VERSPREIDING CULTUUR IN MIDDELEEUWEN College 2

Presentatie over: "VERSPREIDING CULTUUR IN MIDDELEEUWEN College 2"— Transcript van de presentatie:

1 VERSPREIDING CULTUUR IN MIDDELEEUWEN College 2

2 De Middeleeuwse maatschappij
Vrijwel volledig analfabeet Weinigen beheersen het schrift Vooral mondelinge overdracht van literatuur Literatuur wordt: gezongen voorgedragen Cfr. cantiga, canción, dezir

3 Begin Spaanse letterkunde
Moeilijk te definiëren Oudst dateerbare gedichtje: 1042 (jarcha) In Mozarabisch dialect Opgeschreven met Arabische of Hebreeuwse lettertekens Liefde van vrouw voor man

4 Geschreven cultuur Arabische teksten – b.v. moaxaja
Latijnse teksten – b.v. religieuze werken Hebreeuwse teksten – b.v.wetenschappelijke teksten In volkstaal geschreven teksten

5 Het Latijn Taal van de geletterden, vooral Kerk Groot prestige
Gebrek aan eenheidstaal Vulgair Latijn > alle Romaanse talen

6 De Kerk Kloosters Bibliotheken Scholen
Onderwijs wordt gegeven in kloosters  belangrijke rol van Kerk op dit gebied

7 Mondelinge cultuur Groot belang van mondelinge cultuur
Cultuur en literatuur worden oraal doorgegeven Analfabetisme is groot Nochtans: cultuur komt tot in afgelegen dorpen

8 Cantigas (Liederen) Cantigas de amigo Cantigas de amor
Cantigas de escarnio o de maldecir

9 Cantigas de amigo

10 Tussen 1250 en 1350 Gezongen Parallellisme Leixaprén Waarschijnlijk twee koren Vrouw beklaagt zich over afwezigheid vriend Melancholie

11

12 Rol geheugen Belangrijk in Middeleeuwen
Memoriseren langere stukken tekst Hulpmiddelen Rijm, parallellisme, beelden, enz.

13 Cultuur van de elite Versus populaire of volkscultuur
Cfr. De kaas en de wormen van Carlo Ginzburg Italiaans landbouwer – 2 processen van Inquisitie

14 Brede verspreiding cultuur: 5 factoren
1. Opkomst Universiteiten en scholen 2. Kerken en ‘kloosters’ - les en ‘artes’ 3. ‘Juglares’ zingen romances 4. Ontstaan volkstalen: Catalaans, Castiliaans, Galicisch-portugees, Portugees 5. Pelgrimsroute naar Santiago de Compostela - trage communicatie

15 Middeleeuwse manuscripten
Prachtig versierde werken Duidelijk handschrift (niet in 16e of 17e eeuw) Overschrijven: enorm tijdrovend Tot uitvinding boekdrukkunst (15e eeuw): alle werken zijn mss. Normaal met illustraties (miniaturen) Boeken: schaars en erg duur

16 Boeken Boeken maken = ingewikkeld
Professionelen: soms 4-5 maanden om 200 blzn. te copiëren Boeken = luxe-artikelen voor rijken Vooral te vinden in kloosters Weinigen hebben toegang tot wetenschap van boeken

17

18

19 Mondelinge traditie Sinds oudheid
Bij heuglijke gebeurtenissen (geboorte, oogst) Cfr. religieuze geschriften Negat. commentaren Kerk: heidense liederen

20 Flos sanctorum Neergeschreven heiligenlevens Voorbeeld voor gelovigen
Voorgelezen, in kloosters b.v. Voorgelezen in groep Verspreiding van leer Kerk

21 Later: religieuze autobiografie
Tegenhanger van heiligenlevens Vooral in 17e eeuw Vrouwen (cfr. college 4) Manuscripten: later gebruikt door Kerk

22 Visuele cultuur Zien = belangrijk ME mens neemt cultuur op via ogen
Religie: schilderijen en sculpturen in kerken Voorbeelden: Valladolid: Museo de Escultura Gregorio Fernández (barok, )

23

24 Auditieve cultuur Horen juglares toneelvoorstellingen voorlezen

25 De juglar Rondreizend artiest Brengt allerlei verhalen
O.a. epische gedichten Zowel feiten als fictie Informeren en amuseren Leeft van zijn werk Vrij componeren ‘mester de juglaría’

