Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009 Intercultural mediators in multilingual cultures. Reine Meylaerts CETRA - KULeuven.

Presentatie over: "Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009 Intercultural mediators in multilingual cultures. Reine Meylaerts CETRA - KULeuven."— Transcript van de presentatie:

1 Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009 Intercultural mediators in multilingual cultures. Reine Meylaerts CETRA - KULeuven

2 Streuvels translates Melloy in Dutch in 1934 Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

3 Melloy translates Streuvels in French in 1934 Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

4 Belgium in the 1930s diglossic society: D – F Streuvels and Melloy: –native Dutch speakers –bilingual at French secondary school Melloy: Francophone poet Streuvels: Flemish novelist 'choice' of literary language is never neutral Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

5 Camille Melloy (1891-1941) “Et moi, formé exclusivement par des livres français (je ne peux [sic] pas lire un livre belge) je dois [sic] déplaire à Bruxelles” (letter to Lobet, 2/6/1935) [And I, exclusively formed by French books (I can not read a Belgian book) I have to displease in Brussels]

6 Translation in diglossic society hostility of minority groups translations of Flemish literature into French: –hypothecating emancipation –endowing prestige translations of French literature into Dutch: –emancipative force Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

7 Camille Melloy translating into French Timmermans, Triptyque de Noël (1931) Timmermans, La Harpe de Saint François (1935) Streuvels, L’Enfant de Noël Streuvels, Contes à Poucette (1935) Waegemans & Matthys, La perle merveilleuse ; féerie en un prologue et trois actes (1935) Van Zeggelen, Les débuts d’Arlequin (1937) De Man, Maria et son charpentier (1941) Van der Heeren, L’Apocalypse (1941) Legrand, Mon Carême (1941)

8 Streuvels translating into Dutch Tolstoj, Vertellingen (1902) Tolstoj, Geluk in 't huishouden (1903) Tolstoj, Twee Vertellingen (1908) Bjørnson, Kleine Verhalen (1910) Brentano, Vertelsel van Gokkel en Hinkel (1910) Bouché, De Mourlons (1910) Bjørnson, Het Bruidslied (1911) de Coster, Vlaamsche Vertelsels (1918) Bjørnson, Een vrolijke knaap (1919) Blachon, Waarom ik Vlaanderen liefheb (1926) d'Orbaix, De tijd der kollebloemen (1927) Levenswijsheid uit China (1928) Vader en dochter (1928) Drie Russische Novellen (1932) IJslandsche Godensagen (1933) Sagen uit het Hooge Noorden (1934) de Pauw, Zeelieden en zeevisscherij (1934) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

9 Camille Melloy (1891-1941) “Nu ge weer eens ’n zaakvollen brief hebt geschreven, voel ik een jeukte om er op te antwoorden. (Soit dit une fois pour toutes, ge vergeeft me mijn onechte wendingen hé?) Ik ben immers maar een verloopen Vlaming en hanteer maar flink de fransche taal” (Letter from Melloy to Streuvels, 4/2/1937) [Now that you’ve written again an expert letter, I feel itch [sic] to answer it. (Soit dit une fois et pour toutes, you forgive me my forced turns, right?) I’m indeed just a shabby Fleming and only courageously handle the French language]

10 Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009 Camille Melloy (1891-1941) “Je lui [sa mère] procurais des livres flamands savoureux et édifiants à la fois, dont elle lisait chaque dimanche un chapitre. Je lui offrais aussi les miens, en rougissant. Une fois elle m'a dit: "C'est dommage qu'ils soient écrits en français: je voudrais tant les comprendre !" Mon coeur en a longtemps pleuré. A cause d'elle, pour elle j'eusse voulu être un écrivain flamand.” (1931) [I procured her [my mother] Flemish books, both entertaining and edifying, of which she read each Sunday a chapter. Blushing, I gave her also mine. Once she told me: “It’s a pity they are written in French: I would have so much liked to understand them!” It made my heart weeping for a long time. Because of her, for her I would have liked to be a Flemish writer] (my emphasis)

