De les – verdeling van Europa: Jalta

Presentatie over: "De les – verdeling van Europa: Jalta"— Transcript van de presentatie:

1 De les – verdeling van Europa: Jalta

2 Wat is Jalta? De hoofdrolspelers: Churchill, Roosevelt & Stalin
Waar of niet waar??? According to these notes, Romania was to be 90 % under Soviet influence and 10 % under British influence; Greece 90 % British and 10 % Soviet; Yugoslavia and Hungary 50 % British and 50 % Soviet; and Bulgaria 75 % Soviet and 25 % British. Het Livadia kasteel voor het overleg van 4 tot 11 februari 1945

3 Beloften en realiteit Europa wordt verdeeld.
Belofte tot vrije verkiezingen voor alle landen behalve Polen. De sovjet Unie mag Polen na de oorlog als bufferstaat inrichten. DUITSLAND wordt bezet, agressie van Duitsland in de toekomst moet voor altijd voorkomen worden. Realiteit Griekenland – VK grijpt in, Stalin niet. VS belooft steun tegen Griekse communisten -Truman Doctrine & containment Joegoslavie & Albanie – door communistische partizanen bevrijd Roemenie, Hongarije Tsjechoslovakije – verkiezingen en machtsovername van communisten Bulgarije vervalst referendum, communisten vrijwel direct aan de macht I

4 Overleg in Potsdam De-militarisatie De-nazificatie
Churchill, Truman en Stalin Cecilienhof De-militarisatie De-nazificatie Deling van Duitsland Overgave Japan Attlee, Truman en Stalin

5 Wat met Duitsland te doen?
VK & VS – Duitsland zachte vrede en opbouwen, voorkomen van haat zoals na Versailles. SU (& FR) – Duitsland moet voor altijd militair en economisch zwak blijven. Besloten wordt gezamenlijk op te trekken en het land te verdelen om Duitse agressie tegen te gaan

6 Groot verschil tussen oost en west
Verkrachting Dwangarbeid Roof Geen weg naar democratie West Economische ontwikkeling Wederopbouw Geldzuivering Toestaan aanzet democratische regering „Een van de twee sleurt me aan mijn polsen verder, de gang door. Nu trekt ook de ander aan me, waarbij hij zijn hand zo om mijn keel legt dat ik niet meer kan schreeuwen, niet meer wil schreeuwen uit angst gewurgd te worden. Ze rukken allebei aan mijn kleren, ik lig al op de grond. [...] een van de mannen [staat] op de uitkijk, terwijl de ander aan mijn ondergoed rukt, met geweld zijn weg zoekt – Een anonieme bron

7 Na Potsdam: Verdeling Duitsland

8 Blokkade van Berlijn

9 De blokkade van Berlijn

10 De blokkade van Berlijn - Achtergronden
Het westerse eilandje West-Berlijn in Sovjet gebied is Stalin doorn in het oog…. 1946 Fulton Speech over het IJZEREN GORDIJN van Churchill (niet meer de premier van Engeland) Woede Stalin. 1946 Oprichting SED in Sovjet deel, opheffen van democratische partijen in Oost-Europa. Woede bij westerse machten. 1947 Samenvoeging Britse en Amerikaanse deel van DU. Dit wordt niet het grootste deel van bezet Duitsland. Angst bij Stalin. 1947 Trumandoctrine. Elke land bedreigd door communisten wordt geholpen door VS. Directe bedreiging voor Stalin. CONTAINMENT van het communisme. Zorg dat communisme zich niet kan verspreiden. 1948 Sovjet Unie verlaat de centrale controle raad en wenst niet meer te de geallieerde te spreken. Angst voor acties Stalin bij Westerse machten. 1948 – 1952 Marshall plan – financiële ondersteuning van Europese landen door de VS – angst bij Stalin Zwarte markt moet ontbonden worden. Geldhervorming is hiervoor het instrument. US en VK voeren de D-mark in op 20 juni – kisten met papier geld worden uit de VS overgevlogen. Door de invoering van de Duitse Mark werd de zwarte markt op een nacht van de kaart geveegd. Duitse Mark ook in West Berlijn. Stalin gaat over tot de Blokkade van Berlijn. Hij vreest dat de westerse munt en westerse economie zijn macht zullen ondergraven. Amerikanen grijpen in en beloven West-Berlijn te blijven bevoorraden. Eerste krachtmeting Koude Oorlog

