CoRPS Center of Research on Psychology in Somatic diseases De psychosociale gevolgen van kanker: meestal negatief, soms ook positief Floortje Mols Mini- symposium Eens patiënt altijd patiënt?

CoRPS Inhoud Presentatie Negatieve gevolgen van kanker en/of behandeling Positieve gevolgen van kanker en/of behandeling Hulpverlening

CoRPS Kanker en behandeling Lichamelijke gevolgen Psychische gevolgen Seksueel disfunctioneren Relatie problemen Cognitieve problemen (na chemo) Werkgerelateerde problemen

CoRPS Lichamelijke gevolgen van kanker Lichamelijke klachten ten gevolgen van de tumor -Vermoeidheid, pijn etc... Lichamelijke klachten ten gevolgen van de behandeling -Chirurgie; complicaties, ander uiterlijk, vruchtbaarheid. -Chemotherapie; vermoeidheid, braken, haaruitval, cognitieve problemen (chemobrain) etc… -Radiotherapie; algehele malaise, vermoeidheid, misselijkheid, huidveranderingen, nieuwe tumoren etc..

CoRPS Psychische klachten I IPOS; core curriculum, 2007

CoRPS Psychische klachten II Voor de diagnose: –Onzekerheid (onverklaarbare klachten) –Spanning (misschien ziek, bevolkingsonderzoek) –Pas laat naar de dokter vanwege angst.

CoRPS Psychische klachten III Na diagnose, voor behandeling: –Schok en stress (verwerken diagnose en maken behandelkeuze) –Onzekerheid over toekomst, angst, nervositeit –Boosheid (waarom moet mij dit overkomen?) –Schuldgevoelens (heb ik het zelf veroorzaakt?)

CoRPS Psychische klachten III Tijdens de behandeling: –Spanning (afhankelijk van het soort tumor en het type behandeling) Na de behandeling: –Opluchting (dat behandeling voorbij is) –Angst (ben ik echt genezen?) –Onzekerheid over toekomst –Angst voor erfelijkheid

CoRPS Psychische klachten IV Lange termijn: –Patiënten vinden evenwicht vaak terug. –Nacontroles blijven een bron van spanning. Recidief of metastase: –Risico van depressie en psychiatrische morbiditeit is groter –Teleurstelling, schuldgevoelens, angst voor de toekomst

CoRPS Psychische klachten V Palliatieve/terminale zorg: –Angst (voor eenzaamheid, lijden en de dood) –Verdriet (vanwege gebrek aan controle) –Bezorgdheid (over degene die achter blijven)

CoRPS Depressie I Depressies bij kanker vaak niet, of niet goed, herkend Overlap met fysieke symptomen - vermoeidheid, slecht slapen, gebrek aan eetlust, gewichtsverlies, verminderd libido, denken aan de dood Interpretatie van symptomen (door arts en patiënt) Gebrek aan communicatie tussen patiënt en arts Onderschatting van frequentie en ernst Verborgen symptomen, zoals zich sociaal afzonderen

CoRPS Depressie II Prevalentie bij kanker 4x hoger vs gezonde bevolking Diagnose –50% wordt gemist –bestaande criteria gebaseerd op gezonde personen

CoRPS Sociaal functioneren Kanker beïnvloedt ook het leven van de mensen in de directe omgeving van de patiënt. Verandering van rollen en taken. Relatie kan uit balans raken. Manier van steun geven moet aansluiten op de wensen van de patiënt.

CoRPS Inhoud Presentatie Negatieve gevolgen van kanker en/of behandeling Positieve gevolgen van kanker en/of behandeling Hulpverlening

CoRPS There are two Lance Armstrongs, pre-cancer and post. I left my house on October 2, 1996 as one person and came home another…. The truth is that cancer was the best thing that ever happened to me. I don’t know why I got the illness, but it did wonders for me, and I wouldn’t want to walk away from it. Why would I want to change, even for a day, the most important and shaping event of my life? “It’s not about the bike: My journey back to life” Citaat Lance Armstrong

CoRPS Positieve effecten van kanker 79% van de borstkankerpatienten vindt tenminste 1 aspect van haar leven verbeterd als gevolg van kanker (10 jaar na diagnose), bv: –Grotere mentale gezondheid –Grotere tevredenheid met het leven –Positievere kijk op het leven –Verbeterde relaties met partner, familie, vrienden –Meer vertrouwen in het eigen lichaam Mols et al.; Psychology and Health, 2009

CoRPS Positieve effecten van kanker Positieve late effecten kunnen bestaan naast negatieve late effecten Je mag nooit van mensen verwachten dat ze positieve ervaringen hebben/gaan krijgen als gevolg van kanker. Niet iedereen heeft positieve ervaringen. Positieve ervaringen hangen o.a. af van het stadium van de ziekte en behandeling.

CoRPS Inhoud Presentatie Negatieve gevolgen van kanker en/of behandeling Positieve gevolgen van kanker en/of behandeling Hulpverlening -Psychosociale signalering -Zorgaanbod/interventies

CoRPS Psychosociale signalering Voor sommigen is extra (psychosociale) zorg nodig, van belang is hen te onderscheiden Doel: Kwaliteit van leven verbeteren Aanpak: Systematisch met screeningsvragenlijst Structureel bij iedere patiënt met kanker Vroeg in traject en daarna herhaald

CoRPS

Zorgaanbod Informele zorg: -Lotgenotencontact -Inloophuizen -Patiëntenorganisaties Gespecialiseerde psychosociale zorg: -Individuele hulp (bij hoge mate van ‘distress’) -Herstel & Balans (revalidatieprogramma) -Psycho-educatie (effect ook na 3 jaar) -Cursus “leven met kanker” of “minder moe bij kanker” -Ontspanningsoefeningen (mindfulness trainingen)

CoRPS Vragen?