11 Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009 Cinq Contes de Noël – Vijf Kerstvertellingen “Hooggeëerde Meester, De bestuurder der Uitgeverij Desclée De Brouwer liet me weten dat gij mij de groote eer aandoet, mijn werkje: “Cinq Contes de Noël” in ‘ vlaamsch over te zetten. Ik ben er zeer gelukkig om, en dank u uit ganser harte. Sinds menige jaren – van mijn studiejaren af – ben ik een oprechte bewonderaar van uw grootsch en machtig litterair werk, en het doet me goed deze gelegenheid te vinden om u die bewondering uit te drukken.” (Letter from Melloy to Streuvels, 15/7/1934) [Highly Honoured Master, The president of the Publishing House Desclée De Brouwer let me know that you honour me greatly by transposing in Flemish my little work: “Cinq Contes de Noël”. It makes me very happy and I thank you with all of my heart. Since many years – since my student years – I’m a sincere admirer of your magnificent and powerful literary work, and it does me good to find this opportunity to express this admiration to you] (my emphasis)

12 Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009 Cinq Contes de Noël – Vijf Kerstvertellingen “Ik heb destijds nog het gedacht gehad, uw “Kerstekind” te vertalen; indien u het verlangt, zal ik volgaarne dat werkje aanpakken.” (Letter from Melloy to Streuvels, 15/7/1934) [I’ve had the idea at the time to translate your “Christ- Child”; if you wish, I’ll set to work on that book with great pleasure]

13 Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

14 Cinq Contes de Noël – Vijf Kerstvertellingen Daarna was de gravin gestorven. Rozlie vertrok met de kruik, zonder ze ooit te durven openen, want de uitspraak harer meesteres nam zij op als een bevel van God. Zij was in anderen dienst gegaan, later getrouwd, maar haar man was een dronkaard, en daarom alleen had zij hem nooit het geheim van de kruik met de gouden penningen durven mededelen. Weduwe geworden had zij voort gewerkt en veelal in armoede geleefd, maar er nooit kunnen toe besluiten een van hare goudstukken uit te geven. ‘s Avonds laat soms waagde zij ‘t wel eens, met gesloten deuren, en den angst op ‘t lijf, haren schat te bezichtigen: het touw los te maken, de verkensblaas af te nemen, en met ontroering in ‘t hart het goud te betasten – één voor één de goudstukken te tellen in hare voorschoot. Maar de klank van goud deed haar schrikken, en alhoewel de glans van het gele metaal haar een ongekende vreugde en genot verschafte, vreesde zij dat het tinkelen der penningen haar verraden zou, en met tegenzin stopte zij haren schat weg. (1935:25-26)

15 Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009 Cinq Contes de Noël – Vijf Kerstvertellingen “Rosalie trouva moyen de se faufiler jusque devant la crèche, dans la nef latérale gauche, réservée aux femmes. Elle avait besoin d’être près de cette lumière et de cette douceur, espérant vaguement d’y réchauffer et d’y blottir sa prière jamais exaucée.” (1934:26) “Rozlie wrocht en drumde zich door de menigte, tot heel vooraan de linkerbeuk, waar de vrouwen zaten, en gerocht tot tegen de kribbe. Zij voelde den drang om dichtbij het licht te zijn, met het onduidelijk verlangen er de warmte en de innigheid van te ondergaan, om hier haar nooit verhoorde smeking en gebed vuriger te kunnen uitspreken.” (1935:31)

16 Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

17 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël “My translation of your Kerstekind is ready since one month. I’ll add the finishing touch (or rather brush it up) as soon as there is really question of publication. Probably the work will not be suitable as an album for children; but I’ll insist at Desclée to publish it in another series. If he doesn’t want to, we’ll try elsewhere. Maybe I give it first in a periodical e.g. in the Revue Générale (then I would brotherly share with you the honorary.) M. Steinmetz (representative of Desclée) will visit me next week, to talk about other things. I’ll also discuss with him the question of your Kerstekind, and keep you posted about our negociations.” (letter from Melloy to Streuvels, 27/9/1934, my translation from Dutch, emphasis in original) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

