NYCTURIE Sponsored by Ferring.

Presentatie over: "NYCTURIE Sponsored by Ferring."— Transcript van de presentatie:

1 NYCTURIE Sponsored by Ferring

2 NYCTURIE theoretische achtergrond
Definitie Stellingen Gevolgen Oorzaken Diagnose Behandeling

3 NYCTURIE theoretische achtergrond
Definitie Stellingen Gevolgen Oorzaken Diagnose Behandeling

4 ICS definitie nycturie
‘s Nachts één of meerdere keren moeten opstaan om te plassen, steeds voorafgegaan en gevolgd door een periode van slaap = periode tussen in bed gaan met intentie te slapen en uit bed stappen met intentie op te staan NIET: - Enuresis nocturna - Nachtelijke sondage ICS = International Continence Society Van Kerrebroeck et al. Neurourol and Urodyn 2002;21:179–183

5 ICS definitie nycturie
Oorzaak-gevolg1 Wordt de patiënt wakker omdat hij/zij moet plassen Gaat de patiënt plassen omdat hij/zij wakker is Klinisch relevant2 ICS definitie 1 nycturie episode Geen negatieve gevolgen Klinisch relevante definitie 2 of meer nycturie episodes Wel negatieve gevolgen Klinisch relevante definitie Nycturie 1x x x x x ICS = International Continence Society 1Van Kerrebroeck et al. Neurourol and Urodyn 2002;21:179–183; 2Cornu et al. European Urology 2012; 62:

6 Prevalentie van LUTS bij 19 165 volwassenen
Meest frequente LUTS Prevalentie van LUTS bij volwassenen LUTS = Lower Urinary Tract Symptom Irwin DE et al. Eur Urol 2006;50:

7 Eén van de meest storende LUTS
Leeftijds-gestandaardiseerde prevalentie van ten minste matige hinder LUTS = Lower Urinary Tract Symptom Agarwal et al. Eur Urol 2014;65:1211

8 Eén van de meest storende LUTS
Vergelijking van 502 mannen >60 jaar met LUTS die levenskwaliteit scoren als ‘goed’ of ‘zeer goed’ (N-QoL) LUTS = Lower Urinary Tract Symptom. N-QoL = Nocturia Quality-of-Life Hernández et al. Curr Med Res Opin 2008;24:1033–1038

9 Aantal nycturie episodes bij 1214 vrouwen
Eén van de meest storende LUTS Hinder neemt toe met aantal nycturie episodes Aantal nycturie episodes bij 1214 vrouwen LUTS = Lower Urinary Tract Symptom Fiske J et al. Neurourol Urodyn 23:130–133 , 2004

10 NYCTURIE theoretische achtergrond
Definitie Stellingen Gevolgen Oorzaken Diagnose Behandeling

11 ♂ Aandoening van oudere mannen? 83% nycturie ≥1 53% nycturie ≥2 37%
10% 53% 2% 24% nycturie ≥2 nycturie ≥1 nycturie ≥3 20-29j j j j j j j 100% 0% Cornu et al. European Urology 2012; 62:

12 ♂ ♀ Aandoening van oudere mannen? ≥1 ≥3 ≥2 48% 81% 16% 57% 4% 21% 83%
Cornu et al. European Urology 2012; 62: ♂ ♀ ≥1 ≥3 ≥2 48% 81% 16% 57% 4% 21% 83% 53% 24% 37% 10% 2% Prevalentie correleert met leeftijd Prevalentie mannen ≈ vrouwen Jongeren: ↑ vrouwen Ouderen: ↑ mannen 100% 0% 20-29j j j j j j j 20-29j j j j j j j Aandoening van oudere mannen?

13 Nachtelijke polyurie in 85% van mannen zonder respons op α-blokkers2
Veroorzaakt door BPH? Verandering in aantal nycturie episodes na 8 weken therapie bij patiënten met LUTS suggestief voor BPH1 Nachtelijke polyurie in 85% van mannen zonder respons op α-blokkers2 Tamsulosine OCAS 0,4mg (n=61) Placebo (n=56) Niet significant BPH = Benigne prostaathypertrofie. LUTS = Lower Urinary Tract Symptom 1Djavan et al. Eur Urol Suppl 2005;4:61–68; 2Yoong HF et al. Med J Malaysia 2005;60(3):294-6

14 Verbetering nycturie < andere IPSS symptomen na TURP bij 138 mannen
Veroorzaakt door BPH? Verbetering nycturie < andere IPSS symptomen na TURP bij 138 mannen Respons 20% BPH = Benigne prostaathypertrofie. IPSS = International Prostate Symptom Score. TURP = Transurethrale resectie prostaat Yoshimura et al. Urology 2003;614:786–790

15 Verandering in aantal nycturie episodes na 12 weken therapie
Veroorzaakt door OAB? Verandering in aantal nycturie episodes na 12 weken therapie Enkel in de groep zonder nachtelijke polyurie is er een significant verschil tussen solifenacine (5mg/10mg) in vergelijking met placebo Solifenacine 10mg (n=250) Solifenacine 5mg (n=122) Placebo (n=230) Solifenacine 10mg (n=400) Solifenacine 5mg (n=211) Placebo (n=386) Geen nachtelijke polyurie Nachtelijke polyurie Brubaker & Fitzgerald;Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct 2007;18:737–741 OAB = Overactieve blaas

16 Rol voor nachtelijke polyurie
Veroorzaakt door OAB? Rol voor nachtelijke polyurie 62% van mannen en vrouwen met OAB + nycturie hebben nachtelijke polyurie1 74% van vrouwen met OAB heeft nycturie2 85% van mannen zonder respons op α-blokkers hebben nachtelijke polyurie 3 ↑ leeftijd ̴ ↑ nachtelijke polyurie4 1Brubaker & Fitzgerald;Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct 2007;18:737–741; 2Irwin et al. BJU Int 2008; 3Yoong HF et al. Med J Malaysia 2005;60(3):294-6; 4Drake et al. Am J Obstet Gynecol 2005;192:1682–1686 OAB = Overactieve blaas

17 Evolutie Oudere mannen Mannen en vrouwen Normaal verouderingsproces
Correlatie leeftijd Grotere impact bij jongere patiënten Slaapfragmentie: - Onbelangrijk - Niet te behandelen - Levenskwaliteit - Morbiditiet en mortaliteit Symptoom OAB of BPH Afzonderlijk symptoom Associatie nachtelijke polyurie BPH = Benigne prostaathypertrofie. OAB = Overactieve blaas.

