Eisenach 1685 – Leipzig 1750 Leipzig 1750 Bertjan van de Lagemaat Jan Pruim 9 maart 2008.

Presentatie over: "Eisenach 1685 – Leipzig 1750 Leipzig 1750 Bertjan van de Lagemaat Jan Pruim 9 maart 2008."— Transcript van de presentatie:

1 Eisenach 1685 – Leipzig 1750 Leipzig 1750 Bertjan van de Lagemaat Jan Pruim 9 maart 2008

2 Eisenach 1685 – Leipzig 1750 Leipzig 1750 Bertjan van de Lagemaat Jan Pruim 9 maart 2008

3 Eisenach 1685 – Leipzig 1750 Leipzig 1750 Bertjan van de Lagemaat Jan Pruim 9 maart 2008

4  1685  1694  1695  Geboren als 7 e kind van Johann Ambrosius Bach en Maria Elisabeth Lämmerhirt  Moeder overlijdt  Vader overlijdt  Verhuist naar Ohrdruf

5

6

7

8

9  1700  1703  1705  1707  1708  Vertrek naar St. Midradschool, Lüneburg (korist)  Organist aan de Nieuwe Kerk te Arnstadt  Bezoek aan Dietrich Buxtehude in Lübeck  Organist aan de St. Blasiuskerk te Mühlhausen  Huwelijk met Maria Barbara Bach

10  1708  1714  1717  1720  1721  1723  Vertrek naar Weimar (hoforganist)  Benoeming tot concertmeester  Gevangenis  Benoeming in Cöthen (hofkapelmeester)  1 e echtgenote Maria Barbara overlijdt  Huwelijk met Anna Magdalena Wilcke  Benoeming tot Thomascantor te Leipzig

11  1724  1725  1727  1731  1734  Eerste uitvoering van de Johannespassion BWV 245  Uivoering van de gereviseerde Johannespassion  Eerste uitvoering van de Matthäuspassion BWV 244  Eerste uitvoering van de Markuspassion BWV 247  Eerste uitvoering van het Weihnachtsoratorium BWV 248

12

13

14

15

16 Komt, o dochters, helpt mij klagen! Ziet Hem! – wien? – die neerwaarts kwam; Ziet Hem! – wien? – dat zuiver Lam; Ziet dan! – wat? – ziet Zijn geduld; Ziet! – waarheen? – naar onze schuld; Ziet Hem, ziet Hem leedvervuld ‘t Bitter kruishout zelve dragen. O Lam, Gij zijt onschuldig Aan’t hout des kruises geslagen, Altijd waart Gij geduldig, Hebt smaad en schande gedragen. Met onze boze daden Zijt Gij zo zwaar beladen Erbarm U onzer, o Jezus! Vert. Jan Engelman

17 Evangelie tekst Evangelie tekst Koralen Aria’s Recitatieven (Turba)koren Picander (C.F. Henrici)

18 Polyfonie melodisch zelfstandige stemmen ritmisch zelfstandige stemmen G. de Palestrina G. Dufay Harmonie samenklank van stemmen L. van Beethoven R. Wagner Monodie instrumenten volgen zangstem C. Monteverdi

19  docere  movere  delectare

20 Solisten: Johanette Zomer, sopraan Andreas Scholl, countertenor

21 Zo is mijn Jezus nu gevangen Laat hem, laat hem, bindt hem niet! Wie Hem mint Draagt de tranen op de wangen Wijl mijn Jezus is gevangen… Zij drijven Hem, hij is gebonden! Laat bliksem, laat donder de wolken verscheuren! Nu oop’ne zich vurig de afgrond der helle, Verbrijz’le, verderve, verplett’re, verzwelge De nacht’lijke stoet De valse verrader, het moordziek gebroed! Vert. Jan Engelman

22

23

24 Wie heeft U zo geslagen, O Lam, Dat wil verdragen En niet zijn weedom klaagt? Dat wij, met onze zonden, Dezelfde pijn doorstonden – O misgewas, dat Gij verdraagt! Wer hat dich so geschlagen, Mein Heil, und dich mit Plagen So übel zugericht’t? Du bist ja nicht ein Sünder, Wie wir und unsre Kinder, Von Missetaten weisst du nichts. Paul Gerhardt, 1607-1676Vert. Jan Engelman