18 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël (…) first I absolutely wanted to finish your “Kerstekind”; I’ve written yesterday the last word and reached the end, and tomorrow it will leave for Bruges [the publisher]. However there are a few words that, even with De Bo’s idioticon next to me, cause difficulties for the translation. Lukke I’ve translated by galette Kwanteknuisten by beignets (?) [sic] but I think that it is in fact what they call in our place: kneutels i.e. in boiling water – not in oil – boiled and then fried in a pan lumps of pastry with currents. Isn’t it? Volaards by brioche, although the shape of a brioche is not the same as that of the volaard; but I think that it is the best French word for it. Muffig: à l’odeur fade, malodorant. Rommelpot I insert in the text, in italics, with a footnote to explain the word. The French word pot bourdonnant is idiot and doesn’t render the same signification. When it suits you, you give me your opinion on this: it can always be modified on the proofs. (Letter from Melloy to Streuvels, January, 1 st, 1935, my translation from Dutch, my emphasis). Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

19 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël "I’m curious to see what the Kerstekind will become – I do hope that it becomes good. You find the demanded explanation in annex – it are little details without importance. I think untranslatable words should stay in the original form, with if necessary explanation of the matter." (Streuvels to Melloy, 8 January 1935, my translation of Dutch, emphasis in original) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

20 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël "et l'homme à l'étoile viendrait peut-être avec son "rommelpot"¹, ou bien les trois Rois..." (30) ¹ Fruste instrument de musique, jadis employé dans les campagnes flamandes. [primitive musical instrument, previously used at the Flemish countryside] Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

21 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël "Want elk was bezig aan 't uiteendoen 't geen ze krijgen zouden met Kerstdag: volaards, suikerbrooden, wafels, lukken, speeldingen, kwanteknuisten, gouden sterren en kerstboomen met lanteerntjes en roode lichtjes..." (26) "Car chacune de leurs compagnes était en train d'expliquer ce qu'elle recevrait à Noël: flans, crêpes, brioches, beignets, gaufres, jouets, étoiles d'or et arbres de Noël avec lampions et lumières rouges." (22) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

22 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël This morning I returned to you the translation of Kerstekind; - I find it excellent, except for the first sentence, that I don’t know how to correct, but that nevertheless doesn’t render the original text – it lacks the surprise (sic) of the world that has become white at the brightening of the day. To the first sentence of a piece of prose I always attach great importance – it is something like the clef in front of a piece of music – it sets the tone, and all the rest has – in terms of style – to be consequent with the beginning of this first sentence. Do with it what you can. (Streuvels to Melloy, 20/7/1935, my translation from Dutch, my emphasis) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

23 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël "I send you for insight page 1 of L’Enfant de Noël, with the modification of the first sentence. In order to better bring out your view, I preferred to try out a freer translation. If it is not good (sic), please inform me as soon as possible, because the 2 nd and last proof lies waiting here with me. If it’s good, not necessary to inform me." (Melloy to Streuvels 22/7/1935, my translation of Dutch, emphasis in original) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

24 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël Al op eenen nacht lag de wereld witgesneeuwd. Bij het aanbreken van den morgen waren de landen toegedekt, zoodat nergens een looverken groen, of een tikkelingsken kleur meer te zien en was – zoover oogen dragen konden, was het al één witte evenheid. (1) En une seule nuit, l'enchantement s'était accompli, et le monde apparaissait: blanc de neige. A l'aube les champs étaient déjà à ce point recouverts que nulle part ne se montrait plus un brin de verdure ou une moucheture de couleur. A perte de vue s'étendait l'uniformité blanche. (1) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

25 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël Al op eenen nacht lag de wereld witgesneeuwd. Bij het aanbreken van den morgen waren de landen toegedekt, zoodat nergens een looverken groen, of een tikkelingsken kleur meer te zien en was – zoover oogen dragen konden, was het al één witte evenheid. (1) En une seule nuit, l'enchantement s'était accompli, et le monde apparaissait: blanc de neige. A l'aube les champs étaient déjà à ce point recouverts que nulle part ne se montrait plus un brin de verdure ou une moucheture de couleur. A perte de vue s'étendait l'uniformité blanche. (1) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

