Roadshow Omgevingswet Deelsessie Gezondheid en omgevingsplan 25 februari 2016

Gezondheid en Omgevingswet Vier factoren die gezondheid bepalen: Erfelijkheid Leefstijl Gezondheidszorg Leefmilieu Wet ziet op de laatste factor

Gezondheid en Omgevingswet Doelen van de Omgevingswet (wetsvoorstel 33962 A): plannen voor R.O., milieu en natuur beter op elkaar afstemmen duurzame projecten stimuleren gemeenten meer ruimte geven tot maatwerk t.a.v. het omgevingsbeleid

Gezondheid en Omgevingswet Bij maatschappelijke doelen van de wet (art 1.3): “bereiken en in stand houden van een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit” Milieu en gezondheid expliciet genoemd in de wet (art 2.1): “heeft betrekking op het beschermen van de gezondheid en milieu”

Gezondheid en Omgevingswet Amendementen: No. 150 Extra lid artikel 2.1: bij toedeling van functies aan locaties wordt rekening gehouden met het belang van gezondheid. Aanpassing artikel 4.22 lid 2 sub b: nemen van passende preventieve maatregelen ter bescherming van de gezondheid No. 151 Artikel 5.32: weigeren omgevingsvergunning als er bijzondere omstandigheden zijn waardoor het verlenen van de vergunning zou leiden tot nadelige gevolgen voor gezondheid

Gezondheid en Omgevingswet Amendementen: No. 152 Extra lid artikel 5.42: wijzigen of intrekken van een verleende omgevingsvergunning ter bescherming van de gezondheid

Gezondheid, toch al geregeld? Wet publieke gezondheid (2008) Doel: gezondheidsbewaking, bescherming en bevordering Art 16: B&W vraagt advies aan GGD voordat besluiten worden genomen die belangrijke gevolgen hebben voor de publieke gezondheidszorg Kans om de samenhang tussen gezondheid, milieu, fysieke veiligheid en ruimtelijk beleid te vergroten: gezondheid kan niet vrijblijvend zijn in planvorming en vergunningverlening Huidige wetgeving biedt onvoldoende mogelijkheden voor lokale en provinciale bestuurders om gezondheid mee te wegen en vergunningen te weigeren als de volksgezondheid in het geding is. Wij signaleren dat gemeenten gezondheid nu niet altijd meewegen. Bestuurders en planontwikkelaars hebben gezondheidseffecten van een ruimtelijke ontwikkeling niet altijd scherp op het netvlies of kunnen geconfronteerd worden met onvoorziene gezondheidsrisico’s, met een stapeling van effecten of aspecten waarvoor géén normen gelden. Als bestuurder gezondheid wel wil meewegen bestaat risico dat dit bij gebrek aan juridische basis geen stand kan houden. Omgevingswet maakt gezondheidsbeschermende plicht mogelijk. Kans om in het fysieke domein, lokaal het verschil te maken  gemeentebesturen kunnen hiermee de bescherming van gezondheid een integrale plek geven in hun omgevingsbeslissingen.

Factoren die ziektelast veroorzaken 5,7 % wordt door milieufactoren veroorzaakt Milieunormen (omgevingswaarden): Alleen gericht op gezondheidsbescherming? Ook gezondheidseffecten onder de norm (o.a. luchtkwaliteit (PM10, NO2), geluid) Niet voor alles is een norm (o.a. roet, zoönosen) - Niet iedereen beschermd door normen (gevoelige groepen) ‘Nieuwe’ gezondheidsrisico’s

Gezondheidsgegevens West-Brabant Volwassen/ouderen 19-64 jaar > 65 Is eenzaam 36 % 47% Sociale veiligheid 21% 21% Overgewicht 48 % 61% Voldoet niet aan NNGB 34% 28% Voldoet niet aan de Fitheidsnorm 79% 57% Jeugd 0-11 jaar Overgewicht 10,6% Niet buitenspelen (druk verkeer) 11,7% Voelt zich overdag of 's avonds/'s nachts onveilig Voldoet niet aan Nederlandse Norm Gezond Bewegen (minstens vijf dagen per week een half uur matig intensief lichamelijk actief) Voldoet niet aan de Fitheidsnorm (drie keer per week minimaal 20 minuten zwaar intensief bewegen) Voldoet aan geen van beiden normen 32

Gezondheid in ruimtelijk domein Gezondheid is meer dan voldoen aan normen Beleving (hinder en overlast) Maatschappelijke politieke discussie in relatie tot leefbaarheid Bevorderen gezond gedrag Positieve gezondheid: In de publieke gezondheidszorg kan positieve gezondheid een aanvulling betekenen op ‘de 3 P’s van preventie’. Deze 3 P’s zijn ‘protection’ (bescherming tegen externe risico’s), preventie van ziekten en risicovol gedrag, en ‘promotion’. Deze laatste P houdt in: ‘het bevorderen van conventioneel gezond gedrag’; dit zou aangevuld kunnen worden met de bevordering van positieve gezondheid. Wat betreft gezondheidsbevordering is het belangrijk om onderscheid te maken tussen dingen die het individu zelf kan doen en wat de overheid kan doen, namelijk een gezondheidbevorderende omgeving creëren.

