© Rolbewustzijn en Ik-posities Een opstel over rollen en wat daar bij hoort Geïnspireerd door Prof. E. van der Vliert, Prof. H.Hermans,

Presentatie over: "© Rolbewustzijn en Ik-posities Een opstel over rollen en wat daar bij hoort Geïnspireerd door Prof. E. van der Vliert, Prof. H.Hermans,"— Transcript van de presentatie:

1 © wolf.lejeune@upcmail.nl Rolbewustzijn en Ik-posities Een opstel over rollen en wat daar bij hoort Geïnspireerd door Prof. E. van der Vliert, Prof. H.Hermans, Prof. F. Schulz von Thun en anderen.

2 Connectie met vraag 5 van OctoQuest  Dit document is een verdieping van vraag 5 van OctoQuest *;  5: “Wat is uw rol en wat zijn de rollen van relevante anderen?  Dit document is een verdieping van het domein Rollen en de complexiteit van dit fenomeen.  Op grond van voortschrijdend inzicht wordt dit document regelmatig aangevuld en uitgebreid. Tips van u zijn zeer welkom.  Belangrijke inspiratie voor dit “opstel” leverden Prof. van der Vliert en Prof. Hermans:  De rolmatrix van Evert van der Vliert en de ik- posities van Hubert Hermans treft u in de mix als “rolgebonden- ik – posities” of “rol specifieke – ik – positie”aan. * Zie ook het document dat het OctoQuest protocol beschrijft.

3 Groeiend document  Dit document is geen voltooide versie.  Op grond van voortschrijdend inzicht wordt dit document regelmatig aangevuld en uitgebreid. Tips zijn zeer welkom.

4 © wolf.lejeune@upcmail.nl Beschrijving Dit document beschrijft het belang van:  het verbinden met de eigen (deel)rol(len),  het afstand nemen van de eigen (deel)rol(len),  het formuleren van rolgebonden-ik-posities of rol specifieke-ik - posities.

5 © wolf.lejeune@upcmail.nl Dit document beschrijft onder meer: Rolopdracht, Ik- posities die met elkaar kunnen conflicteren, Ik- posities die domineren of ondergesneeuwd zijn, Meervoudige ik-boodschappen, Rolopvattingen, Rolverwachtingen, Verbinden met de rol/rolbinding, Uit de rol trekken, Uit de rol stappen, Amen/der Stellverträter Rolconflicten Intra- en interpersoonlijk Rolgebonden horizon

6 © wolf.lejeune@upcmail.nl Rolopdracht De rolopdracht  De “opdracht” die mij in mijn [deel]rol rechtvaardigt”.

7 © wolf.lejeune@upcmail.nl Afleidingen uit de rolopdracht Uit deze rolopdracht worden rolopvattingen en rolverwachtingen afgeleid.

8 ©wolf.lejeune@upcmail.nl Ik-posities  Rolopvattingen zijn alleen in te vullen door een bundeling van ik- posities die zich context gebonden verheffen en boven de andere ik- posities oplichten,  Rolopvattingen die andere ik-posities kunnen “onderdrukken” of achterstellen.

9 ©wolf.lejeune@upcmail.nl Bronnen van ik-posities William James USA 1860 * http://nl.wikipedia.org/wiki/William_James Verschil tussen `I´ and `me´ Bakthin’s polyfone roman http://en.wikipedia.org/wiki/Mikhail_Bakhtin http://en.wikipedia.org/wiki/Mikhail_Bakhtin#Problems_of_Dostoyevsky.E2.80.99s_Art:_polyphony and_unfinalizability http://en.wikipedia.org/wiki/Polyphony_(literature) Hubert Hermans Nijmegen Holland `The dialogical self`, de polyfone mens http://nl.wikipedia.org/wiki/Hubert_Hermans Verschil tussen `ik´, `mij´ en `mijn´ Hermans verbindt James en Bakthin met de waarderingstheorie en later de dialogical self http://nl.wikipedia.org/wiki/Dialogical_self Wolf Lejeune verbindt Van der Vliert en Hermans in rolgebonden ik-posities * De bron is de James kenner is Prof. David Leary USA, historicus, psycholoog en filosoof; specialisme historie van de ontwikkeling van de psychologie, Zijn college heb ik gevolgd op de universiteit van Braga in Portugal tijdens het 4 e internationale congres ’the dialogical self”. http://williamjamesstudies.org/3.1/leary.html http://psychology.richmond.edu/faculty/Leary_David.html

10 © wolf.lejeune@upcmail.nl Von Thun”4 aspecten Prof. Von Thun introduceert bij elke interventie vier aspecten. Deze aspecten zijn:  Zelfonthullend aspect  Appèlerend aspect,  Content aspect en  Het betrekkingsniveau. Uitspraak: “Ik heb trek in een appel”

11 © wolf.lejeune@upcmail.nl Von Thun”4 aspecten Von Thun introduceert bij elke zelfonthulling vier aspecten. Voorbeeld uitspraak: “Ik heb trek in een appel” 1.Zelfonthulling: ik heb trek, 2.Appèl: wil je me de appel aangeven, 3.Content: de appel, 4.Betrekkingsniveau: dat ga je “vanzelfsprekend” doen.