18 NYCTURIE theoretische achtergrond
Definitie Stellingen Gevolgen Oorzaken Diagnose Behandeling

19 Impact LUTS op levenskwaliteit
Bezorgdheden bij 502 patiënten met BPH symptomen 0% 40% Impact relaties Impact op sociale activiteiten Impact op werk Frustratie Schaamte Ongemak Verstoorde slaap Angst voor kanker Zeer bezorgd Matig bezorgd BPH = Benigne prostaathypertrofie. LUTS = Lower Urinary Tract Symptom Emberton M et al. Int J Clin Pract 2008;62:18-26

20 Meest frequente oorzaak slaapfragmentatie
Meest frequente oorzaak slaapfragmentatie bij 1485 volwassenen >50 jaar Mannen Vrouwen Andere Zorgen Angst Ongekend Nycturie 0% 80% Middelkoop et al. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 1996;51:M108–M115

21 Elke of bijna elke nacht
Meest frequente oorzaak slaapfragmentatie Oorzaken verstoorde slaap bij 1424 volwassen tussen 55 en 84 jaar Oncomfortabel bed Nycturie Fysieke pijn Zorgverlening Gezondheidszorgen Hoesten Maagzuur Hoofdpijn Financiële problemen Familiale problemen 0% 40% Elke of bijna elke nacht Zelden Nooit Enkele nachten /week Enkele nachten /maand 80% Bliwise et al. Sleep Med 2009;10:540–548

22 Belang van slaap Normale slaap Slaapdeprivatie
Recuperatie en herstel van fysiek en mentaal functioneren Optimaal functioneren endocriene, metabole en immunologische systeem Invloed op organen Slaapdeprivatie Verstoort biologische ritmes Associatie metabole aandoeningen (vb. obesitas) Tasali et al. Proc Natl Acad Sci USA 2008;105:1044–1049; Hunter. EMBO Rep 2008;9:1070–1073

23 Eerst nycturie episode gemiddeld tijdens de eerste 2-3 u van de slaap
Belang van slaap Eerst nycturie episode gemiddeld tijdens de eerste 2-3 u van de slaap = tijdens trage-golf slaap = restauratieve fase met diepe slaap Nycturie 1 2 3 4 5 6 7 8 Uren slaap REM Wakker Trage-golf slaap Slaapstadium REM = Rapid Eye Movement Van Kerrebroeck P et al. Eur Urol. 2007;52:221–229. Standley N. European Urology Supplements ;17–19

24 Eerst nycturie episode gemiddeld tijdens de eerste 2-3 u van de slaap
Belang van slaap Eerst nycturie episode gemiddeld tijdens de eerste 2-3 u van de slaap Implicatie in glucose metabolisme en immunologische respons Baseline en na 3 nachten suppressie trage-golf slaap (TGS) (n=9): Acute insulinerespons Baseline Na suppressie TGS p=0.009 Insuline sensitiviteit Disposition index p=0.02 Glucose tolerantie p=0.03 Tasali et al. Proc Natl Acad Sci USA 2008;105:1044–1049; Hunter. EMBO Rep 2008;9:1070–1073

25 Gevolgen slaapfragmentatie
Stemmingswisselingen Cognitie en geheugen Energie Prestaties op het werk Levenskwaliteit Morbiditeit Mortaliteit

26 Gevolgen - levenskwaliteit
Aantal nycturie episodes en levenskwaliteit (HR-QoL) bij 1888 vrouwen (= resultaten bij mannen) *p <0.05; **p <0.001 HR-QoL Geen nycturie Nycturie = 1 Nycturie = 2 Nycturie ≥ 3 1.0 0.7 Beweging Zicht Gehoor Ademhaling Slaap Eten Spreken Verwerking Gewoonlijke activiteiten Mentaal functioneren Discomfort Depressie Benauwdheid Vitaliteit Seksuele activiteit ** * HR-QoL = Health related quality of life Tikkinen et al. Eur Urol 2010;57:488–496

27 Gevolgen - levenskwaliteit
Aantal nycturie episodes en levenskwaliteit (N-QoL) Totale N-QoL Slaap en energie Hinder en bezorgdheid N-QoL = Nocturia Quality-of-Life Yu et al. Urology 2006;67:713–718

28 Aantal nycturie episodes
Gevolgen - levenskwaliteit Aantal nycturie episodes en verminderde productiviteit bij 283 volwassenen 25 1 2 3 4 WPAI score Aantal nycturie episodes Verminderde activiteit op het werk Algemene verminderde activiteit WPAI = Work Productivity and Activity Impairment Kobelt et al. BJU Int 91:190–

29 Gevolgen - levenskwaliteit
Impact op slaap, productiviteit en levenskwaliteit meer uitgesproken bij jongere patiënten 3669 vrouwen tussen 40 en 64 jaar Associatie nycturie en verstoorde slaap meer uitgesproken in jongere vrouwen (45-49j; R2=0.158; p< ) in vergelijking met oudere vrouwen (60-64j; R2=0.111; p< ) Belang behandelen van jonge, actieve populatie Asplund & Aberg. Maturitas 1996;24:73–81

30 Gevolgen slaapfragmentatie
Levenskwaliteit Verkeersongevallen Valaccidenten en fracturen Cardiovasculaire aandoeningen Depressie Immunologische respons Morbiditeit Mortaliteit

31 Gevolgen - morbiditeit
Cumulatieve incidentie valaccidenten bij 5872 mannen ≥65 jaar met LUTS klachten na 1 jaar opvolging [ ] [ ] [ ] Nycturie episodes Parsons et al. BJU Int 2009;104:63–68

32 Gevolgen - morbiditeit
Heupfracturen bij 1820 mannen tussen 40-80j gedurende 6 jaar opvolging Heupfracturen geassocieerd met ziekenhuissterfte van 5% Nycturie ≥2 is leeftijds- onafhankelijke risicofactor heupfracturen OR 1.36 ( ; p=0.03) Nycturie episodes Temml et al. Neurourol Urodyn 2009;28:949–952

33 Gevolgen - morbiditeit
Caridovasculair: Slaapfragmentatie ̴ verhoogde hartfrequentie en bloeddruk Nycturie ̴ non-dipping hypertensie Overleving na 12j is 10% lager voor chronische hartpatiënten met nycturie in vergelijking met patiënten zonder nycturie Nycturie Geen nycturie 0% Overleving 100% 12 Tijd follow-up (jaren) p=0.02 Temml et al. Neurourol Urodyn 2009;28:949–952

