontwikkelen van de onderwijskundige doelen en leerplandoelen30 (3.7)60 (0.5) Het monitoren van de implementatie van de onderwijskundige doelen van de school in het onderwijs van de leerkrachten 24 (3.8)53 (0.5) Het monitoren van de leervorderingen van de leerlingen om er voor te zorgen dat de onderwijskundige doelen van de school gehaald worden 22 (3.2)57 (0.5) Het handhaven van de orde en een ordelijk klimaat op school36 (4.4)68 (0.5) Het aanpakken van gedrag van leerlingen die zich niet aan de regels houden 31 (3.7)44 (0.5) Het houden van gesprekken om leerkrachten die problemen in hun klas hebben te helpen 28 (4.0)39 (0.5) Het initiëren van onderwijskundige vernieuwings- of verbeteringsprojecten29 (4.4)43 (0.6) Deelname aan nascholingsactiviteiten specifiek voor directeurs34 (4.3)39 (0.5) 12 Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December 2012

2. Wiskunde Overige (vervolg)  Leerlingen doen niet zo graag wiskunde, maar toch liever dan in 2003  Ook meer zelfvertrouwen dan toen  Leraren stimuleren betrokkenheid van leerlingen relatief weinig  Storende factoren, o.a. gebrek aan slaap bij sommige leerlingen, ook schoolgebouwen…  Sterk gewijzigd leerlingenpubliek (meer anderstaligen), toch even goede resultaten  Vooral leerlingen die thuis soms Nederlands spreken zijn talrijker en doen het beter 13

Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December 2012 Algemeen prestatieniveau  Vlaanderen doet het niet goed  23 landen beter (o.a. bijna alle ‘Westerse’ landen)  Achteruitgegaan sinds 2003, vooral meisjes  Homogene prestatie (cf. wiskunde)  Kleine achteruitgang bij wie thuis Nederlands spreekt  Grote achteruitgang bij anderstaligen 3. Wetenschappen 14

Verdeling van de scores voor wetenschappen per land, TIMSS 2011 (vierde leerjaar) 15

Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December Wetenschappen Internationale benchmarks  Gevorderd: 2 % (38 e plaats)  Hoog: 24 % (32 e plaats)  Middelmatig: 73 % (23 e plaats)  Laag: 96 % (9 de plaats)  Achteruitgang t.o.v (resp. 2, 28, 79, 98%) 16

Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December Wetenschappen Evolutie van het percentage Vlaamse leerlingen dat de internationale standaarden behaalt voor wetenschappen ( ) 17

Vlaams prestatieniveau wetenschappen opgedeeld naar percentielen ( ) Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December Wetenschappen 18

Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December Wetenschappen Inhoudelijke domeinen  Biologie  Natuurkunde  Aardrijkskunde (Vlaanderen iets lager) Cognitieve domeinen  kennen  toepassen  redeneren  Jongens doen het in elk onderdeel beter dan meisjes  Achteruitgang sinds 2003: wel voor Biologie en Aardrijkskunde, niet voor Natuurkunde. Evolutie van meisjes telkens negatiever dan jongens. 19

Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December Wetenschappen Overige  Een ‘labo voor wetenschappen’ op school: internationaal 36%, bij ons 1%  Leraren volgen opnieuw weinig professionele vorming inzake evaluatie van leerlingen  Onze leraren voelen zich op elk subdomein minder goed voorbereid dan hun buitenlandse collega’s  Ze hebben ook minder vertrouwen in zichzelf als leraar op dat gebied (39% tegenover 59%)  Zie tabel 12 (volgende slide)  Vlaamse leerlingen doen niet graag wereldoriëntatie/wetenschappen (hoewel evolutie op dat punt positief is in vgl. met 2003)  Wetenschappen komen bij ons minder aan bod in het lager onderwijs (vooral natuurkunde)  Onderwijs gericht op onderzoeksvaardigheden in helft van lessen? 7% in Vlaanderen tegenover 40 % internationaal 20

Percentage leerlingen van wie de leerkracht zich zeer zeker voelt 1 Vlaams gemiddelde (S.E.) Internationaal gemiddelde (S.E.) Leerlingvragen over wereldoriëntatie beantwoorden45 (4.1)62 (0.5) Concepten en principes in wereldoriëntatie uitleggen door experimentjes en proefjes te doen 31 (3.6)51 (0.5) Uitdagende taken geven aan talentvolle leerlingen21 (3.1)43 (0.5) Instructies aanpassen om de interesse van leerlingen te vergroten 60 (3.3)63 (0.5) Leerlingen het belang van wereldoriëntatie laten inzien68 (3.3)68 (0.5) Mate waarin de leraar zich zeker voelt in het onderwijzen van wereldoriëntatie/ wetenschappen [1] Er waren drie antwoordmogelijkheden: zeer zeker, enigszins zeker, niet zeker. 21

Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December Besluit 1.Prima resultaat voor wiskunde, ondanks gewijzigd publiek. Vooral betere prestaties van kinderen uit taalgemengde gezinnen is goed (in vgl. met 2003). Ook het feit dat men liever wiskunde doet is positief.  Nuanceringen:  Groter aantal uitsluitingen (o.a. omwille van leermoeilijkheden en omwille van toename BLO).  Vlaams lager onderwijs blijft relatief achter inzake sterker presterende leerlingen (Enige samenhang met toename van ‘versnelling’)? Daarom is grote homogeniteit op zich geen kwaliteit. 22

Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December Besluit 2.Wetenschappen is nog zwakker dan vroeger, vooral bij meisjes en anderstaligen.  Nuancering: Vlaanderen koos voor verbreding van eindtermen en mede daardoor werd wetenschappen verschoven naar later. 3.Behoud van kwaliteit moet prioriteit worden. (Liefst meer aandacht geven aan achteruitgang dan in 2003). 23

Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December Besluit 4.Beleidssuggesties kunnen o.a. afgeleid worden uit volgende vaststellingen:  Onze leraren onvoldoende sterk om wetenschapsonderwijs te geven  Onze directies zijn geen onderwijskundige leiders 24

Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie | TIMSS Release 2011 | 11 December 2012 Meer informatie  Resultaten Vlaanderen op website Centrum voor Onderwijseffectiviteit en –evaluatie:  Contact (016/ ) (016/ ) 25