26 Juglar aan het hof van Alfonso VIII van Castilla

27 Middeleeuws toneel Vooral religieus Auto de los Reyes Magos
Gómez Manrique: één van de eerst bekende Spaanse dramaturgen Grote ontwikkeling in Gouden Eeuw (zie verder)

28 Castiliaanse lyriek Villancicos, etc. Niet opgeschreven vóór 15e eeuw
Bestond wel vroeger Verzameld in cancioneros, liederenboeken

29 Collectieve lectuur Eén persoon leest voor voor groep
(meestal ongeletterden) In kloosters, in dorpen, enz. Uiteenlopende teksten Veel religieuze, maar ook literaire of wetenschappelijke

30 Geschreven cultuur in volkstaal
Gonzalo de Berceo Eerste bekende Spaanse auteur Monnik – 12e – 13e eeuw Klooster van San Millán de la Cogolla Bedoeling: aanzetten tot navolging + propaganda ‘mester de clerecía’ (kunst van de geestelijken)

31 Gonzalo de Berceo

32 Quiero fer una prosa / en latín paladino
en cual suele el pueblo / fablar con su vecino ca non so tan letrado / por fer otro latino Bien valdrá, como creo, / un vaso de buen vino (Ik wil een dichtwerk maken / in duidelijk Romaans de taal waarin vandaag de dag / ‘t volk met zijn buurman spreekt want ik ben niet geleerd genoeg / om in ‘t Latijn te dichten Maar ik vermoed dat ik hiermee / een goed glas wijn verdien)

33 Milagros de Nuestra Señora
Gaat over de redding van de zondaars Constante tussenkomst van de Maagd Maria Berceo heeft ideeen van zijn tijd en milieu overgenomen 2 invloeden: mozarabische liturgie + Maria-leer van San Bernardo

34 Originaliteit Niet zoals we dit nu kennen
ME schrijver = imitatie + autoriteiten Bron = belangr.; geen blindelings copiëren In ME: geschreven woord = waarheid

35 Alfons X, de Wijze 1252-1284 Belangrijk oeuvre
Opkomen van Universiteiten. In 1254: Salamanca. (Eerste = Palencia) Actieve deelname aan Vertaalschool Toledo Propageert één taal, het castellano  eenheid

36 Vertaalschool van Toledo
Gelinkt aan fig. Alfonso X, de Wijze Eerst: van Arabisch naar Latijn Reden: enorm prestige Latijn Later: naar volkstaal, het Castiliaans Castiliaans = taal in ontwikkeling

37 Het boek van goede liefde
Juan Ruiz, aartspriester van Hita 1e helft 14e eeuw Gedicht in ong strofen Veel humor Meesterwerk, cfr. college 1

38 Een ongrijpbaar boek Goede liefde = dubbelzinnig Inleiding boek: preek
Verscheidenheid aan teksten Put uit versch. tradities Concr. beschrijvingen van soc. klassen Parodie, ironie en ambiguïteit Vermengt genres, moralisme en humor

39 Middeleeuwse mentaliteit
God = centrum van universum Collectiviteit Leven is een strijd Indien goed leven, dan wacht beloning Jorge Manrique, Coplas a la muerte de su padre

40 Coplas bij de dood van zijn vader
2e helft XVe eeuw Verschill. delen: algemene meditatie over dood manier waarop zijn vader de dood aanvaardt Dood spreekt de stervende toe Originele beelden Meesterwerk + afsluiting van een periode

41 De Camino de Santiago Santiago de Compostela = pelgrimsoord
Apostel Jacobus daar begraven Verschenen aan christenen Steun in strijd tegen moren Te paard en met zwaard Bijzonder belangrijke route

42 Overgang naar Renaissance
Individu wordt belangrijk Gevoelens Nieuwe levensvisie Optimisme Tijd van veranderingen

43 Fernando de Rojas, Celestina 1499
Enkel dialogen Niet echt theater; moeilijk opvoerbaar Liefde tussen Calisto en Melibea Celestina, proverbiale figuur

44 Marginaal milieu: prostitués
Genieten (sexualiteit, eten en drinken), eigenbelang prevaleert Pessimistisch einde

45 Einde feodale maatschappij
Verhouding heer / knecht verandert Geld wordt belangrijker Meesterwerk

46 Zie college 3: Invloed van de Kerk
Controle, indoctrinatie en repressie Biecht Prediking Inquisitie