11 De blokkade van Berlijn – Fulton Speech
From Stettin in the Baltic to Trieste in the Adriatic an iron curtain has descended across the Continent. Behind that line lie all the capitals of the ancient states of Central and Eastern Europe. Warsaw, Berlin, Prague, Vienna, Budapest, Belgrade, Bucharest and Sofia, all these famous cities and the populations around them lie in what I must call the Soviet sphere, and all are subject in one form or another, not only to Soviet influence but to a very high and, in some cases, increasing measure of control from Moscow.

12 De blokkade van Berlijn – SED
Oprichting SED een aan Stalin gehoorzame partij. Verkiezingen (1946) in Oost-Duitse deel liepen niet naar wens. In Berlijn kregen Socialisten (die Stalin niet erkenden als leider) absolute meerderheid. Als reactie werden alle partijen in de SED samengevoegd en werd de SED almachtig. Hiermee was een eind aan een vorm van democratie gekomen.

13 De blokkade van Berlijn – samenvoeging UK en VS deel Duitsland
VS en VK deel groter dan Sovjet deel

14 De blokkade van Berlijn – Truman doctrine & Containment
Communistische vrijheidsstrijders probeerden macht in Griekenland te grijpen VK en VS steunen de regering tegen de Communisten. (Stalin helpt de communisten niet.) President Truman roept de Truman doctrine uit. Indamming (containment) is het nieuwe begrip

15 De blokkade van Berlijn – Stalin verlaat de centrale controle raad
Overleg wordt nu erg lastig Slecht voor wederzijds vertrouwen

16 De blokkade van Berlijn - Marshall plan
Economie Europa aan de praat krijgen (stimuleren productie, ondersteunen van EU geld, en wereldhandel op gang brengen) Middel van druk van de VS op Europa Voor Stalin was het dollar-imperialisme

17 De blokkade van Berlijn – zwarte markt & geldhervorming
Zwarthandelaren worden rijk, armen armer Zwarthandel maakt belasting onmogelijk Zwarthandel maakt groei normale economie moeilijk Zwarthandel zorgt voor illegale import en export Zwarte markt heeft belang aan cash geld. Als er geen geld is of het bestaande geld niet meer waard is, is er geen zwarte markt.

18 De blokkade van Berlijn
Wat hield de blokkade in? Op 24 juni schakelde de Sovjet-Unie de elektriciteitsvoorziening van West-Berlijn (die vanuit de Sovjet-bezettingszone plaatsvond) uit en werden alle grensovergangen gesloten. Doel van de blokkade? Het doel was om de westelijke geallieerden te dwingen West-Berlijn op te geven. Wat deden de Amerikanen en de Britten? Op 26 juni startten de Amerikanen een luchtbrug naar West-Berlijn, gevolgd door de Britten op 28 juni. De Amerikanen gebruikten vliegveld Tempelhof, de Britten het vliegveld Gatow. Hoe zag het eruit? Elke 3 minuten landde een vliegtuig op hoogtepunt elke 30 seconden. Tot aan 1400 vluchten per dag. In totaal vluchten gedurende de blokkade. Wat was de blokkade nu niet? De blokkade was GEEN Berlijnse Muur. Denk bij blokkade van Berlijn aan vliegtuigen, vliegtuigen en nog veel meer vliegtuigen

19 De blokkade van Berlijn - eindspel
Stalin zag dat westen Berlijn niet liet vallen Stalin wilde geen oorlog om Berlijn Stalin staat transport naar Berlijn, over weg, water en rails weer normaal toe in mei 1949 Blokkade van Berlijn was over. Het mislukken van de blokkade leverde Stalin gezichtsverlies op.