34 Gevolgen slaapfragmentatie
Stemmingswisselingen Cognitie en geheugen Energie Prestaties op het werk Levenskwaliteit Verkeersongevallen Valaccidenten en fracturen Cardiovasculaire aandoeningen en diabetes Depressie Immunologische respons Morbiditeit Mortaliteit

35 ♂ Gevolgen - mortaliteit Associatie met aantal nycturie episodes 100%
Overleving 12 Tijd follow-up (jaren) Nycturie <2 Nycturie ≥2 60% 100% ♂ Kupelian et al. J Urol 2011;185:571–7

36 Gevolgen - mortaliteit
Nycturie ≥2 ook bij ouderen geassocieerd met hogere mortaliteit (correctie voor leeftijd, geslacht, BMI, comorbiditeiten en medicatie) HR 2.68 ( ) p<0.0002 Overleving 40 90% 100% Nycturie ≥2 Nycturie ≤1 Tijd follow-up (maanden) Nakagawa et al. J Urol 2009;181(Suppl):8

37 Gevolgen - mortaliteit
29% stijging in relatief risico Pesonen et al. Neurourol Urodyn Suppl 2014 (ICS 2014 Annual Meeting Abstract #338)

38 Nycturie ≥2 versus nycturie <2 HR [95% BI] p-waarde
Gevolgen - mortaliteit Nycturie ≥2 versus nycturie <2 HR [95% BI] p-waarde Leeftijd (jaren) Mannen Vrouwen Totaal 1.49 [ ] <0.001 1.32 [ ] <0.001 20-49 2.56 [ ] 0.006 1.10 [ ] 0.705 50-64 1.60 [ ] 0.026 1.94 [ ] 0.003 65-90 1.35 [ ] 0.003 1.19 [ ] 0.012 Correctie voor leeftijd, BMI, burgerlijke status, opleiding, roken, cardiovasculaire ziekte, diabetes, hypertensie, medicatie Sterkere associatie tussen aantal nycturie episodes en mortaliteit bij jongere patiënten Kupelian et al. J Urol 2011;185:571–7

39 Gevolgen - conclusie Nycturie  Slaapfragmentatie Belangrijke gevolgen vanaf 2 of meer nycturie episodes Levenskwaliteit Morbiditeit Mortaliteit Doel behandeling: nycturie <2

40 NYCTURIE theoretische achtergrond
Definitie Stellingen Gevolgen Oorzaken Diagnose Behandeling

41 Oorzaken Nachtelijke polyurie Nycturie Slaapstoornissen Benigne
prostaathypetrofie Primaire polydipsie Detrusor overactiviteit Oestrogenen deficiëntie Verminderde blaascapaciteit Onbehandelde diabetes mellitus Gedecompenseerd hartfalen Fonda. BJU Int 1999;84(Suppl 1):13–15; Van Kerrebroeck et al. Neurourol Urodyn 2002;21:179–183; Wein et al. BJU Int 2002;90(suppl 3):28–31

42 ↓ Functionele (nachtelijke) blaascapaciteit
Oorzaken Globale 24u-polyurie Nachtelijke polyurie ↓ Functionele (nachtelijke) blaascapaciteit Van Kerrebroeck et al. Neurourol and Urodyn 2002;21:179–183

43 ↓ FUNCTIONELE (NACHTELIJKE) BLAASCAPACITEIT
Oorzaken - definities ↓ FUNCTIONELE (NACHTELIJKE) BLAASCAPACITEIT Gemiddelde blaascapaciteit <200ml (geen officiële definitie) Nachtelijke blaascapaciteitsindex (NBCi) >1.3 Weiss et al. BJU International, 111: 700–716; Van Kerrebroeck et al. Neurourol and Urodyn 2002;21:179–183

44 ↓ FUNCTIONELE (NACHTELIJKE) BLAASCAPACITEIT
Oorzaken - definities ↓ FUNCTIONELE (NACHTELIJKE) BLAASCAPACITEIT Gemiddelde blaascapaciteit <200ml Nachtelijke blaascapaciteitsindex (NBCi) >1.3 GLOBALE 24U-POLYURIE Totale 24u-urinevolume >40 ml/kg lichaamsgewicht Weiss et al. BJU International, 111: 700–716; Van Kerrebroeck et al. Neurourol and Urodyn 2002;21:179–183

45 ↓ FUNCTIONELE (NACHTELIJKE) BLAASCAPACITEIT
Oorzaken - definities ↓ FUNCTIONELE (NACHTELIJKE) BLAASCAPACITEIT Gemiddelde blaascapaciteit <200ml Nachtelijke blaascapaciteitsindex (NBCi) >1.3 GLOBALE 24U-POLYURIE Totale 24u-urinevolume >40 ml/kg lichaamsgewicht NACHTELIJKE POLYURIE Nachtelijke polyurie index (NPi) = nachtelijke urinevolume/24u urinevolume <35 jaar: NPi >20% >65 jaar: NPi >33% Weiss et al. BJU International, 111: 700–716; Van Kerrebroeck et al. Neurourol and Urodyn 2002;21:179–183

46 Verschillende definities voor nachtelijke polyurie
Oorzaken - definities Verschillende definities voor nachtelijke polyurie Nachtelijke polyurie index (NPi) NPi>0.2 (<60j) en >0.3 (>60j) NPi>0.30 NPi>0.33 NPi>0.35 NPi>0.53 NPi zonder cut-off Gemodificeerde NPi>33%, gebaseerd op 8u slaaptijd Nachtelijk urine volume (NUV) NUV>0.9ml/min NUV>0.9ml/min*slaaptijd NUV> (aantal uren slaap/24u)*24u NUV/totale volume > aantal uren slaap/24u NUV>10ml/kg lichaamsgewicht NUV>6.4ml/kg Nachtelijke urineproductie (NUP) NUP>2 standaarddeviaties van het gemiddelde (van de controles) NUP>90ml/u Hofmeester I et al; BJUI., 2014 Mar 31