12 © wolf.lejeune@upcmail.nl Voorbeeld van ik posities I In onderstaand voorbeeld worden de aspecten van Von Thun methodisch en doelgericht toegepast bij het construeren van (rolgebonden)ik-posities. Deze aspecten zijn: zelfonthulling, appèl, content- en betrekkingsniveau. Deze aspecten worden verrijkt met een “meerkeuzevraag” en “een gezamenlijke brug slaan” [bridging]. Zelfonthulling gekoppeld aan twee “rollen”, die van “persoon/ mens” en die van “leidinggevende”. #Als mens heb ik een hekel aan conflicten, en wanneer mijn rol als leidinggevende van mij conflict hanteren verlangt, verbind ik mij met die (deel)rol. Appèl, meerkeuzevraag, een positieve suggestie in de laatste positie van de meerkeuzevraag en het bridgingelement, we: # Piet gaan we ( jij en ik) dit conflict uitvechten of heb je een voorkeur om opnieuw te onderzoeken hoe we (samen) kunnen werken?

13 © wolf.lejeune@upcmail.nl Voorbeeld van ik posities II #Als mens heb ik een hekel aan conflicten, en wanneer mijn rol als leidinggevende van mij conflict hanteren verlangt, verbind ik mij (volledig)met die deelrol. De Ik-positie mens staat tegenover Ik-positie leidinggevende. Door het verbinden met de oplichtende deelrol worden mijn Ik-posities energetisch gebundeld en kan ik mij focussen op dat wat mijn rol van mij in deze context vergt.

14 © wolf.lejeune@upcmail.nl Voorbeeld van ik posities III  De meervoudige ik-boodschap beschrijft transparant de met elkaar conflicterende ik- posities en de ik-positie die zich boven de andere ik-posities verheft.  Dit oplichten boven andere posities toont dat de persoon bereid is zijn context gebonden verantwoordelijkheid te nemen.  Tevens voegt de persoon een de-escalerend element toe in de vorm van een meerkeuzevraag met een bewust gekozen volgorde.

15 © wolf.lejeune@upcmail.nl Meerkeuzevraag  De volgorde waarin de meerkeuzevraag gecomponeerd is, is voor zijn beoogde werking van zeer groot belang,  Dat wat de persoon in de meerkeuzevraag wil benadrukken staat in die meerkeuzevraag op de laatste plaats: vechten of samenwerken #Piet gaan we dit conflict uitvechten of heb je een voorkeur om te onderzoeken hoe we samen kunnen werken?

16 © wolf.lejeune@upcmail.nl Rolverwachting Rolverwachting:  De verwachtingen van relevante anderen over de invulling van mijn [deel]rol. Gebaseerd op gedachtegoed van Prof. Evert van de Vliert. Hij ontwikkelde de `rolmatrix´ [zie handboek management]. http://www.blackwell- compass.com/subject/socialpsychology/article_biog?article_id=spco_articles_bpl003

17 © wolf.lejeune@upcmail.nl Rolopvatting  Mijn persoonlijk opvatting over hoe ik mijn [deel]rol vervul.  Jouw persoonlijk opvatting over hoe jij jouw [deel]rol vervult.

18 © wolf.lejeune@upcmail.nl. De eigen rolopvatting De Rolmatrix van Prof. Evert van de Vliert Ik heb een opvatting over de invulling van mijn rol Mijn rolopvatting

19 © wolf.lejeune@upcmail.nl Rolopvatting en rolverwachting De verwachting gericht op de invulling door die ander : Ik heb een opvatting over de invulling van mijn rol Mijn rolopvatting Jij hebt een verwachting over de invulling van mijn rol Jouw rolverwachting

20 ©wolf.lejeune@planet.nl Jouw rolopvatting Jouw opvatting over de invulling van jouw rol Jij hebt een opvatting over de invulling van jouw rol Jouw rolopvatting

21 © wolf.lejeune@upcmail.nl Mijn rolverwachting  Mijn verwachting over de wijze waarop jij jouw rol invult Ik heb een verwachting over de invulling van jouw rol Mijn rolverwachting Jij hebt een opvatting over de invulling van jouw rol Jouw rolopvatting