20 Blokkade van Berlijn - gevolgen
Koude oorlog was echt begonnen Beide kampen gingen in Duitsland eigen weg, overleg was verstomd Samenvoeging geallieerde zones tot de BRD (Bundesrepublik Deutschland), en sovjet deel tot DDR (Deutsche Demokratische Republik) Oprichting van de Navo (NATO) een militair verbond tussen de VS, Canada en West-Europa

21 Blokkade van Berlijn – oprichting Navo
Navo – Een aanval op een lid (boven kreeftskeerkring) is een aanval op de gehele VS wordt verantwoordelijk voor veiligheid in West-Europa BRD treedt toe op 6 mei 1955 gevolg => Warschaupact komt op 14 mei 1955 tot stand

22 Blokkade Berlijn – tot 1949 Churchill Fulton Roosevelt Berlijn Truman
Stalin Marshall Kennedy Fulton Berlijn Griekenland Jalta Joegoslavië West-Europa

23 1953 Stalin sterft Stalin de Secretaris Generaal van de Communistische Partij Stalin de winnaar van de grote Vaderlandse Oorlog Zeer geliefd, zeer gevreesd leider zonder tegenstand Stalin de slager van de SU – Doctors Plot

24 1953 Nikita Chroesjtsjov Eerst trouwe volger van Stalin sinds 1932, lid politbureau 1939. Dan sterke aarzelingen bij de zuiveren Stalin. DESTALINISATIE Zoekt overleg tussen SU en VS Vreedzame co-existentie

25 20ste partijcongres Chroesjtsjov heeft politieke gevangenen vrijgelaten Chroesjtsjov heeft geheime dienst (ontslag Beria) efficiënter gemaakt Chroesjtsjov besluit Stalins misdaden aan de kaak te stellen Molotov verzet zich, angst voor opstanden en onrust.

26 Poolse reactie Polen voelde zich bezet door SU – Was dat zo?
Katyn massagraf (Vloek van Katyn – Kaczynski) Opstand Warschauw Polen hadden veel land aan SU verloren Poznan fabrieken, lage Levensstandaard, hoge belasting Opstand neer geslagen 80 doden

27 De Hongaarse opstand http://www. youtube. com/watch

28 De Hongaarse opstand – Imre Nagy
Nagy – Communist, opgeleid in de SU 1945 Minister van Landbouw en populair ivm landbouwhervorming 1953 – 1955 premier, economische verbetering, beter leven 1956 Hongaarse opstand, Nagy premier Tito steunt Nagy

29 Hongaarse opstand – 23 oktober tot 4 november 1956
Steun demonstratie aan neergeslagen Poolse opstand in Poznan. Protest neemt toe tegen leiders Hongarije, tegen Stalinisme, roep om Nagy begint Nagy wordt opnieuw premier Leger Hongarije sloot zich aan bij opstandelingen en deelt wapens uit Hongaarse weg naar socialisme en Hongarije uit Warschaupact

30 Hongaarse opstand 4 november
SU grijpt in, en stuurt pantser troepen Korte veldslag met Hongaarse leger, burgers met molotov coctails, en geweren Radio Free Europe roept op te vechten Oostenrijkse burgers leveren voedsel Verder wordt Hongarije alleen gelaten… en verpletterd. Les: geloof steun pas als deze gekregen is. Vergelijk Hongarije met Tjecho-Slowakije in 1938 en Polen in 1945

31 De Berlijnse muur http://www. youtube. com/watch
Het westerse eilandje West-Berlijn in Sovjet gebied is Sovjet Unie een doorn in het oog…. Oost West Blijf economisch achter ontwikkelende economische groei Geen vrijheid Democratie GEVOLG: Oost-duisters vertrekken naar West-Berlijn en dan naar West-Duistland. Met name hoog opgeleide, jonge mensen met kansen voor de toekomst In totaal Ouderen blijven vaak achter (waarom?) 2.6 Miljoen mensen (10%) via Berlijn is het vertrekken het makkelijkste, er zijn nog geen grenzen. (ook voor Polen en Tsjechen en anderen Oost-blokkers) 12 – 13 augustus in eenklap een einde gemaakt en Duitsland nu echt definitief gedeeld

32 De Berlijnse muur – Mauer Krankheit
Splitsing Duitsland en Duitse families / samenleving. Verdere verwijdering Oost - West