47 Aantal nycturie episodes
Oorzaken – stratificatie volgens ernst nycturie Stijging in aantal nycturie episodes: ↓geïsoleerde nachtelijke polyurie (p=0.005) ↑combinatie nachtelijke polyurie en ↓functionele blaascapaciteit (p=0.020) Aantal nycturie episodes P-waarde 0 (n=38) 1 (n=21) ≥2 (n=29) Gemiddelde functionele blaascapaciteit (ml) 280 [133–663] 186* [61–438] 170** [74–483] 0.001**** Nachtelijke geplaste volume (ml) 385 [180–817] 392 [150–917] 757**,*** [237–1,567] Gemiddelde nachtelijke urinaire osmolaliteit (mosm/kg) 627 [165–1,122] 532 [183–888] 498** [270–896] 0.020**** Gemiddelde nachtelijke natriumexcretie (mmol/L)/(mg/dl creatinine) 1.0 [0.3–3.2] 1.0 [0.2–2.0] 1.5**,*** [0.5–2.9] 0.007**** *P<0.01 tussen 1 en 0; **P<0.01 tussen 2 en 0; ***P<0.01 tussen 2 en 1—Mann–Whitney U-test. ****P<0.05—Kruskal–Wallis test. Goessaert et al. Neurourol and Urodyn 2014 Jun 18

48 Oorzaken – stratificatie volgens geslacht
Vrouwen met 1 en 2 nycturie episodes: ↓ functionele blaascapaciteit Mannen met 2 nycturie episodes: ↓ functionele blaascapaciteit ↑ nachtelijk geplaste volume Vrouwen (n=48) Mannen (n=40) Nycturie = Nycturie = Nycturie ≥ 2 Functionele blaas-capaciteit (ml) Vrouwen (n=48) Mannen (n=40) 2000 600 Nachtelijk geplaste volume (ml) Goessaert et al. Neurourol and Urodyn 2014 Jun 18

49 Oorzaken – stratificatie volgens leeftijd
Jongere patiënten (<44j) met nycturie = 2 ↓ functionele blaascapaciteit Oudere patiënten (45-65j) met nycturie = 2 ↓ functionele blaascapaciteit ↑ nachtelijk geplaste volume 18-44j (n=31) 45-65j (n=57) Nycturie = Nycturie = Nycturie ≥ 2 18-44j (n=31) 45-65j (n=57) 2000 600 Nachtelijk geplaste volume (ml) Functionele blaas-capaciteit (ml) Goessaert et al. Neurourol and Urodyn 2014 Jun 18

50 Oorzaken – onderliggende aandoening
↓ FUNCTIONELE (NACHTELIJKE) BLAASCAPACITEIT Overactieve blaas Benigne prostaathypertrofie Urineweginfectie Interstitiële cystitis Lithiasis Maligniteit Neurogene detrusor overactiviteit Medicatie (vb. -blokker) … Van Kerrebroeck et al. Neurourol and Urodyn 2002;21:179–183; Van Kerrebroeck P, Intl J Clin Pract 2010, 1-10;

51 Oorzaken – onderliggende aandoening
↓ FUNCTIONELE (NACHTELIJKE) BLAASCAPACITEIT Overactieve blaas Benigne prostaathypertrofie Urineweginfectie Interstitiële cystitis Lithiasis Maligniteit Neurogene detrusor overactiviteit Medicatie (vb. -blokker) … GLOBALE 24U-POLYURIE Ontregelde diabetes mellitus Diabetes insipidus Polydipsie (primair of secundair) Van Kerrebroeck et al. Neurourol and Urodyn 2002;21:179–183; Van Kerrebroeck P, Intl J Clin Pract 2010, 1-10;

52 Oorzaken – onderliggende aandoening
↓ FUNCTIONELE (NACHTELIJKE) BLAASCAPACITEIT Overactieve blaas Benigne prostaathypertrofie Urineweginfectie Interstitiële cystitis Lithiasis Maligniteit Neurogene detrusor overactiviteit Medicatie (vb. -blokker) … GLOBALE 24U-POLYURIE Ontregelde diabetes mellitus Diabetes insipidus Polydipsie (primair of secundair) NACHTELIJKE POLYURIE Gestoord circadiaans ritme vasopressine secretie Congestief hartfalen Nierinsufficiëntie Nachtelijke vochtinname Medicatie (vb. diuretica, calciumblokkers, …) Obstructief slaapapneu syndroom Veneuze insufficiëntie Oedemen Hypoalbuminemie Van Kerrebroeck et al. Neurourol and Urodyn 2002;21:179–183; Van Kerrebroeck P, Intl J Clin Pract 2010, 1-10;

53 Oorzaken – nachtelijke polyurie
Nachtelijke polyurie bij patiënten met nycturie Nachtelijke polyurie Geen nachtelijke polyurie Weiss JP et al. J Urol 2011;186:1358–1363. Chang et al. Urology 2006;67:541–544;. Abrams P et al. Neurourol Urodyn 2004;23:466

54 Oorzaken – nachtelijke polyurie
Nachtelijke polyurie met nycturie ≥2 neemt toe met leeftijd (n=845) Abrams P et al. Neurourol Urodyn 2004;23:466

55 Osmotische diurese: natriurese
Oorzaken – nachtelijke polyurie: nierfysiologie GLOMERULUS PROXIMALE TUBULUS DISTALE TUBULUS VERZAMELBUIS KAPSEL VAN BOWMAN LIS VAN HENLÉ dalend deel stijgend deel Glomerulaire filtratie Renale doorbloeding Osmotische diurese: natriurese Atriaal natriuretisch peptide Aldosteron Water diurese Vasopressine J.Lote C. Principles of Renal Physiology. 5 ed: Springer

56 Diurese ratio (ml/min)
Oorzaken – nachtelijke polyurie: nierfysiologie 10u 13u 16u 19u 22u 01u 04u 07u Diurese ratio (ml/min) Nachtelijke polyurie (n=77) Geen nachtelijke polyurie (n=35) *p < 0.05 voor NP versus geen NP (Mann-Whitney U test) Goessaert et al. Europ. Urol Sep 18

57 Osmotische klaring (ml/min) Natriumklaring (ml/min)
Oorzaken – nachtelijke polyurie: nierfysiologie 10u 13u 16u 19u 22u 01u 04u 07u Osmotische klaring (ml/min) Natriumklaring (ml/min) Nachtelijke polyurie (n=77) Geen nachtelijke polyurie (n=35) *p < 0.05 voor NP versus geen NP (Mann-Whitney U test) Goessaert et al. Europ. Urol Sep 18

