Drs. B.J.W.M. van den Buijs Fysiotherapeut en Bewegingswetenschaper UMC Utrecht FYSIOTHERAPIE EN ONCOLOGIE

Fysiotherapie bij oncologie richt zich op de behandeling en begeleiding van mensen met kanker, gericht op de gevolgen van de ziekte zelf en van de medische behandelingen (operatie, chemotherapie, radiotherapie en hormoontherapie) Oncologie en fysiotherapie

In alle fasen van de ziekte Tijdens curatieve behandeling Oncologie en fysiotherapie

In alle fasen van de ziekte Tijdens curatieve behandeling Fysiotherapeutisch doel: behoud kracht en conditie Oncologie en fysiotherapie

In alle fasen van de ziekte Tijdens curatieve behandeling Fysiotherapeutisch doel: behoud kracht en conditie Na curatieve behandeling Oncologie en fysiotherapie

In alle fasen van de ziekte Tijdens curatieve behandeling Fysiotherapeutisch doel: behoud kracht en conditie Na curatieve behandeling Fysiotherapeutisch doel: verbeteren kracht/ conditie arbeidsre-integratie, verminderen vermoeidheid etc. Oncologie en fysiotherapie

In alle fasen van de ziekte Tijdens curatieve behandeling Fysiotherapeutisch doel: behoud kracht en conditie Na curatieve behandeling Fysiotherapeutisch doel: verbeteren kracht/ conditie arbeidsre-integratie, verminderen vermoeidheid etc. In de palliatieve fase Oncologie en fysiotherapie

In alle fasen van de ziekte Tijdens curatieve behandeling Fysiotherapeutisch doel: behoud kracht en conditie Na curatieve behandeling Fysiotherapeutisch doel: verbeteren kracht/ conditie arbeidsre-integratie, verminderen vermoeidheid etc. In de palliatieve fase Fysiotherapeutisch doel: symptoombestrijding, hulpvraag patiënt Oncologie en fysiotherapie

Vragen Welke problemen zie je op jouw vakgebied bij kankerpatiënten? Wat zijn de verwijsopties en voorwelke patiënt is wat geschikt? Wat kan jij deze mensen bieden ? Wat kan de oncologieverpleegkundige / huisarts zelf?

Fysiotherapeutische aangrijpingspunten bij patiënten met kanker

VermoeidheidConditieverliesKrachtsverliesAdemhaling Angst v bewegenBeperkingenOedeemSpanning PijnBekkenbodemRe-integratieHartproblemen

BeperkingenOedeemSpanningPijnBekkenbodemRe-integratieHartklachten Vermoeidheid Conditie Kracht AdemhalingAngst Een van de meest voorkomende problemen bij patiënten met kanker Gevolgen van de ziekte en van de behandeling Multifactorieel (Hb, nachtrust etc etc) Training heeft invloed op vermoeidheid Conditionele training meer effect dan krachttraining Bewezen bij solide tumoren, (nog) niet bij hematologische ziekten Cramp. Exercise for the management of cancer-related fatigue in adults. Cochrane 2012

BeperkingenOedeemSpanningPijnBekkenbodemRe-integratieHartklachten Vermoeidheid Conditieverlies Kracht Ademhaling Angst Tijdens de behandeling Gesuperviseerde training laat significante verbeteringen zien in uithoudingsvermogen (VO 2max ) Conditietraining is goed uitvoerbaar tijdens en na behandeling Supervisie vs zelf trainen vs niets doen Jones. Effect of exercise training on peak oxygen consumption in patients with cancer: a meta-anaylsis. Oncologist 2011

BeperkingenOedeemSpanningPijnBekkenbodem Re-integratieHartklachten Vermoeidheid Conditie Krachtsverlies Ademhaling Angst Spiermassa kan o.a. ontstaan door de bijwerkingen van de behandeling en door inactiviteit Training verbetert spierkracht en spiermassa Trainingseisen -minimaal 2-3x per week -3 – 4 maanden -voldoende belasting (60-80% 1RM) Stene. Effect of physical exercise on muscle mass and strenght in cancer patients during treatment – a systematic review. Crit Rev Oncol 2013

Beperkingen Oedeem SpanningPijnBekkenbodem Re-integratie Hartklachten Vermoeidheid Conditie Kracht Ademhaling Angst Door de ziekte, de behandeling (radiatie pneumonitis, lobectomie), maar ook luchtweginfectie/ pneumonie Ondersteuning door ademhalingstechnieken/ hoesttechnieken Adviezen m.b.t. bewegen en houding

