1 UDL Kortrijk 12 februari 2014 Klimaatcrisis en Duurzame energieoplossingen Aviel Verbruggen Gewoon hoogleraar UAntwerpen IPCC ©Aviel Verbruggen

2 Structuur gesprek 1.Klimaatpobleem op hoofdlijnen: uitdagingen & aanpak 2. Energiegebruik als hoofdprobleem * Is de olie op? * Atoomenergie: vriend of vijand? * Volstaat hernieuwbare energie? 2. Energiegebruik als hoofdprobleem * Is de olie op? * Atoomenergie: vriend of vijand? * Volstaat hernieuwbare energie? 3. Klimaatbeleid: * Waarom stagnatie? * Hoe anders?

3 FOSSIELE BRANDSTOFFEN ATMOSFEER Consumptie MENSELIJK LEVEN Productie Draagvlak KLIMAAT Menselijk leven hangt af van een gezonde natuur Draagvlak Water Planten Dieren NATUUR BRON STORT

4 +0,7°C nu [ stijging veroorzaakt door de mens] +1,6°C bijna zeker [gassen al in de lucht] +2°C maximum: Kopenhagen Akkoord (2009)... +5°C… bij “Gewoon Voortdoen" #1 Klimaatcrisis: planeet met koorts

5 Stijgende broeikasgas concentraties (ppm = parts per million) 280 ppm: voor het jaar 1750 [gebruik steenkolen, later + aardolie, + aardgas] In het jaar 2011: 390 ppm CO 2 / 440 ppm CO 2 e … + ≈2 ppm: ieder jaar zonder verandering Voor een ¾ kans op ‘koorts lager dan +2°C’, moet CO 2 e onder 400 ppm #2 Klimaatcrisis: de atmosfeer stikt

6 Gt CO2 per jaar 1850 Jaar Gedumpt Tussen 1970 en TAAK #3 Klimaatcrisis: sluikstorten broeikasgassen Gigaton (Gt) /jaar Ca.50 Gt in 2011

7 Gt CO2 per jaar 1850 Jaar Gestort 0 Gemiste kans in 1980: de zachte weg 1980: gemiste kans op duurzaamheid

8 Verkeken kans ( ):: fatwa tegen energieheffingen Efficiëntie scenario Overcapaciteit Groei scenarios Energie gebruik Jaar Mio TOE

9 Gt CO2 per jaar 1850 Jaar Gestort 0 Rampen Paniek Laatste Kans Gemiste kans in 1980 De laatste kans op duurzame ontwikkeling

10 1. Mensen ≈ 7 miljard 2. Welvaart ≈ 60-70,000 miljard $US /jaar Gasvormig zwerfvuil ≈ 50 miljard ton/jaar broeikasgassen 3. Fossiele brandstof ≈ 10 miljard toe /jaar steenkolen, aardolie, gas 4. Atoombrandstof ≈ 2% eindgebruik energie Afval voor eeuwig Accidenten Atoomwapens ENERGIE: kern van het probleem

11 Heden Toekomst $ rijk $$ rijker $$$ rijkst American Dream $ rijk $$ rijker $$$ rijkst American Dream Fossiele energie & Atoomenergie Fossiele energie & Atoomenergie Hernieuwbare Energie efficiëntie Mondiale Duurzame Ontwikkeling Welke energie voor welke ontwikkeling?

12 Mondiale Duurzame Ontwikkeling $ rijk $$ rijker $$$ rijkst American Dream $ rijk $$ rijker $$$ rijkst American Dream Herniewbare Energie efficiëntie Fossiele energie & Atoomenergie Fossiele energie & Atoomenergie Misfits energiesysteem ⌘ ontwikkeling

13 Vrije Energie in de omgeving Warmte & Kracht Licht & Lucht WELKE energie is Duurzaam? Menselijke Warmte & Kracht Oogsten van Energiestromen in de omgeving Warmte & Kracht DOMPER: ONDUURZAME, FRAUDULEUS GEPRIJSDE, FOSSIELE & ATOOM BRANDSTOFFEN Duurzame energie afgeknot

14 Past Oil Sales Supply Peak +3°C Oil peak – Global warming of +2°C, +3°C, and +4°C Gb/yr Years 2013 Demand Peak +2°C Supply Peak +4°C Time Oil Use

15 Atoomenergie onduurzaam Ecologisch inpasbaar? Uitstoot CO 2 is gering Uitstoot edelgassen Radioactiviteit, afval, accidenten Onuitputtelijk?Kweekreactoren mislukt Fusie is niet haalbaar (voor 2100) Veilig & gezond?Globaal toepasbaar? Radioactiviteit; verlies van leefwereld Kapitaal & technologisch intensief Proliferatie (b.v. Israël, Iran, enz.) Economisch correct? Afwenteling risico’s (onverzekerbaar) Negatieve leercurve (stijgende kosten) “Veilig genoeg” is onbetaalbaar Democratisch? Participatief? Afwijzing door risico-bewuste burgers Technocratische besluitvorming

16 Risico analyse /weging /aanvaarding Risico analyse: technische taak ● Goede uitvoering vereist het vatten van …  ruimte & tijd  onzekerheid, onwetendheid  onomkeerbaarheid ● Uitgevoerde studies: myoop, vertekend  Studie van fictieve situaties  Focus op menselijke morbiditeit/mortaliteit  Doorspekt met aannames & waarde-oordelen Risico weging is persoonsgebonden Risico aanvaarding als maatschappelijk proces