58 Vrij water klaring (ml/min) Urinaire osmolaliteit (mosm/kg)
Oorzaken – nachtelijke polyurie: nierfysiologie 10u 13u 16u 19u 22u 01u 04u 07u Vrij water klaring (ml/min) Urinaire osmolaliteit (mosm/kg) Nachtelijke polyurie (n=77) Geen nachtelijke polyurie (n=35) *p < 0.05 voor NP versus geen NP (Mann-Whitney U test) Goessaert et al. Europ. Urol Sep 18

59 osmolaliteit (mOsm/L)
Oorzaken – nachtelijke polyurie: nierfysiologie Vasopressine = anti-diuretisch hormoon In bloedbaan na hyperosmolaire of hypovolemische stimuli Stimuleert reabsorptie van vrij water naar bloedbaan via aquaporines Daling urineproductie en stijging urineconcentratie Urinaire osmolaliteit (mOsm/L) Urinaire osmolaliteit Plasma vasopressine (pg/mL) 800 Urine flow (ml/u) Diurese 1200 5 Nørgaard et al. Neurourol Urodyn 2007;26:1008–1013

60 Oorzaken – nachtelijke polyurie en slaapstoornissen
Vb. Obstructief slaap apneu syndroom Pathofysiologie Inspiratie tegen een gesloten luchtweg Negatieve intrathoracale druk Cardiale uitzetting Stijging van het atriaal natriuretisch peptite (ANP) Toename natrium- en waterexcretie Behandeling onderliggende slaapstoornis verbetert nycturie Nycturie Slaapstoornissen Gjørup PH et al. Scand J Clin Lab Invest. 2008;68(1): Margel et al. Urology 2006;67: 974–7

61 Oorzaken - conclusie ↓ Functionele (nachtelijke) blaascapaciteit Globale 24u- polyurie Nachtelijke polyurie Nycturie kan zowel de oorzaak als het gevolg zijn van slaapstoornissen (Vb. Obstructief slaapapneusyndroom)

62 NYCTURIE theoretische achtergrond
Definitie Stellingen Gevolgen Oorzaken Diagnose Behandeling

63 Stap 1 – Mictiekalender (24-72u) om oorzaken nycturie op te sporen
Diagnose Doel Alle oorzaken nycturie opsporen Stap 1 – Mictiekalender (24-72u) om oorzaken nycturie op te sporen Verminderde functionele (nachtelijke) blaascapaciteit Globale polyurie Nachtelijke polyurie Stap 2 – Onderliggende oorzaak opsporen a.d.h.v aanvullend onderzoek Weiss JP et al. BJU Int 2011; 108: 6 – 21

64 Anamnese - Voorgeschiedenis (slaapstoornis, snurken, slaapapneu, diabetes, nierfalen, hartfalen, leverfalen,…) - Medicatie - LUTS Diagnose Klinisch onderzoek - Perifere oedemen - Vaginaal onderzoek - Rectaal onderzoek Aanvullend onderzoek afhankelijk van klachten - Bloed- en urineanalyse - Uroflowmetrie - Echografie - Urodynamisch onderzoek - … Mictiekalender Globale polyurie Nachtelijke polyurie ↓ Functionele blaascapaciteit

65 Mictie Urineverlies Drankinname
Diagnose- mictiekalender Mictie Uur van de mictie Volume van de mictie Uur Mictie Urine verlies Drank inname 7 400ml 400ml water 10 3g (sport) 200ml koffie 11 420ml 12 150ml soep 13 330ml 15 37g (niezen) 200ml water 16 370ml water 18 275ml 200ml thee 20 22 305ml 100ml wijn 1 50ml 450ml Uur van opstaan: 7u Uur van slapen gaan: 22u Uur van opstaan volgende ochtend: 7u Urineverlies Uur van urineverlies Hoeveelheid gewicht nat - droog opvangmateriaal aanwijzing van de hoeveelheid (+/++/+++) Omstandigheden Drankinname Uur van drinken Hoeveelheid drankinname Soort drank (water, soep, koffie, …)

66 Diagnose- mictiekalender
Parameters Betekenis Gemiddeld mictievolume Globale blaascapaciteit Totale 24u geplaste volume Totale 24u-urineproductie Nachtelijke geplast volume (+ochtendplas!) Nachtelijke urineproductie Nycturie index = nachtelijke urinevolume/gemiddeld mictievolume Ni >1 = nycturie Nachtelijke polyurie index = nachtelijk geplast volume /totale 24u geplatse volume NPi >33% = nachtelijke polyurie Nachtelijke blaascapaciteit index = actuele aantal nachtelijke micties – voorspeld aantal nachtelijke micties (=nycturie index -1) NBCi >1.3 = ↓ nachtelijke functionele blaascapaciteit Van Kerrebroeck P, Intl J Clin Pract 2010, 1-10; Burton C et al. Neurourol and Urodynamics 30:52-57, 2011

67 Diagnose- aanvullend onderzoek
Naargelang de vermoedelijke onderliggende oorzaak: aanvullend onderzoek Diabetes? Nierfalen?  Bloedanalyse Obstructie? Dysfunctioneel?  Uroflowmetrie Urolithiasis? Postmictioneel residu? BPH?  Echografie Detrusoroveractiviteit? Mictiestoornis? …  Urodynamisch onderzoek Doorverwijzen indien geen duidelijke urologische oorzaak voor nycturie Vermoeden onderliggende slaapstoornis  Slaapspecialist Psychogene polydipsie  Psycholoog Vermoeden van hartfalen, nierfalen, leverfalen, diabetes insipidus, …  Internist … BPH = Benigne prostaathypertrofie Van Kerrebroeck et al. Neurourol and Urodyn 2002;21:179–183; Weiss et al. BJU International, 111: 700–716.