Beperkingen Oedeem SpanningPijnBekkenbodem Re-integratieHartklachten Vermoeidheid Conditie Kracht Ademhaling Angst v bewegen Vaak onbekendheid Bang om moe te worden Fysieke problemen zoals stoma, littekenweefsel of lymfoedeem Informatie/ voorlichting en rustig opbouwen van training

Beperkingen Oedeem Spanning PijnBekkenbodem Re-integratieHartklachten Vermoeidheid ConditieKracht Ademhaling Angst Bijvoorbeeld na mamma amputatie of n.accessorius letsel na halsklierdissectie Oefentherapie om mobiliteit van gewrichten te verbeteren, stabiliteit van gewrichten te verbeteren Carvalho. Exercise interventions for shoulder dysfunction in patients treated for head and neck cancer. Cochrane 2012

Ademhaling Angst Beperkingen Oedeem Spanning Pijn Bekkenbodem Re-integratieHartklachten Vermoeidheid ConditieKracht Incidentie van lymfoedeem na borstkanker is ongeveer 20% Risicofactoren zijn: grootte van de ingreep, BMI (m.n. vetpercentage), inactiviteit en chemo/ RT Behandeling o.a. door lymfdrainage, bandageren/ steunkous, taping Trainen heeft geen negatieve invloed op oedeem! DiSipio. Incidence of unilateral arm lymphoedema after breast cancer: a systematic review and meta-analysis. Lancet 2013

Beperkingen Oedeem Spanning Pijn Bekkenbodem Re-integratieHartklachten Vermoeidheid ConditieKracht AdemhalingAngst Verwerking, angst dat ziekte terugkomt, vermoeidheid etc etc Nekklachten, hoofdpijn Ontspanningsoefeningen, massage, begeleiding/ coaching

Vermoeidheid ConditieKracht AdemhalingAngst Beperkingen Oedeem Spanning Pijn Bekkenbodem Re-integratie Hartklachten Ontstaan door inactiviteit, de behandeling (bijvoorbeeld na operatie, neuropathische pijn na chemotherapie, nek/ schouderklachten bij spanning, botmetastasen) Massage, ontspanningsoefeningen, TENS, oefentherapie, voorlichting Pijnmedicatie, afstemmen met arts

Vermoeidheid ConditieKracht AdemhalingAngstBeperkingenOedeem Spanning Pijn Bekkenbodem Re-integratie Hartklachten Bijv. bij blaastumor of rectumcarcinoom Incontinentie Specifieke bekkenbodemtherapeut

Vermoeidheid ConditieKracht AdemhalingAngstBeperkingenOedeemSpanning Pijn Bekkenbodem Re-integratie Hartklachten Terug naar de arbeidsmarkt Onzekerheid Uiterlijk ziet men niets, bewaken van eigen grenzen Training, soms heel specifiek, om belastbaarheid te vergroten

Vermoeidheid ConditieKracht AdemhalingAngstBeperkingenOedeemSpanningPijn Bekkenbodem Re-integratie Hartklachten Antrhacyclines (bijv. adriamycine) kunnen leiden tot beschadiging van de hartspier (incidentie 0,5% tot 9%) Problemen kunnen zich maanden of zelfs jaren na behandeling nog voordoen LVEF (Linker Ventrikel Ejectie Fractie) wordt tijdens behandeling gecontroleerd Specifiek trainen - hartfalenprotocol

Door CVZ gedefinieerd als: “ Zorg die gericht is op de functionele, fysieke, psychische en sociale problemen verbonden met kanker, inclusief nazorg en revalidatie” Revalidatie -> multidisciplinair Richtlijn Oncologische Revalidatie, IKNL 2011 Oncologische Revalidatie

Richtlijn Oncologische Revalidatie, IKNL 2011 Richtlijn Oncologische Revalidatie

Richtlijn Oncologische Revalidatie, IKNL 2011 Richtlijn Oncologische Revalidatie

Richtlijn Oncologische Revalidatie, IKNL 2011 Richtlijn Oncologische Revalidatie

Richtlijn Oncologische Revalidatie, IKNL 2011 Richtlijn Oncologische Revalidatie

Richtlijn Oncologische Revalidatie, IKNL 2011 Richtlijn Oncologische Revalidatie

Richtlijn Oncologische Revalidatie, IKNL 2011 Richtlijn Oncologische Revalidatie

Wat kan een fysiotherapeut onder andere bieden bij patiënten met kanker?