26 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël De boomen, met hun witwatten kleed, dikke belegd over al de takken, geleken geen boomen meer, 't schenen vreemde gedrochten, verouderde uitgroeisels, overgeschoten op een onbewoonde winterwereld. (8) Les arbres, en habits fourrés, bien recouverts sur toutes leurs branches, ne ressemblaient plus à des arbres; on eût dit plutôt des monstres étranges, des excroissances vétustes, abandonnées sur un monde hivernal inhabité. (8) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

27 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël Al op eenen nacht lag de wereld witgesneeuwd. Bij het aanbreken van den morgen waren de landen toegedekt, zoodat nergens een looverken groen, of een tikkelingsken kleur meer te zien en was – zoover oogen dragen konden, was het al één witte evenheid. (1) En une seule nuit, l'enchantement s'était accompli, et le monde apparaissait: blanc de neige. A l'aube les champs étaient déjà à ce point recouverts que nulle part ne se montrait plus un brin de verdure ou une moucheture de couleur. A perte de vue s'étendait l'uniformité blanche. (1) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

28 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël De boomen, met hun witwatten kleed, dikke belegd over al de takken, geleken geen boomen meer, 't schenen vreemde gedrochten, verouderde uitgroeisels, overgeschoten op een onbewoonde winterwereld. (8) Les arbres, en habits fourrés, bien recouverts sur toutes leurs branches, ne ressemblaient plus à des arbres; on eût dit plutôt des monstres étranges, des excroissances vétustes, abandonnées sur un monde hivernal inhabité. (8) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

29 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël Al op eenen nacht lag de wereld witgesneeuwd. Bij het aanbreken van den morgen waren de landen toegedekt, zoodat nergens een looverken groen, of een tikkelingsken kleur meer te zien en was – zoover oogen dragen konden, was het al één witte evenheid. (1) En une seule nuit, l'enchantement s'était accompli, et le monde apparaissait: blanc de neige. A l'aube les champs étaient déjà à ce point recouverts que nulle part ne se montrait plus un brin de verdure ou une moucheture de couleur. A perte de vue s'étendait l'uniformité blanche. (1) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

30 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël "Pierke wilde maar al gauw een slierbaantje aanleggen, hier in 't wegeltje van den lochting" (22) "Pierrot eût voulu tout de suite préparer une glissoire, ici même, sur le sentier du potager" (18) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

31 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël "Want elk was bezig aan 't uiteendoen 't geen ze krijgen zouden met Kerstdag: volaards, suikerbrooden, wafels, lukken, speeldingen, kwanteknuisten, gouden sterren en kerstboomen met lanteerntjes en roode lichtjes..." (26) "Car chacune de leurs compagnes était en train d'expliquer ce qu'elle recevrait à Noël: flans, crêpes, brioches, beignets, gaufres, jouets, étoiles d'or et arbres de Noël avec lampions et lumières rouges." (22) Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

32 Het Kerstekind - L'Enfant de Noël Pierke Veva Naarden Treze Pierrot Véva Bernard Thérèse Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

33 Conclusion bilinguals' choice of literary language bilinguals' willingness to self-translation bilinguals' willingness to be a translator into the 'other' language Translation in Multilingual Cultures, Leuven, 20-22/5/2009

34 “Ik ben een beetje geschrokken in ‘t begin… over den vorm. Ik vind dat roman-verhaal niet voldoende gewettigd door de weinige handeling die de reisgezellen vervullen in het verhaal. In uw “Petit Flouc” vind ik eene fout van denzelfden aard: technisch dus = het eerste is geschreven in poëtisch-realistischen toon (kwestie van stijl) en dan ineens, komt het “wonderbare” irreële, in den sprookjes-stijl.” (Letter from Streuvels to Melloy, 1/3/1936) [I had a bit of a fright in the beginning… about the form. I find that novel-story not enough legitimate by the little action that the traveling companions fulfill in the story. In your “Petit Flouc” I find a weakness of the same kind: technical thus = the first part is written in a poetic- realistic tone (question of style) and then suddenly, comes the “miraculous” unreal, in fairy-tale style.]