68 NYCTURIE theoretische achtergrond
Definitie Stellingen Gevolgen Oorzaken Diagnose Behandeling

69 Aantal nycturie episodes bij 1214 vrouwen
Behandeling Doel: Nycturie < 2 episodes Hoe: Alle verschillende oorzaken van nycturie behandelen Aantal nycturie episodes bij 1214 vrouwen Fiske J et al. Neurourol Urodyn 23:130–133 , 2004

70 ↓ Functionele blaascapaciteit
Behandeling Alle verschillende oorzaken van nycturie behandelen ↓ Functionele blaascapaciteit Globale polyurie Nachtelijke polyurie Uroloog Internist Advies levensstijl Polydipsie Diabetes Advies levensstijl Medicatie Heelkunde Advies dieet Medicatie Van Kerrebroeck P, Intl J Clin Pract 2010, 1-10

71 ↓ Functionele blaascapaciteit
Behandeling Alle verschillende oorzaken van nycturie behandelen ↓ Functionele blaascapaciteit Globale polyurie Nachtelijke polyurie Uroloog Internist Advies levensstijl Polydipsie Diabetes Advies levensstijl Medicatie Heelkunde Advies dieet Medicatie Van Kerrebroeck P, Intl J Clin Pract 2010, 1-10

72 Behandeling – ↓ functionele blaascapaciteit
Behandel onderliggende oorzaak - Vb. Benigne prostaathypertrofie Advies levensstijl Koffie en alcohol vermijden Drankschema Blaascapaciteitstraining Medicatie α-blokkers (LE1) 5α-reductase inhibitoren (LE1) Combinatie α-blokkers en 5α-reductase inhibitoren (LE1) Anticholinergica (LE1) Combinatie α-blokkers en anticholinergica (LE1) Fosfodiësterase-5 inhibitoren (LE1) Heelkunde Transurethrale resectie van de prostaat (LE1) Transurethrale incisie van de prostaat (LE1) Hemostatische prostatectomie (LE1) …. Gravas et al. EAU guidelines on the management of non-neurogenic male LUTS, incl BPO (2014)

73 ↓ Functionele blaascapaciteit
Behandeling Alle verschillende oorzaken van nycturie behandelen ↓ Functionele blaascapaciteit Globale polyurie Nachtelijke polyurie Uroloog Internist Advies levensstijl Polydipsie Diabetes Advies levensstijl Medicatie Heelkunde Advies dieet Medicatie Van Kerrebroeck P, Intl J Clin Pract 2010, 1-10

74 Behandeling – nachtelijke polyurie
Conservatieve maatregelen - advies levensstijl Plassen voor het slapen gaan Interferentie en timing inname medicatie Vb. Vermijden inname diuretica ‘s avonds Steunkousen (LE3) Elevatie van de benen tijdens de avond en middagdutjes (LE3) Vochtinname ‘s avonds beperken (alcohol en cafeïne!) 24u urine volume van ml/kg = drankinname van 2-2,5% van lichaamsgewicht Fysieke activiteit (LE3) Gewichtsverlies (LE3) Inname slaapmedicatie (LE2) Restrictie eiwit- en zoutinname (LE3) Weinig studies! Weiss et al. BJU Int May;111(5):700-16; Cornu et al. Eur Urol Nov;62(5):877-90

75 Behandeling – nachtelijke polyurie
Conservatieve maatregelen in 56 patiënten Behandeling Beperking vochtinname Vermijden lange periode in bed Dagelijks fysieke activiteit Warmte in bed behouden Resultaat Nycturie : 3.6  2.7 (p<0.0001) Gemiddeld nachtelijke geplaste volume : 923ml  758ml (p<0.0005) Verbetering met >1 nycturie episode in 53% Soda et al 2010, J Urol; 184:

76 Behandeling – nachtelijke polyurie
Conservatieve maatregelen in 82 patiënten Behandeling Patiënten-educatie over blaasfysiologie Drankinname van 1500ml Vermijden cafeïne en drankinname na het avondmaal Plassen voor het slapen gaan Vermijden dutjes overdag Relaxatie voor het slapen gaan Lichaamsbeweging Baseline n=82 Controle 1 n=68 Controle 2 n=24 Nycturie 2.6 1.1 Nachelijke urineproductie 732ml 642ml 626ml Nachtelijke polyurie index 39 38 42 Cho et al. 2012

77 Behandeling – nachtelijke polyurie
Lisdiuretica Furosemide 6u voor het slapen of ‘s morgens: LE 2 Furosemide 40mg versus placebo 6u voor het slapen gaan bij 43 mannen ≥50 jaar Reductie nycturie: 0.5 versus 0 Reductie nachtelijk geplaste volume: -18% versus 0% Combinatie met desmopressine bij patiënten >60j Weiss et al. BJU Int May;111(5): ; The Committee for Establishment of Clinical Guidelines for Nocturia of the Neurogenic Bladder Society (2010). Int Journal of Urol, 17: 397–409; Fu FG et al. Neurourol Urodyn 2011;30:312–6

78 osmolaliteit (mOsm/L)
Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine Desmopressine Enige evidence based behandeling nycturie omwille van nachtelijke polyurie (LE1) Synthetische analoog van het antidiuretisch hormoon vasopressine Verhoogde reabsorptie vrij water Verminderde urineproductie Verhoogde urinaire concentratie Urinaire osmolaliteit (mOsm/L) Urinaire osmolaliteit Plasma vasopressine (pg/mL) 800 Urine flow (ml/u) Diurese 1200 5 Nørgaard et al. Neurourol Urodyn 2007;26:1008–1013

79 Orale lyophilisaat (MELT)
Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine Orale tablet Orale lyophilisaat (MELT) Samenstelling Desmopressine acetaat 100g en 200g Desmopressine acetaat 60g, 120g en 240g Indicatie 1. Nycturie 2. Diabetes insipidus 3. Enuresis nocturna Dosis 100g bij het slapen gaan Indien nodig: wekelijks dosisverhoging tot maximaal 400 g 60g bij het slapen gaan Indien nodig: wekelijks dosisverhoging tot maximaal 240 g Opmerkingen Eerste perorale medicatie (vroeger: nasale spray) Smeltformule: geen water bij inname Gemakkelijk en discreet Hogere bioavibiliteit: lagere dosis Østerberg et al. Arch Dis Child 2006;9:A31–34

80 Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine tablet
Studies korte termijn effecten desmopressine (n=421) 3 multicentrische studies Mannen en vrouwen ≥18j met nycturie ≥2 micties/nacht Nycturie-index >1 Dosis titratie gedurende 3 weken: Desmopressine tablet 0.1 mg of 0.2 mg of 0.4 mg Patiënten met respons 1 week ‘washout’ Randomisatie: desmopressine of placebo gedurende 3 weken Studies lange termijn effecten desmopressine (n=249) Extensie: 2 open label studies tot 12 maanden Lose G et al. Am J Obstet Gynecol. 2003;189:1106–1113; Mattiasson A et al. BJU Int. 2002;89:855–862; van Kerrebroek P et al. Eur Urol. 2007;52:221–229.. Lose G et al. J Urol 2004;172:1021–1025

81 Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine tablet
Desmopressine op korte termijn ≥50% reductie in gemiddeld aantal nachtelijke mictie p<0.0014 p<0.0001 Placebo Desmopressine Lose G et al. Am J Obstet Gynecol. 2003;189:1106–1113. Mattiasson A et al. BJU Int. 2002;89:855–862;. van Kerrebroek P et al. Eur Urol. 2007;52:221–229.

