College 5 Features & Syllabes

Presentatie over: "College 5 Features & Syllabes"— Transcript van de presentatie:

1 College 5 Features & Syllabes
eerste uur: het foneem gerepresenteerd als bundel distinctieve features fonologische regels tweede uur: het foneem als onderdeel van een syllabe

2 Onderliggende Vorm Onderliggende vorm /hnd/ /hnd + n/
uniek, constant   Oppervlaktevorm [hnt] [hndn] variabel, geconditioneerd argument aanname onderliggende vorm en regels: je past ze ook toe bij nieuwvormingen/nonsens twee blanden - een bland [blnt]

3 Final Devoicing Data: hond, heb, lev-, reiz-, brand, rib, wuiv-, huiz-
/d/  [t]; /b/  [p]; /v/  [f]; /z/  [s] mist generalisatie

4 Stelling: Foneem is niet kleinste bouwsteen
Sommige foneemverschillen ‘kleiner’ dan andere: verschil dak-tak is vergelijkbaar met verschil bak-pak verschil dak-tak is kleiner dan verschil mak-tak

5 Features Feature = eigenschap van een klank

6 Features Feature = eigenschap van een klank
Foneem wordt gerepresenteerd als een bundel distinctieve (= potentieel woordonderscheidende) features

7 Bundel Distinctieve Kenmerken van /i/
+ high - back - round + tense (+stem) plaatskenmerken wijzekenmerken Redundant feature laryngeaal kenmerk

8 Vocalen van het Nederlands
Front Central Back Close    back high     Close-mid     Open-mid   Open low tense round

9 Features Vocalen HIGH /i/ is [+high, -low] LOW /a/ is [-high, +low]
/e/ is [-high, -low] BACK /i/ is [-back] /u/ is [+back] TENSE /e/ is [-high, -low, +tense] // is [-high, -low, -tense] ROUND /i/ is [-round]; /y/ is [+round]

10 Fonetische Features niet in alle gevallen toereikend
Hoe generaliseer je over alle data? heb-, club, lev-, wuiv- hond, Rod, rijd-, fez, lez-, huiz zag-, vrag-, kroeg Major Class Features

11 Fonetische Features niet in alle gevallen toereikend
Hoe generaliseer je over alle data? heb-, club, lev-, wuiv- hond, Rod, rijd-, fez, lez-, huiz zag-, vrag-, kroeg Verschillende plaatsen van articulatie Verschillende wijzes van articulatie Stemhebbendheid niet altijd ‘trigger’: slotklanken in lam, pa, pal, geeuw ondergaan proces niet.

12 Features Fonoloog gebruikt vaak andere features dan foneticus. (fonoloog is op zoek naar generalisaties) Functie features: woordonderscheidende klankverschillen aangeven: /t/ vs. /d/; /t/ vs. /s/ aanwijzing articulatie (cf. fonetiek) karakterisering natuurlijke klassen

13 Natuurlijke Klasse Verzameling fonemen waarop dezelfde regels van toepassing zijn. Voor de karakterisering van de klasse zijn minder kenmerken nodig dan voor de karakterisering van ieder foneem afzonderlijk.

14 Major Class Features Final devoicing er/aar er/aar2 Insertieregel

15 Primaire functie: aanduiding natuurlijke klasse
[sonorant] Def. Poging: Bij sonorante klanken passeert de luchtstroom zonder veel tegenwerking van de articulatieorganen door de mond-, neus- en/of keelholte. Obstructie is relatief: bijvoorbeeld bij vocalen minder dan bij nasalen. Vocalen /a,i,u, .../, glides /j,w/, liquids /l,r/ en nasalen /n,m,…/ zijn [+son] Obstruenten /p,t,k,b,d,f,s,z,x,…/ zijn [-son]

16 terug naar: Final Devoicing
Data: hond, heb, lev-, reiz-, brand, rib, wuiv-, huiz- /d/  [t]; /b/  [p]; /v/  [f]; /z/  [s] mist generalisatie Major Class Features

17 Final Devoicing Data: hond, heb, wuiv-, huiz-,
Niet in: pa, geeuw, bar, bal, raam Major Class Features

18 Final Devoicing Data: hond, heb, wuiv-, huiz-,
Niet in: pa, geeuw, bar, bal, raam Regel: [-sonorant]  [-stem] Major Class Features

19 Final Devoicing Data: hond, heb, wuiv-, huiz-,
Niet in: pa, geeuw, bar, bal, raam Domein: ABVA, hebzucht Regel: [-sonorant]  [-stem] / $ Major Class Features

20 Bundel Distinctieve Kenmerken van /t/
- sonorant + anterieur + coronaal - continuant - nasaal - stem hoofd kenmerk plaatskenmerken wijzekenmerken laryngeaal kenmerk

21 Fonologische Plaatsfeatures
        er/aar er/aar2 Insertieregel

22 Fonologische abstracties
/p/ : /b/ /f/ : /v/ +ant; -cor zowel bilabiaal als labiodentaal /t/ : /d/ /s/ : /z/ +ant; +cor // : // // : // -ant; +cor /k/ : // /x/ : // -ant; -cor generaliseert over velair en uvulair