OefentherapieAdemhalingsoef.BandagerenInformeren BekkenbodemtrainingMassagePijnstillingOntspanning ConditietrainingFunctionele trainingKrachttrainingStabiliteitstraining

Behandeling van bovengenoemde problemen Diagnostiek -In kaart brengen van de problemen -Bijvoorbeeld kracht en conditie (uitzetten tegen ref. groep) Advies … PSK (patiënt specifieke klachten) Verwijsopties en voor welke patiënt is wat geschikt…

Supervisie vs Adviezen vs Niets – Tijdens behandeling Fitheid Tijd OperatieChemo/ RT Niets

Fitheid Tijd OperatieChemo/ RT Adviezen Niets Supervisie vs Adviezen vs Niets – Tijdens behandeling

Fitheid Tijd OperatieChemo/ RT Supervisie Adviezen Niets Supervisie vs Adviezen vs Niets – Tijdens behandeling

Een oncologisch fysiotherapeut vinden Netwerken

Een oncologisch fysiotherapeut vinden Netwerken Onconet Amsterdam en nu ook landelijk door NPi Onconet Amsterdam en nu ook landelijk door NPi

Een oncologisch fysiotherapeut vinden Netwerken Onconet Amsterdam en nu ook landelijk door NPi Onconet Amsterdam en nu ook landelijk door NPi FyNeOn Noord-Brabant en Noord-Limburg FyNeOn Noord-Brabant en Noord-Limburg

Een oncologisch fysiotherapeut vinden Netwerken Onconet Amsterdam en nu ook landelijk door NPi Onconet Amsterdam en nu ook landelijk door NPi FyNeOn Noord-Brabant en Noord-Limburg FyNeOn Noord-Brabant en Noord-Limburg Netwerk Werkgroep Fysiotherapie & Oncologie Midden Nederland

Een oncologisch fysiotherapeut vinden Netwerken Onconet Amsterdam en nu ook landelijk door NPi Onconet Amsterdam en nu ook landelijk door NPi FyNeOn Noord-Brabant en Noord-Limburg FyNeOn Noord-Brabant en Noord-Limburg Netwerk Werkgroep Fysiotherapie & Oncologie Midden Nederland Zorgkaart Nederland Zorgkaart Nederland

Een oncologisch fysiotherapeut vinden Netwerken Onconet Amsterdam en nu ook landelijk door NPi Onconet Amsterdam en nu ook landelijk door NPi FyNeOn Noord-Brabant en Noord-Limburg FyNeOn Noord-Brabant en Noord-Limburg Netwerk Werkgroep Fysiotherapie & Oncologie Midden Nederland Zorgkaart Nederland Zorgkaart Nederland Google

Overzicht hebben van de mogelijkheden Wat kan de oncologieverpleegkundige / huisarts zelf?

Overzicht hebben van de mogelijkheden Informatie geven (bijvoorbeeld over vermoeidheid) Wat kan de oncologieverpleegkundige / huisarts zelf?

Overzicht hebben van de mogelijkheden Informatie geven (bijvoorbeeld over vermoeidheid) Adviezen geven over gezonde leefstijl (NNGB) Wat kan de oncologieverpleegkundige / huisarts zelf?

Overzicht hebben van de mogelijkheden Informatie geven (bijvoorbeeld over vermoeidheid) Adviezen geven over gezonde leefstijl (NNGB) Vroegtijdig signaleren en juist doorverwijzen Wat kan de oncologieverpleegkundige / huisarts zelf?

Overzicht hebben van de mogelijkheden Informatie geven (bijvoorbeeld over vermoeidheid) Adviezen geven over gezonde leefstijl (NNGB) Vroegtijdig signaleren en juist doorverwijzen Communicatie met andere disciplines Wat kan de oncologieverpleegkundige / huisarts zelf?

Overzicht hebben van de mogelijkheden Informatie geven (bijvoorbeeld over vermoeidheid) Adviezen geven over gezonde leefstijl (NNGB) Vroegtijdig signaleren en juist doorverwijzen Communicatie met andere disciplines …. Wat kan de oncologieverpleegkundige / huisarts zelf?

Dank voor jullie aandacht