Palliatieve zorg en dementie Samenwerking tussen huisarts dementiezorg en palliatieve zorg Drs. S. van Peer, huisarts Brunssum. Marij Schielke, palliatief consulent 1

verder van de wereld weg elke dag een beetje dichter naar de hemel toe elke dag een treetje 2

Kenmerken dementie - verlies van geheugenfuncties -niet te genezen -er is sprake van steeds verdere achteruitgang en steeds meer verlies van functies ( handelingen, lopen -er zijn geen medicijnen om van de dementie te genezen 3

Verwachtingen 4

Wat is palliatieve zorg?? 5

6 Impliceert: Palliatieve zorg is de totale zorg voor de zorgvrager en zijn naasten vanaf het moment dat genezing niet meer mogelijk is tot aan het overlijden

Wat is palliatieve zorg Definitie: de al omvattende zorg in de laatste levensfase, zowel medisch als verzorgend Moet voelen als een warme mantel die beschermt tegen kou, ongemak, pijn, zielepijn 7

Totale zorg -Lichamelijke klachten -Psychische klachten -Sociale problemen -Spirituele problemen Het doel van palliatieve zorg is het bereiken van de best mogelijke kwaliteit van leven voor de patient en zijn naasten. Niet alleen in de terminale fase 8

Voortschrijden ziekte in zorg 9

Raakvlakken palliatieve zorg-dementiezorg Dezelfde doelgroep: mensen met dementie en hun naasten Samenwerking met informele zorg: partners, familie en vrienden spelen heel belangrijke rol Professionele hulpverleners rondom de patiënt: huisarts, thuiszorg, casemanager, palliatief consulent e.a. Locatie van zorg: Bij voorkeur thuis Patient staat centraal, kwaliteit van leven, kwaliteit van zorg Advance care planning: vroegtijdige zorgplanning 10

Kracht van samenwerken Optimaliseren van de zorgverlening aan de patiënt en zijn naasten Inschakelen juiste hulpverleners Bevorderen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen Verminderen van niet noodzakelijke ziekenhuisopnames 11

Palliatieve zorgverlening Proactieve houding : inschatten hoe iemand zich voelt en gaat voelen en daarop anticiperen met bv. pijnmedicatie 12

Alert op pijn Pijnbestrijding is een belangrijk uitgangspunt van Palliatieve zorgbenadering Pijn en ongemak komen vaak voor bij mensen met dementie, worden niet altijd opgemerkt Hoe kun je dit opmerken? ( onbegepen )gedrag?? Verdieping in dementie? 13

Wat willen mensen met dementie en hun naasten? Informatie over het proces van dementie Handvatten mbt. verandering van gedrag Ondersteuning bij ethische dilemma’s Goede pijn- en symptoombestrijding Steun bij adl en zorgtaken Hulpmiddelen en voorzieningen thuis Geestelijke begeleiding Rust en privacy 14

andere wensen Begeleiding bij beslissingen rondom het levenseinde ( uitleg over versterven, palliatieve sedatie, euthanasie) Een veilige omgeving Begrip Continuiteit van zorg, bij voorkeur thuis Afspraken om overbehandeling ( bv. sondevoeding, nr. beleid ) te voorkomen Steun bij verliesverwerking 15

En nu de praktijk Mevr. v. Dijk, 82 jaar, sinds enkele jaren bekend met Alzheimer dementie. Comorbiditeit: COPD, hartfalen, diabetes type 2 Mevr. is weduwe, heeft 3 kinderen waarvan er twee in het buitenland wonen. Daar ze niet meer zelfstandig kon wonen woont ze nu in bij haar jongste dochter en haar echtgenoot. 16

Met hulp van dochter kan mevrouw redelijk functioneren. Er wordt dan ook geen gebruik gemaakt van thuiszorg of dagopvang. Bij de dochter echter wordt borstkanker ontdekt, er volgen operatie, chemo en bestralingen. 17

Tijdens de periode van operatie en de daaropvolgende weken is mevr. van Dijk tijdelijk opgenomen op een logeerkamer in een verpleeghuis. 18

Ondanks alle goede zorg in het verpleeghuis kan men niet voorkomen dat er duidelijk sprake is van gedragsveranderingen bij mevrouw. Ze wordt apathisch, is soms delirant, soms agressief. Wil zich niet laten verzorgen. Wat zou de oorzaak van gedragsverandering kunnen zijn? 19

Als de dochter enigszins hersteld is van de operatie besluit ze, in overleg met haar man en de huisarts haar moeder weer naar huis te halen. De huisarts schakelt een casemanager dementie in. Ook wordt er gestart met thuiszorg, 2 x per dag. Taak casemanager, thuiszorg?? 20

Vervolg casus mevrouw van Dijk De dagelijkse hulp bij adl van mevrouw van Dijk wordt een dagelijks gevecht. Ze vertoont afweergedrag, wil niet gewassen, wil niet uit bed. Men wijt het aan de verandering van de situatie en aan de progressie van de dementie Hoe te benaderen? 21

Om een delier uit te sluiten wordt urine nagekeken, deze is echter niet afwijkend. Medicatie wordt aangepast zonder enig effect. Mogelijke andere oorzaken? 22

De huisarts….. Daar ook bij dementie sprake is van een palliatieve zorgsituatie besluit de huisarts om een palliatief consulent in te schakelen. Uiteindelijk lijkt met name de lichamelijke verzorging een probleem te zijn. Er wordt als proefdosis gestart met 4 x dgs paracetamol 1000 mg. 23

Na een week lijkt mevrouw wat minder afweer gedrag te vertonen, ze neemt ook weer wat deel aan het gezinsleven. De zorgmomenten blijven echter problematisch. In overleg met arts palliatief team en huisarts wordt gestart met oramoph ( snel en kortwerkend morfine preparaat) 24

Mevrouw vertoont nauwelijks nog afweergedrag. Fysio wordt ingeschakeld. Er blijkt sprake te zijn van een ernstige vorm van osteoporose, mogelijk geeft dit pijnsensatie bij verzorging. Ergo zorgt voor juiste hulpmiddelen bij transfers, en optimale zithouding 25

Mevrouw van Dijk kan, ondanks de ziekte van Alzheimer, weer deel zijn van het gezin van haar dochter. Er is sprake van minder ongemak, minder afweer en meer comfort. Ze oogt tevreden. 26

Take home message Palliatieve zorg is alles wat men nog kan doen, als men denkt dat er niets meer kan worden gedaan 27

Dank voor uw aandacht 28