82 Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine tablet
Desmopressine op korte termijn Gemiddeld aantal micties per nacht 1 2 3 Placebo Desmopressine Vrouwen (n=144) Mannen (n=151) Voor Na p<0.0001 Lose et al. Am J Obstet Gynecol 2003;189:1106–1113; 2. Mattiasson et al. BJU Int 2002;89:855–862

83 Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine tablet
Desmopressine op korte termijn Duur van de eerste slaap (minuten) +24 min +110 min +37 min +130 min 100 200 300 Voor Na p<0.0001 p<0.001 Vrouwen (n=144) Mannen (n=151) Placebo Desmopressine Lose et al. Am J Obstet Gynecol 2003;189:1106–1113; 2. Mattiasson et al. BJU Int 2002;89:855–862

84 Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine tablet
Desmopressine op korte termijn >5u van ongestoorde initiële slaap (%) Placebo Desmopressine Lose et al. Am J Obstet Gynecol 2003;189:1106–1113; 2. Mattiasson et al. BJU Int 2002;89:855–862

85 Aantal nachtelijke micties
Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine tablet Desmopressine lange termijn Gemiddelde reductie in gemiddeld aantal nachtelijke micties Mannen: 48-58% Vrouwen: 55-59% 1 2 3 Aantal nachtelijke micties Einde Baseline Start 10 maand 12 maand Geen behandeling Aantal mannen 132 75 95 33 91 Aantal vrouwen 117 56 85 79 83 Lose G et al. J Urol 2004;172:1021–1025

86 Aantal uren initiële ongestoorde slaap
Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine tablet Gemiddelde toename in initiële ongestoorde slaap (uren) Mannen: 46% Vrouwen: 54% 1 2 3 4 5 Aantal uren initiële ongestoorde slaap Einde Baseline Start 10 maand 12 maand Geen behandeling Aantal mannen 132 75 95 33 91 Aantal vrouwen 117 56 85 79 83 Lose G et al. J Urol 2004;172:1021–1025

87 Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine tablet
Verbetering van de levenskwaliteit (SF-36) na desmopressine p<0.05 100 Algemene gezondheid Mentale gezondheid Pijn Fysiek functioneren Emoties Physical role Sociaal functioneren Vitaliteit Baseline 1 maand 3 maand

88 Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine tablet
Bijwerkingen Gerapporteerde bijwerkingen meestal mild Hoofdpijn Abdominale pijn Nausea Nasale congestie Epistaxis Hyponatriëmie <130 mmol/l in 5% 50% symptomatisch Door water retentie via anti-diuretische werking en simultane drankinname Te vermijden door drankrestrictie en inname van juiste dosis medicatie Van Kerrebroeck PE. BJU Int. 2002;89(4): ; Matthiesen TB et al. J Urol. 1994;151(2): ; Tullus K et al. Acta Paediatr. 1999;88(11): ; Schulman SL et al. J Urol. 2001;166(6): ; Robson et al. Eur J Pediatr .1996;155(11): ; 1. Robson et al. Eur J Pediatr .1996;155(11):

89 Significante hyponatriëmie
Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine tablet Risicofactoren voor significante hyponatriëmie Geen hyponatriëmie Significante hyponatriëmie n Gemiddelde (SD) Demografie Leeftijd (jaren) 601 61 (12) 31 75 (8) Gewicht (kg) 80 (15) 71 (13) BMI (kg/m2) 27 (5) 30 25 (5) Baseline waarden Nycturie episodes 3.0 (1.0) 3.2 (1.1) 24u-urinevolume/gewicht (ml/kg) 599 24 (8) 29 (7) Nachtelijk urinevolume (ml) 790 (311) 940 (302) Maximale mictievolume (ml) 406 (144) 465 (196) Serum natrium (mmol/L) 598 140 (2.2) 138 (3.3) Creatinineklaring (ml/min) 597 86 (26) 60 (15)

90 Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine tablet
Voorzorgsmaatregelen Geen drankinname 1u vóór tot 8u na de inname (risico waterintoxicatie met hyponatriëmie) Hyponatriëmie is meest ernstige bijwerking: voorzorgsmaatregelen bij risicopatiënten (vb. patiënten > 65j, inname natriumverlagende medicatie,… ) Check serum natrium vóór de start van de behandeling: < 130mmol/l: niet starten > 130mmol/l: starten met laagste dosis Check serum natrium na 3 en 7 dagen Check serum natrium na elke dosisverandering Check serum natrium na 3 weken en 6 maanden Hashim H., Therapy 2008, 5(5): Abrams, BJU Intl 2002,90 (suppl 3): SmPC Minirin Melt

91 Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine melt
Hyponatriëmie met desmopressine melt Natriëmie <130 mmol/L maar ≥125 mmol/L is gerelateerd aan Dosis ≥50µg Leeftijd ≥65 jaar (28/34) Natriëmie <125 mmol/L is niet vastgesteld bij een dosis van 25µg Weiss JP et al. Neurourol Urodyn. 2012;31(4):

92 Behandeling – nachtelijke polyurie: desmopressine melt
Vrouwen zijn gevoeliger voor de effecten van desmopressine Gen voor V2-receptor op X-chromosoom  Hogere densiteit V2-receptoren Hogere respons op desmopressine bij lagere dosissen 25µg lijkt optimale dosis (goed effect + veilig) bij vrouwen Gelijkaardige effecten als bij mannen met dosis die 2 tot 3 keer hoger is In de praktijk: starten met 60 µg bij vrouwen = laagste commercieel beschikbare dosis in België Dosis (µg) Daling in nachtelijk urinevolume (ml) 400 300 200 100 Juul K V et al. Am J Physiol Renal Physiol 2011;300:F1116-F1122

93 Behandeling – combinatietherapie
Verschillende oorzaken = verschillende behandelingen Behandel alle oorzaken van nycturie Noodzaak voor toekomstige studies met combinaties Diagnose Desmopressine Anticholinergica α-blokker Nachtelijke polyurie (NP) ✔ Overactieve blaas (OAB) Benigne prostaatobstructie (BPO) NP + OAB NP + BPO OAB + BPO NP + OAB + BPO

