De jaren zestig (II) Grensoverschrijding in de Nederlandse roman

Presentatie over: "De jaren zestig (II) Grensoverschrijding in de Nederlandse roman"— Transcript van de presentatie:

1 De jaren zestig (II) Grensoverschrijding in de Nederlandse roman
Protest in de literatuur Seks in de literatuur Experiment in de literatuur

2 1. Protest in de literatuur

3 2 trends Maatschappelijke gebeurtenissen in de literatuur / engagement
Defictionalisering

4 Engagement / defictionalisering
„Het is oorlog. En in oorlogstijd moet men zich niet bezig houden met het schrijven van romans. Dan zijn er echt wel belangrijker dingen te doen:’ (Harry Mulisch, geciteerd in Brems 2006:273)

5 Voorbeelden Harry Mulisch (versus o.a. Gerard Reve)
De zaak 40/61 (1962) Bericht aan de rattenkoning (1966) Het woord bij de daad (1968) Hugo Claus (bijv. "Cuba libre" (1970)) Louis Paul Boon (bijv.: Pieter Daens of hoe in de negentiende eeuw de arbeiders van Aalst vochten tegten armoede en onrecht (1971))

6

7 Cees Nooteboom, Harry Mulisch, Hugo Claus

8 2. Seks in de literatuur

9 Achtergrond Seksuele revolutie
Onderwerpen als echtscheiding, geboortebeperking en homoseksualiteit steeds meer uit de taboesfeer Reputatie Amsterdam als paradijs van drugs en vrije liefde Verschil Nederland versus Vlaanderen

10 Taboedoorbrekende literatuur
“Terwijl de schrijvers vrolijk of minder vrolijk, voortschrijven en uitgevers, drukkers, boekbesprekers en boekverkopers hun handen vol hebben om de toenemende leeshonger te stillen, is het florerende literatuurbedrijf in vele huiskamers, bibliotheken, collegezalen en klaslokalen een bron van kwellende vragen: ‘Mogen ouders Op weg naar het einde in huis laten slingeren?’, ‘Kunnen we de boeken van Wolkers aan minderjarigen uitlenen?’, ‘Wat doe je, als de leerlingen met Ik Jan Cremer komen aandragen?’” (an. 14 november 1964, geciteerd in Brems 2006:258)

11 In Vlaanderen o.a. Bijvoorbeeld: het toneelstuk Masscheroen (1967) van Hugo Claus Bijvoorbeeld: de Gangreen-romans van Jef Geeraerts (met name: Gangreen 1. Black Venus (1968))

12

13 Naar aanleiding van een reportage over Jef Geeraerts, na 50 jaar terug naar Kongo

14 In Nederland o.a. De brievenbundels Op weg naar het einde (1963) en Nader tot U (1966) van Gerard Reve Ik Jan Cremer (1964) van Jan Cremer Turks fruit (1969) van Jan Wolkers

15

16 Ik Jan Cremer (1964) "onverbiddelijke bestseller" Seks en geweld
Platte spreektaal Geen morele reflecties Verwarring personage en auteur Verontwaardiging in pers en kritiek Vervolgboek Ik Jan Cremer. Tweede boek (1966) al erkend ("avonturen- en schelmenroman”)

17 Jan Wolkers

18 Jan Wolkers Openhartig over seks
Afrekening met verstikkend, gereformeerd milieu Erotiek en dood Spel fictie en autobiografie/realiteit O.a. Terug naar Oegstgeest (1965) en Turks fruit (1969)

19

20 Turks fruit Enkele fragmenten uit de film uit 1973:

21

22 2. Experiment in de literatuur

23 Experimenteel proza In de jaren vijftig reeds experiment (o.a. Bert Schierbeek, ook bij Louis Paul Boon, W.F. Hermans, e.a.) In de jaren zestig: een toename van experimenteel proza Met name rond het tijdschrift Raster ( / )

24

25 Experimenteel proza Verhouding kunst en maatschappij ter discussie
Bewuste i.p.v. passieve lezer Vervreemdingstechnieken (perspectiefwisselingen, montage, sprongen in tijd en ruimte, onduidelijk afgebakende personages)

26 Experimenteel proza Invloed van de nouveau roman
Bijv.: De verwondering (1962) van Hugo Claus Verteller: hoofdpersonage (een leraar in een psychiatrische instelling) Vier tekstsoorten: relaas voor psychiater, dagboek, geheim notaboek, commentaren Versplinterd beeld vn de werkelijkheid en van het individu

27 Sybren Polet Bloemlezing Ander proza (1978) Breekwater (1961)
Het personage Lokien (een "variabele, transformationele figuur")