25 Solist: Klaus Mertens

26 Kom, edel kruis, nooit wil ik klagen, Mijn Jezus, ‘k ben Uw schuldenaar. Wordt mij het lijden ooit te zwaar, Zo help Gij Zelf mijn kruis te dragen! Vert. Jan Engelman

27 Solisten: Magdalena Kozená, mezzo Anna MacDonald, viool

28 Erbarme Dich, Mein Gott, um meiner Zähren willen: Schaue hier, Herz und Auge weint vor dir Bitterlich Erbarming Heer, mijn God, Als mijne tranen stromen. Schenk mij licht Van Uw eeuwig aangezicht. Vert: Jan Engelman

29

30 O Haupt voll Blut und Wunden, Voll schmerz und voller Hohn! O Haupt, zu spott gebunden Mit einer Dornenkron’! O Haupt, sonst schön gezieret Mit höchster Ehr’ und Zier, Jetzt aber hoch schimfiret: Gegrüsset seist du mir! Du edles Angesichte, Vor dem sonst schrickt und scheut Das grosse Weltgerichte, Wie bist du so bespeit! Wie bist du so erbleichet, Wer hat dein Augenlicht, Dem sonst kein Licht nicht gleichet, So schändlich zugericht’t? Paul Gerhardt, 1607-1676 O hoofd vol bloed en wonden, Zo smartelijk gehoond, O hoofd, voor onze zonden Met doornen rijk gekroond; O hoofd, in ‘s Vaders zalen Zo koninklijk gewijd, Schendt men u duizendmalen, Ik groet uw majesteit. Gelaat, dat alle leven Door zijn geheimen kleurt, Dat hemelen doet beven, Wie heeft u zo besmeurt? Mag Uwe mond verbleken, Verglijdt Uw ogenlicht, Gij zijt mijn eeuwig teken, O godd’lijk aangezicht. Jan Engelman

31

32 O hoofd vol bloed en wonden, vervloekte doornenkroon. Nu komt je grootste wonder het pijnhout als icoon. Straks hang je aan drie wonden de spieren scherp verzuurd. Je sterft elke seconde, terwijl het dagen duurt. De kramp stokt ademhalen, wie steun zoekt krijgt een schok. Je hart verhit, gaat malen, wie uitdroogt, raakt in shock. Vanavond wordt het Pasen, dus Jezus heeft geluk.... Ze slaan wie dan nog asemt, als hulp de botten stuk. Jan Rot O hoofd vol bloed en wonden, Zo smartelijk gehoond, O hoofd, voor onze zonden Met doornen rijk gekroond; O hoofd, in ‘s Vaders zalen Zo koninklijk gewijd, Schendt men u duizendmalen, Ik groet uw majesteit. Gelaat, dat alle leven Door zijn geheimen kleurt, Dat hemelen doet beven, Wie heeft u zo besmeurt? Mag Uwe mond verbleken, Verglijdt Uw ogenlicht, Gij zijt mijn eeuwig teken, O godd’lijk aangezicht. Jan Engelman

33 Opname: Palmzondag 2 april 1939

34 Opname: Palmzondag 2 april 1939

35

36 Wir setzen uns mit Tränen nieder Und Rufen dir im Grabe zu: Ruhe sanfte, sanfte ruh’! Ruht, ihr ausgesognen Glieder! Ruhet sanfte, ruhet wohl! Euer Grab und Leichenstein Soll dem ängstlichen Gewissen Ein bequemes Ruhekissen Und der Seelen Ruhekissen Und der Seelen Ruhstatt sein. Höchst vergnügt schlummern da die Augen ein. Wij zitten neer, de tranen stromen: O Heiland Die het Woord volbracht, Rust in vrede! Rust nu zacht! Rust, volstreden en ontkomen, Rust in vrede! Rust nu zacht! Laat uw graf, dat edel schrijn, Voor het angstige geweten Het volmaakt vergeven heten, En der ziele rustplaats zijn. Hier alleen, slapen zich de zondaars rein. Wij zitten neer, de tranen stromen: O Heiland, Die het Woord volbracht, Rust in vrede! Goede nacht!

37