17 Risico’s Maatschappelijk 1. Normatief, top-down: VOORZORG PRINCIPE * bepaalde daden voorkomen, inperken omwille van de onvatbaarheid van de kwesties, gevolgen, …  over atoomenergie 2. Positief, bottom-up: VERZEKERINGEN * Principe: NU baten opgeven om mogelijks hoge kosten IN DE TOEKOMST te vermijden * Gespecialiseerde, mondiaal geïntegreerde instituten balanceren en beheren uw, mijn, en hun risico’s * Vrijwillig of Verplicht verzekeren? Verplicht als iemand’s activiteit onomkeerbaar grote schade kan veroorzaken voor (vele) anderen

18 Risico’s: atoomenergie onverzekerbaar De mondiaal gespecialiseerde ondernemingen weigeren hoge premies voor het dekken van“verwaarloosbare” risico’s Is de burger die atoomrisico’s weigert dan “irrationeel”? Rationeel en ethisch = verplicht volledig verzekeren = stop het atoomavontuur Atoom- risico’s verwaar- loosbaar? JuistVals Volledig verzekerbaar Maatregelen: ontruim 30km zones

19 Atoom vs. Hernieuwbare Energie (1/4) andere vraag – andere dekking Tijd Efficiënt Gebruik Elektrisch Vermogen (kW) Nucleaire basislast productie Hernieuwbare productie Expansief Gebruik Elektrisch vermogen (kW) Tijd MW uren

20 Piramidaal Multilateraal Atoom vs. Hernieuwbare Energie (2/4) andere netten

21 Atoomenergie: een dood paard Atoomenergie: post WO-2 fetisj  Heraut-Architect van de naoorlogse energie obesitas  Industriestaten hebben alle middelen ingezet om atoomenergie leefbaar te maken  Verhouding “Resultaat/Middelen” is zeer pover  Geen beterschap: blijvende risico’s & stijgende kosten Opgewarmde kost:  “Atoomrisico’s verwaarloosbaar - mensen moeten rationeel zijn en ze aanvaarden”  Mastodont centrales (1700 MW), veel eenheden op één plek, serie productie – anders te duur (IEA)  Atoomproblemen in de grond stoppen, later oplossen met technieken die er niet zijn …  GEN-III+, GEN-IV, GEN-V newspeak

22 RADICAAL = Duurzame Ontwikkeling = Dringend & Drastisch Anders REDELIJK Verbouw de energiewereld ⌘ de beschaving volgt Geen energie “Pantheon”: alleen efficiëntie & zon Maak onduurzame energieconcerns irrelevant Verbouw de welvaart: wat+hoeveel tegen welke prijs? Geen ‘nieuwe mens’ experimenten; eigenbelang ≈ zwaartekracht (houdt de dingen op hun plaats) Stop de huidige oplossingen, gidsen, taal, … De noodzakelijke ommekeer

23 Kyoto 1997 – Kopenhagen 2009 – Warschau 2013 internationaal klimaatbeleid zit vast Intenties & beloften van rijke landen: emissie reducties, miljarden $ steun aan arme landen Belangen wegen door, zero-som spel, wantrouwen Handel in emissierechten Zwendel: globale emissies stijgen, bureaucratie, fraude, handel in aflaten, … Rijke landen wentelen eigen verantwoordelijkheid af: Geen nieuwe koers; geen radicale innovaties Media circus (Kopenhagen) trekt andere agenda’s aan: Overwoekert feitelijk klimaatbeleid #4 Politiek in crisis

24 Ernstig over +2°C = PLAFOND op de gemiddelde broeikasgasemissies/persoon voor alle landen #5 Politiek in crisis: zwendel in aflaten

25 Enige duurzame optie, indien betaalbaar voor iedereen Efficiënte energiesystemen zijn betaalbaar Afslanken “geval per geval” met gedoseerde heffingen Meer welvaart met minder brandstof Meer welvaart met minder brandstof Energie uit zon, wind, water, bio Energie uit zon, wind, water, bio Energie/koolstof Prijszetting Energie/koolstof Prijszetting Stuwkracht nodig Doorbreek patstelling in klimaatbeleid = Ieder land verbetert continu op drie vlakken Doorbreek patstelling in klimaatbeleid = Ieder land verbetert continu op drie vlakken

26 “Klimaat-goede” dingen “Klimaat-slechte” dingen Heffingen, toeslagen, taksen B1-B2+ Subsidies, steun, B3+B4- Per land jaarlijks meetbaar = (B2+B3) – (B1+B4) Financiële stuwkracht via budgetombouw

27 Intensiteit x Prijs = constant % van BBP Elektriciteit: verband tussen prijs en intensiteit

28 P3P I 3 I 2 I 2* I 1* P2P2 P1P1 P1P1 End-use price $/kWh End-use price $/kWh Intensiteit Wh/$GDP Prijsverhogingen trekken innovatie I 1

29 Wegwijzers Mensen voelen & verstaan prijzen, facturen, geld Aansporingen Prijzen sturen beslissingen en gedrag van mensen, via Euros facturen/budgetten (‘onzichtbare handen’), beter dan gebieden & verbieden Realiteit van energie prijzen Steenkolen, olie, gas: ‘goedkoop’ of ‘laag geprijsd’? Atoomcentrales: onbetaalde risico’s & eeuwige zorg Zon, wind, water, bio energie: volle kostprijs betaald Wie zet de prijzen? Wie int het geld? Energieconcerns  overheden? Cruciale rol van goed bestuur (juiste prijs & besteding) De betekenis van prijzen & facturen

30 Meer weten? Boek (Nl.) Website (English) € 10,00