22 © wolf.lejeune@upcmail.nl De Rolmatrix van Prof. Evert van de Vliert Van wederzijdse rolopvattingen en wederzijdse rolverwachtingen: Ik heb een opvatting over de invulling van mijn rol Mijn rolopvatting Ik heb een verwachting over de invulling van jouw rol Mijn rolverwachting Jij hebt een verwachting over de invulling van mijn rol Jouw rolverwachting Jij hebt een opvatting over de invulling van jouw rol Jouw rolopvatting

23 © wolf.lejeune@upcmail.nl Verbinden met de rol Verbinden met dat wat de deelrol van mij in mijn rol vergt Rolbinding een concept van wolf lejeune zelfkennis coach en zelfkonfrontatie consultant en psycholinguïst.

24 © wolf.lejeune@upcmail.nl Rolbinding Ik verbind mij met dat gedrag en die overtuigingen die mijn [deel]rol[len] van mij context gebonden vergen.

25 © wolf.lejeune@upcmail.nl Uit de rol trekken en de meervoudige ik boodschap Grenzen stellen aan een onredelijk appèl: # Ik merk dat ik uit mijn rol getrokken wordt en dat sta ik hier en nu [jou] niet toe.

26 © wolf.lejeune@upcmail.nl Uit de rol stappen Soms is het gewenst om uit de rol te stappen zoals bij het aantasten van humanitaire rechten. Bijvoorbeeld:  1942 IG Farben productie van Zyklon B:  “Der Stellverträter”/de plaatsbekleder van Rolf Hochhuth http://amkat.nl/octoquest-16-10/

27 © wolf.lejeune@upcmail.nl Synopsis Amen:  Kurt Gerstein is in de Tweede Wereldoorlog gerekruteerd door de SS om zijn kennis van de chemie. Hij gelooft dat het dodelijke Zyklon-B gas gebruikt wordt om barakken te ontsmetten en ongedierte om te brengen. Als hij door zijn superieuren wordt meegenomen naar Polen om met eigen ogen te zien waar het gas echt voor wordt gebruikt, probeert hij de waarheid achter de Endlösung door te geven aan de geallieerden. Ook probeert hij de Duitse kerken te waarschuwen en uiteindelijk zelfs de Paus. Hij krijgt steeds meer verantwoordelijkheid voor het soepel verlopen van de holocaust, en kan daardoor dus steeds grotere risico's nemen om de aanvoer van Zyklon-B te vertragen en te saboteren en om de waarheid aan het licht te brengen. 'Amen' is gebaseerd op een toneelstuk van Rolf Hochhuth genaamd Der Stellverträter (tevens de Duitse titel van de film) dat in 1963 nog het nodige schandaal veroorzaakte. Dat er zo lang gewacht moest worden op de verfilming is volgens Hochhuth de schuld van het Vaticaan, die de koper van de filmrechten van het stuk, de Italiaanse filmproducent Carlo Ponti, blijkbaar met alle macht had tegengewerkt. Pas toen regisseur Costa-Gravas samen met schrijver Jean-Claude Grumberg het scenario aanpaste zodat Paus Pius II een minder grote rol speelde in het zwijgen van de Katholieke Kerk over de oorlogsmisdaden van het Naziregime tegen de Europese joden, kon de film gemaakt worden.  http://www.verzet.org/content/view/1087/69/ http://www.verzet.org/content/view/1087/69/

28 © wolf.lejeune@upcmail.nl Overdreven rolgebonden inzet Rolgebondeen perfectie De inzet in een rol kun je ook overdrijven. De film The remains of the day geeft daar een mooi voorbeeld van.

29 Filmed with the usual meticulous attention to period and detail of films from Ismail Merchant and James Ivory, The Remains of the Day is based on a novel by Kazuo Ishiguro. Anthony Hopkins plays Stevens, the "perfect" butler to a prosperous British household of the 1930s. He is so unswervingly devoted to serving his master, a well- meaning but callow British lord (James Fox), that he shuts himself off from all emotions and familial relationships. New housekeeper Miss Kenton (Emma Thompson) tries to warm him up and awaken his humanity. But when duty calls, Stevens won't even attend his own dying father's last moments on earth. The butler also refuses to acknowledge the fact that his master is showing signs of pro-Nazi sentiments. Disillusioned by Hitler's duplicity, the master dies an embittered man, and only then does Stevens come to realize how his own silence has helped bring about this sad situation. Years later, regretting his lost opportunities in life, he tries once more to make contact with Miss Kenton, the only person who'd ever cared enough to seek out the human being inside the butler's cold veneer. ~ Hal Erickson, RoviIsmail MerchantJames IvoryKazuo IshiguroAnthony HopkinsJames FoxEmma ThompsonHitler Synopsis I The remains of the day