33 De Berlijnse Muur Aantal slachtoffers: ongeveer 136 vluchtelingen en 25 grenswachten Wat vond het Westen van de Muur?

34 Cuba crises – raketten crises http://www. youtube. com/watch
Raketten op cuba => directe bedreiging VS Missile gap – deliverance gap Chroesjtsjov haalt bakzeil – Toch wederzijdse afspraak => geen raketten in Cuba tegenover geen raketten in Turkije

35 Van Berlijn naar Cuba Cuba wordt communistische 1959
Nationalisatie van bedrijven (veelal Amerikaans) Boycot van Amerika – vijand naast de deur

36 Rode telefoon – koude oorlog iets minder koud - Detente

37 Was de Koude Oorlog te vermijden? - Debat
Spelregels 2 groepen 10 minuten voorbereiding van argumenten, Je mag in je boek kijken, met elkaar overleggen en argumenten opschrijven. Ik beoordeel op aantal argumenten en de onderbouwing ervan. Een voorstander 2 minuten Een tegenstanden 2 minuten 10 minuten groepsdebat Een tegenstander 2 minuten

38 De Koude oorlog is de schuld van de Sovjet Unie
Stelling 1 De Sovjet-Unie is te agressief geweest na de oorlog in Europa en tegen het westen

39 Was de Koude Oorlog te vermijden
Stelling 2 Nee de Koude Oorlog was niet te vermijden. De belangen van de VS en van de SU liepen te ver uiteen. Geen van beide partijen kon aan de andere toegeven zonder zichzelf in gevaar te brengen.

40 Wapengekletter - dekolonisatie

41 Redenen voor dekolonisatie
Europese landen waren machteloos geworden Lokale bevolking had eigen kracht gezien VS was tegen bezit koloniën (was ooit zelf kolonie geweest) SU was tegen bezit koloniën (wilde zelf invloed krijgen) Engeland de-koloniseert vreedzaam. Nederland minder, Frankrijk & Portugal voeren totale oorlogen in de koloniën uit.

42 Dekolonisatie Nederlands Indie
Nederland zag geen rol zonder Indie – operatie product (politionele acties of agressi) Indiërs wilde onafhankelijkheid VS verbood NL koloniale oorlog in ruil marshallhulp – angst communisten Soekarno de eerste president

43 Mao Zedong: held, boef & stijlicoon

44 Angst voor Communisme - China
Burgeroorlog in China tussen communisten en nationalisten Dan oorlog van communisten & nationalisten tegen Japan Na 1945 opnieuw burgeroorlog Mao Ze-Dong verslaat Chiang Kai-Shek met steun van SU Mao brengt vrede na bijna 100 jaar oorlogen Truman doctrine geldt ook voor Azie…

45 Korea oorlog Korea verdeeld na de oorlog (Toezegging van de VS aan de SU voor strijd tegen Japan) Noord Korea communistisch – Zuid Korea democratisch Noord valt Zuiden aan met goedkeuring van Stalin (China was net communistisch geworden en steunde ook) Truman doctrine treedt in werking…directe tegenactie

46 Verenigde Naties, Mao & Stalin
Mao bevrijd China, Mao krijgt steun SU SU boycot de VN in verband met China’s rol in de veiligheidsraad VN valt Noord-Korea aan Mao wil kernwapens van SU Stalin zegt kernwapens toe in ruil steunt China de Noord-Koreanen Strijd gaat 3 jaar heen en weer Wapenwedloop tussen VS en SU 1953 Stalin sterft, einde Korea-oorlog

47 Wie / wat hoort hier niet thuis
Mao Zedong Soekarno Stalin Kim Il Sung Roosevelt Churchill Mac Arthur Berlijnse muur Korea oorlog Hongaarse opstand Burgeroorlog in China

48 1ste, 2de, 3de wereld 1ste wereld is het kapitalistische Westen
2de wereld is het communistische Sovjet blok 3de wereld zijn de ongebonden landen

49 Onafhankelijkheid? Ontwikkelingshulp versus economische hegemonie
Instabiliteit van de nieuwe landen Slechte voorbereiding onafhankelijkheid Onafhankelijkheidsoorlogen Economische afhankelijkheid!!!!!!!

50 Wat te doen met nieuwe onafhankelijke staten?