23 Allofonen van velaire fonemen
/x/  [] /k/  [] Schisisspraak koek /kuk/  [u] kijk /kk/  [] cacao /kk/  []

24 Allofonen van // Het taalsysteem is niet veranderd! // ￫ ?

25 -er/-aar Data: reken-; tennis-; handel-; reinig-
woeker-; zanik-; knutsel-

26 -er/-aar reken- handel- woeker- knutsel- reinig- zanik- tennis-
Major Class Features

27 -er/-aar reken- handel- woeker- knutsel- reinig- zanik- tennis-
/r/  [a:r] /  son +cons Major Class Features

28 -er/-aar reken- handel- woeker- knutsel- reinig- zanik- tennis-
balsem- (!) Major Class Features plaatsfeatures

29 -er/-aar reken- handel- woeker- knutsel- reinig- zanik- tennis-
balsem- (!) /r/  [a:r] /  son +cons +cor Major Class Features plaatsfeatures

30 Insertieregel data: half, Belg, melk, darm, durf, borg, hark
niet: soms, hars, hart, vals, geefs, België plaatsfeatures Major Class Features

31 Insertieregel   [] / +son [-cor] $ +cons -nas
data: half, Belg, melk, darm, durf, borg, hark niet: soms, hars, hart, vals, geefs, België uitzondering: doorn, lantaarn plaatsfeatures Major Class Features

32 Assimilatieregel +nasal   ant /  ant +cor  cor  cor  back  back
where   and  variables over + and - data: inpakken, inkopen

33 Regelvolgorde Opdr. Geef geordende regels voor de afleidingen:
hebzucht [hpsxt] zandbak [zmbk] Om wat voor soort processen gaat het hier?

34 Syllabe Moeilijk te definiëren fonetisch: ‘mond open-mond dicht’
echter: little (Engels), kopen (Gronings) definitiepoging: syllabe bestaat uit een V, eventueel voorafgegaan en/of gevolgd door één of meer C’s

35 Functie Syllabe Fonotactische restricties Domein fonologische regels
(met name in prosodie)

36 Eenvoudig Syllabemodel
rhyme onset nucleus coda

37 Eenvoudig Syllabemodel
rhyme onset nucleus coda k  t

38 Sonoriteitshiërarchie
Minst sonorant: obstruenten /p,t,k../ /f,s,x../ nasalen /n,m../ liquids /l,r../ glides /j,w../ vocalen /i,u../ Meest sonorant: /a/

39 Sonority Slope (UG principe)
Sonoriteit neemt toe tot aan de nucleus van de syllabe en neemt weer af vanaf de nucleus b r  n d

40 Uitgewerkt Syllabemodel
onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app. Nederlands: peak alleen vocalen; margin core en coda alles behalve vocalen Satellites: alleen sonorante consonanten; Extra-syllabische posities: s, t (p, k)

41 Minimale Syllabe syllabe rhyme nucleus peak

42 Optimale Syllabe syllabe onset rhyme margin nucleus m.core peak

43 CVC-syllabe syllabe onset rhyme margin nucleus m.core peak coda

44 Syllabe en Sonority Slope
onset rhyme margin nucleus m.core satellite peak satellite coda b r  n d s m  r f

45 Nederlandse Syllabe syllabe onset rhyme margin nucleus
pre-m. m.core satellite peak satellite coda app. b r  n d s t r  n d h  r f st

46 Extra-syllabische posities
syllabe onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app. b  s k k s  n

47 Extra-syllabische posities
syllabe onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app.   s p p s i

48 Meerdere parseringen syllabe onset rhyme margin nucleus
pre-m. m.core satellite peak satellite coda app. s n u p s n u p

49 Minimale Syllabe syllabe rhyme nucleus peak (0;10)

50 Optimale Syllabe syllabe onset rhyme (1;2) margin nucleus m.core peak

51 Optimale Syllabe syllabe onset rhyme (1;3) margin nucleus m.core peak

52 Volgende stadium syllabe onset rhyme margin nucleus m.core peak coda

53 Data Steven (1;9) syllabe onset rhyme margin nucleus
pre-m m.core satellite peak satellite coda app. k l  k b r o d s t u l s X a p

54 Data Steven (1;9) syllabe onset rhyme margin nucleus
pre-m m.core satellite peak satellite coda app. k (l)  k b (r) o d (s) t u l (s) X a p

55 Data Steven (1;9) syllabe onset rhyme (1;9) margin nucleus
m.core peak coda k  k b o d t u l X a p

56 Data Steven (2;0) syllabe onset rhyme margin nucleus
m.core peak coda X a p (2;0)

57 Nederlandse Syllabe syllabe onset rhyme margin nucleus
pre-m m.core satellite peak satellite coda app. b r  n d s t r  n d h  r f st (2;0)

58 Nederlandse Syllabe syllabe onset rhyme margin nucleus
pre-m m.core satellite peak satellite coda app. s t e    (2;0)

59 Probleemgeval syllabe onset rhyme margin nucleus
pre-m m.core satellite peak satellite coda app.  X t

60 Probleemgeval syllabe onset rhyme margin nucleus
pre-m m.core satellite peak satellite coda app. s X  p

61 Positionele gemarkeerdheid en segmentele gemarkeerdheid
(2;2) /l/  [w] in margin core (3;10) /l/  [w] in coda