94 Algemene conclusie BEHANDELEN Alle onderliggende oorzaken GEVOLGEN SLAAPFRAGMENTATIE Levenskwaliteit, morbiditeit, mortaliteit NYCTURIE = PREVALENT + STOREND SYMPTOOM VAN DE LAGERE URINEWEGEN

95 NYCTURIE CASUSSEN

96 Casus 1 Vrouw, 34 jaar Nycturie 2x Voorgeschiedenis : G2P2
Anamnese Voorgeschiedenis : G2P2 Geen medicatie LUTS: frequency 10-12x, kleine volumes, urge Lichaamsgewicht: 60kg Klinisch onderzoek Geen perifere oedemen Normaal vaginaal onderzoek Vrouw, 34 jaar Nycturie 2x Normaal urine-onderzoek Normale uroflowmetrie Geen post-mictioneel residu Aanvullend onderzoek

97 Uur Mictie Drankinname 9u30 155ml 7u20 200ml koffie 11u15 150ml 150ml soep 12u45 95ml 12u30 300ml water 13u25 110ml 14u20 150ml koffie 14u50 200ml 18u30 16u10 165ml 20u 200ml water 18u05 145ml 20u20 75ml 22u25 125ml 2u10 120ml 4u35 130ml 7u05 Uur van opstaan: 9u30 Uur van slapen gaan: 22u25 Uur van opstaan volgende ochtend: 7u Mictiefrequentie overdag 9 Nycturie episodes 2 24u-diuresis (40ml*60kg = 2400ml) 1465ml Nachtelijke diurese 400ml Nachtelijke polyurie index 27% Minimale blaascapaciteit 95ml Maximale blaascapaciteit 150ml Gemiddelde blaascapaciteit 135ml ↓ Functionele blaascapaciteit ✓ Globale polyurie ✗ Nachtelijke polyurie ✗

98 ↓ FUNCTIONELE BLAASCAPACITEIT
Casus 1 ↓ FUNCTIONELE BLAASCAPACITEIT Advies levensstijl Koffie vermijden Drankschema Blaascapaciteitstraining Medicatie Proeftherapie anticholinergica Vrouw, 34 jaar Nycturie 2x

99 Casus 2 Man, 54 jaar Nycturie 3-4x
Anamnese Voorgeschiedenis : Diabetes, obesitas, hypercholesterolemie Perorale anti-diabetica, statine LUTS: Frequency >8 voor kleine volumes, zowel overdag als ‘s nachts Lichaamsgewicht: 80kg Klinisch onderzoek Geen perifere oedemen Normaal rectaal onderzoek Man, 54 jaar Nycturie 3-4x Normaal urine-onderzoek Normale uroflowmetrie Geen residu, prostaatvolume 21cc Aanvullend onderzoek

100 Mictiefrequentie overdag 13 Nycturie episodes 4 24u-diurese
Uur Mictie Drankinname 9u05 250ml 8u05 200ml koffie 11u35 300ml 9u15 12u40 200ml 10u25 400ml water 14u15 325ml 11u10 15u50 355ml 12u35 17u10 275ml 13u50 18u25 285ml 14u10 19u45 400ml 15u25 21u05 225ml 16u55 300ml cola 21u55 315ml 17u55 125ml cava 22u45 18u20 500ml water 23u15 19u05 23u55 305ml 20u15 1u20 21u40 2u50 265ml 300ml water 4u10 385ml 200ml water 5u35 335ml 1u15 7u45 415ml 3u20 Uur van opstaan: 9u Uur van slapen gaan: 24u Uur van opstaan volgende ochtend: 7u30 Mictiefrequentie overdag 13 Nycturie episodes 4 24u-diurese (40ml*80kg = 3200ml) 5290ml Nachtelijke diurese 1755ml Nachtelijke polyurie index 33% Minimale blaascapaciteit 200ml Maximale blaascapaciteit 400ml Gemiddelde blaascapaciteit 311ml ↓ Functionele blaascapaciteit ✗ Globale polyurie ✓ Nachtelijke polyurie ✗

101 Doorsturen naar internist/huisarts
Casus 2 GLOBALE POLYURIE Bijkomend onderzoek Ontregelende diabetes mellitus Man, 54 jaar Nycturie 3-4x Doorsturen naar internist/huisarts

102 Casus 3 Vrouw, 63 jaar Nycturie 3-4x
Anamnese Voorgeschiedenis : Hypertensie, hypercholesterolemie Diureticum, statine LUTS: Overdag geen klachten, ‘s nachts grote volumes, vaak met urineverlies Lichaamsgewicht: 68kg Klinisch onderzoek Oedeem onderste ledematen Normaal vaginaal onderzoek Vrouw, 63 jaar Nycturie 3-4x Normaal urine-onderzoek Normale uroflowmetrie Geen post-mictioneel residu Aanvullend onderzoek

103 Mictiefrequentie overdag 4 Nycturie episodes 3 24u-diuresis
Uur Mictie Urine verlies Drankinname 10u15 245ml 8u20 350ml koffie 13u45 355ml 10u00 125ml koffie 17u50 300ml 10u26 300ml water 23u15 285ml 12u30 1u20 315ml 10g 14u20 250ml koffie 3u55 350ml 18u15 5u25 216g 20u30 150ml fruitsap 8u05 375ml Uur van opstaan: 9u30 Uur van slapen gaan: 23u30 Uur van opstaan volgende ochtend: 8u Mictiefrequentie overdag 4 Nycturie episodes 3 24u-diuresis (40ml*68kg = 2720ml) 2265ml Nachtelijke diurese 1325ml + 226g Nachtelijke polyurie index 59% Minimale blaascapaciteit 245ml Maximale blaascapaciteit 375ml Gemiddelde blaascapaciteit 324ml ↓ Functionele blaascapaciteit ✗ Globale polyurie ✗ Nachtelijke polyurie ✓

104 Starten met laagste dosis Stop drankinname 1u vóór tot 8u na inname
Casus 3 NACHTELIJKE POLYURIE Advies levensstijl Diuretica 6u voor het slapen Plassen voor het slapen Steunkousen Elevatie benen overdag ↓ Vochtinname ‘s avonds ↑ Fysieke activiteit Internist Geen oorzaak nachtelijke polyurie Bloedafname: Normale nierfunctie en elektrolieten Vrouw, 63 jaar Nycturie 3-4x Desmopressine Starten met laagste dosis Stop drankinname 1u vóór tot 8u na inname