Gezondheid in ruimtelijk domein Gezondheidsbescherming: Afstanden in acht nemen Technische maatregelen Keuzes maken Gezondheidsbevordering: Stimuleren gezonde leefstijl Uitnodigen tot gezond gedrag Bijdragen aan sociale cohesie De huidige wetgeving bood onvoldoende instrumenten voor lokale en provinciale bestuurders om gezondheid mee te wegen en vergunningen te weigeren als de volksgezondheid in het geding is. Bestuurders en planontwikkelaars hebben gezondheidseffecten van een ruimtelijke ontwikkeling niet altijd scherp op het netvlies of kunnen geconfronteerd worden met onvoorziene gezondheidsrisico’s, met een stapeling van effecten of aspecten waarvoor géén normen gelden. Hierdoor bestaat het risico dat de bestuurder gezondheid wel wil meewegen, maar dat dat bij gebrek aan juridische basis geen stand kan houden. Wij signaleren dan ook dat gemeenten door juridische onzekerheid aan de voorkant, gezondheid nu niet altijd meewegen. Ruimtelijke regels voor Gezonde verstedelijking: 1. Gezond verplaatsen door de stad. 2. Publieke ruimte inrichten voor: bewegen, recreeren, ontmoeten en sporten. 3. Synergie tussen publieke en private ruimte (werk, school, zorg, voorziening). 4. Gezonde basisvoorzieningen (drinkwater, zorg, informatie, voeding).

Hoe gezond moet het worden? Gezondheidsbelang is een van de vele belangen, dus geen sectoraal gezondheidsplan Gezondheid opnemen in omgevingsvisie (beleid) Iedere overheidsinstantie moet gezondheid meenemen Welke effecten meenemen? Kwetsbare groepen, omkeerbaarheid, ernst, omvang e.d. In milieuthema’s zit impliciet ook al gezondheid Gezondheidsbelang zou gediend zijn bij de opname in diverse omgevingsvisie. Een duidelijk en goed onderbouwd beleid versterkt de positie van besluiten bij de rechter Ad 2:Aard en omvang van de effecten Verdeling van de effecten (Kwetsbare groepen, relevante bevolkingsgroepen) Ernst en omvang van de effecten Omkeerbaarheid van de gezondheidseffecten Omkeerbaarheid van het beleid

Hoe pak je het aan? Proces: Health deal B5 gemeenten Geerpark (gemeente Breda i.s.m. het RIVM) Benut participatie; pilot omgevingsplan JOGG Procesmatig: Healthdeal: als voorbereiding op de nieuwe omgevingswet ga je kijken op welke manier ruimtelijke ordening, gezondheid en milieu kunnen samenwerken. Uitgangspunt is zijn maatschappelijke opgaven op vlak van leefbaarheid, duurzaamheid, economie. -Gezondheid structureel af te wegen bij ruimtelijk-economische ontwikkelingen. Gezonde mens is ook goed voor de economische ontwikkeling Deze health deal richt zich primair op wat vanuit het ruimtelijk-economische domein gedaan kan worden aan gezonde verstedelijking (2. en 3.), zodanig dat daarmee beter wordt bijgedragen aan doelen van het sociaal-gezondheidsdomein Geerpark Breda In het project ‘pilots Natuur en Gezondheid’ trachten RIVM en Alterra meer inzicht te krijgen in de wijze waarop groen in de leefomgeving kan bijdragen aan een betere gezondheid en welbevinden van volwassenen, in het bijzonder waar het gaat om depressie en overgewicht. Er is gekozen voor deze buurt, omdat Geeren-Zuid een buurt is waar veel mensen met een laag inkomen wonen. Op grond van de literatuur is de verwachting dat het effect van natuur op gezondheid het grootst is bij mensen met een lage sociaal-economische status. Daarnaast bleek uit gesprekken met de gemeente dat gezondheidsprofessionals waren uitgenodigd om mee te denken met de plannen voor het wijkpark- een belangrijk selectiecriterium. In dit onderzoek hebben we vanuit een gezondheidskundig oogpunt de situatie in kaart gebracht voorafgaand aan de herinrichting van een wijkpark in Geeren-Zuid, in Breda (nulmeting). Daarvoor hebben we onze inzichten gekregen uit onze gesprekken met professionals van de gemeente Breda en uit de wijk Geeren-Zuid (o.a. beleidsadviseur gemeente, wijkbeheerders, wijkmanager, fysiotherapeut, GGD, woningcorporatie, huurdersvereniging, ontwerpers, Grote Broer), met bewonersorganisatie Wijkavontuur, met de externe procesbegeleidster en met de bewoners, via de vragenlijsten en diepte interviews Procesmatig: samen met de bewoners, in geerpark was een goede samenwerking tussen verschillende instanties Benut participatie bij knelpunten waar je problemen verwacht: mensen inzicht geven in de afwegingen (dan heb je minder bezwaarschriften), zo deze manier draagvalk creeren je da

Hoe pak je het aan? Instrumenten: Health impact assesment (HIA) Beoordelingskader milieu en gezondheid Gezondheidseffectcreening (GES) Milieugezondheidsindicator (in ontwikkeling) Toetsingsinstrument (veehouderij) Toolbox gezonde verstedelijking (Posad/gemeente Utrecht) Binnenkort komt een rapport met instrumenten gezondheid en leefomgeving, RIVM Geeft overzicht van instrumenten en op welke moment je deze in het proces het beste kunt toepassen

Samenwerkingsspel

Vragen samenwerkingsspel Hoe kun je een buurt gezonder maken? Hoe kun je dit vastleggen in het omgevingsplan? Voorwaarde: Input en betrokkenheid bewoners

Wat is gezonde leefomgeving? Zoveel mensen, zoveel antwoorden… Zoveel verschillende plekken… Zoveel verschillende ambities… Zoveel verschillende bedreigingen… En ook zoveel verschillende kansen… MAATWERK