30 Synopsis 2 The remains of the day a In 1950s England, Mr Stevens (Anthony Hopkins), the butler of Darlington Hall, receives a letter from Miss Kenton (Emma Thompson), who worked with him as housekeeper during the years prior to the Second World War. Twenty years later, Lord Darlington (James Fox) has died and his stately country manor has been sold to a retired American Congressman, Mr. Lewis (Christopher Reeve). Kenton reveals that her marriage has failed and that she is nostalgic for the days when she worked at the house. Stevens (now one of the few remaining servants from the Darlington era) goes to visit Miss Kenton, ostensibly to persuade her to return to service. Lord Darlington used his influence to broker the policy of appeasement towards Nazi Germany. He irritated Congressman Lewis, one of the dignitaries at a conference, who argued in favour of the foreign policy being conducted by "professionals" rather than by "gentlemen amateurs". After reading the work of Houston Stewart Chamberlain, Lord Darlington commanded that two German-Jewish maids should be dismissed, considering their employment inappropriate. Stevens carried out the order but Miss Kenton almost resigned in protest, fearing that the girls would have to return to Germany; her own need for employment caused her to avoid following through. Darlington later regretted his decision and asked Stevens to reinstate the maids, but they could not be located.

31 Synopsis 2 The remains of the day b Darlington died a broken man, his reputation destroyed after he had been denounced a traitor in the Daily Mail. When asked about his former employer, Stevens at first denies having served or even met him but later admits to having served him. He recognises his former master's failings and indicates that he has regrets about his own life, as does Miss Kenton (now Mrs. Benn). However, Kenton declines Stevens' offer to return to Darlington Hall, announcing instead that she wants to remain with her husband, since their daughter is soon to present them with a grandchild. After the meeting, Stevens departs for Darlington Hall in a downpour of rain. Kenton cries, while Stevens, still unable to demonstrate any feeling, simply raises his hat. The film flashes back to Kenton's arrival as housekeeper. At the time, Darlington Hall was frequented by many politicians of the interwar period, men who decided important affairs of state while there. Stevens, loyal and perfectionistic, calm and efficient, had to manage the household so that the servants seemed almost invisible, and he took great pride in his skills and his profession. He clashed with Miss Kenton, his equal in the household hierarchy, but displayed only understated irritation with her and others. Indeed, his utter focus and emotional repression were most fully displayed when his own father, also an employee, was dying; Stevens continued his duties without pause.

32 © wolf.lejeune@upcmail.nl Rolgebonden horizon  Kardinaal Ratzinger is tegen het toelaten van Turkije in de EEG,  Paus Benedictus is voor het toelaten van Turkije in de EEG,  Het Vaticaan lost deze schijnbare tegenstelling op met het volgende antwoord: ‘De rolgebonden horizon van een Paus rijkt verder dan de rolgebonden horizon van een Kardinaal’. Bron NRC

33 © wolf.lejeune@upcmail.nl Rolelementen en een waarderingssysteem

34 © wolf.lejeune@upcmail.nl Rolelementen en een waarderingssysteem In een waardering systeem kunnen Roldragers, Rolopdrachten, Rolverwachtingen, Rolopvattingen, de mate van Rolbinding of gebrek daaraan, interpersoonlijke en intra persoonlijke Rolconflicten en de verschillen in Rolgebondenhorizon als actual-selfs en possible-selfs opgenomen worden. De polariteit tussen negatieve en positieve correlaties geeft inzicht in de samenhang met belemmerende en faciliterende waardegebieden die het veranderen of aanpassen kunnen blokkeren of ondersteunen. Vaak ontstaat het inzicht op welke wijze een ongewenst evenwicht tussen beide polen verstoord kan worden en hoe één pool te versterkt kan worden. Vaak vergt dit een groot waardering systeem waarin de polen tussen actual selfs en geconstrueerde possibel selfs opgenomen zijn.

35 © wolf.lejeune@upcmail.nl waarde gebieden  Roldrager[s]  Rolopdracht[en]  Rolverwachtingen van de dominante coalitie  Rolverwachting[en]  Rolopvatting[en]  Rolbinding  Verbinden met dat wat de [deel]rol verlangt  Rolconflict[en]  Interpersoonlijk tussen personen  Intrapersoonlijk in de persoon zelf  Verschillen in Rol gebonden horizon

36 © wolf.lejeune@upcmail.nl Nog te verkennen  Roldistantie ?  Rolvervreemding?  Rolelementen en een waarderingssysteem  Rolgebonden ik posities en OctoQuest  Rolgebonden loyaliteit GeboorteRecht en roldistantie Casus modehuis: Levens-Recht ~ onderduikadres