Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Antwerpen.

Presentatie over: "Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Antwerpen."— Transcript van de presentatie:

1 Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Antwerpen

2 Centrale vraag in deze presentatie 2 Welke investeringsagenda hoort bij het verbeteren van de concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Antwerpen?

3 Hoe meten we internationale concurrentie? 3  In de studie nemen we twee typen concurrentie mee: 1.De concurrentie die bedrijven ervaren bij het internationaal exporteren van hun producten en diensten; 2.De concurrentie die regio’s ervaren bij het aantrekken van buitenlandse bedrijven / investeringen;  De belangrijkste concurrenten voor een regio zijn dus: 1.De regio’s met bedrijven die in dezelfde markten proberen hun producten of diensten te verkopen; 2.De regio’s die in dezelfde vijver vissen van internationale investeringen;  Met andere woorden: marktoverlap staat centraal. De belangrijkste concurrenten verschillen daarom per regio en per sector. Zie Raspe e.a. (2012) pagina 49 e.v. en 181 e.a. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van het meten van internationale concurrentie

4 Belangrijkste concurrenten o.b.v. marktoverlap (voorbeeld van export) 4  Grootste overlap in de export markten van Amsterdam en Parijs  Meeste concurrentie tussen Amsterdam en Parijs Amsterdam export Parijs export Wenen export Zie Raspe e.a. (2012) pagina 49 e.v. en 181 e.a. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van het meten van internationale concurrentie

5 Hoe zijn de concurrentiebenchmarks opgebouwd? 5  De benchmarks in deze studie vergelijken per sector en per type concurrentie (export en aantrekken buitenlandse bedrijven) de vestigingsplaatsfactoren (kenmerken van het vestigingsklimaat) in Antwerpen met die van de belangrijkste concurrerende Europese regio’s;  Vestigingsplaatsfactoren zijn o.a.: bevolkingsomvang en - dichtheid, concentratie van (gerelateerde) sectoren, netwerkoriëntatie van bedrijven, connectiviteit (over de weg, door de lucht en via havens), kennisinfrastructuur (publiek en privaat) en Bruto Regionaal Product per inwoner;  In totaal: 29 vestigingsplaatsfactoren. Zie Raspe e.a. (2012) pagina 47 e.v. en 178 voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van als deze vestigingsplaatsfactoren

6 Welke sectoren nemen we mee in het onderzoek? 6 1.Landbouw 2.Voedingsmiddelenindustrie 3.Materialenindustrie 4.Hightechindustrie 5.Chemie 6.Energie 7.Groothandel 8.Logistiek 9.Financiële diensten 10.Zakelijke diensten Zie Raspe e.a. (2012) pagina 172 voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van deze sectoren

7 Welke regio’s nemen we mee in het onderzoek? 7  Onder regio’s verstaan we 256 Europese NUTS-2 regio’s. In Nederland en België zijn dit de provincies. De NUTS-indeling is een standaard van de EU en is door Eurostat opgesteld;  De NUTS2-indeling beslaat meestal een of enkele centrale steden met hun ommeland, zodat deze regio’s vaak overeenkomen met agglomeraties of metropolitane gebieden;  Basis voor deze keuze is de wens om zo veel mogelijk regionale differentiatie mee te kunnen nemen op het niveau van regio’s en aan te sluiten bij de internationale literatuur over regio’s. Voorwaarde was dat er betrouwbare data waren. Zie Raspe e.a. (2012) pagina 46 e.v. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van de regio’s die we in het onderzoek meenemen

8 Wilt u meer weten? 8  Deze presentatie is gebaseerd op drie PBL- studies.  In deze studies vindt u een overzicht van de relevante literatuur (waarom regio’s cruciaal zijn in een globaliserende economie) en een motivatie van alle keuzes over indicatoren, data en methodiek. www.pbl.nl  Vragen? Neem dan contact op met: Otto Raspe (otto.raspe@pbl.nl) of info@pbl.nlotto.raspe@pbl.nl info@pbl.nl

9 We beantwoorden vier vragen voor de provincie Antwerpen 9 1.Welke Europese regio’s zijn de belangrijkste concurrenten? 2.Welke vestigingsplaatsfactoren zijn belangrijk voor een goede concurrentiepositie? 3.Hoe verhouden deze vestigingsplaatsfactoren zich tot haar belangrijkste concurrenten? 4.Op welke factoren bestaat er een 'gat' met de concurrentie en welke factoren zijn goed op orde?  We beantwoorden deze vragen voor elke combinatie van sector en type concurrentie (export en buitenlandse investeringen). Zie Raspe e.a. (2012) pagina 50 voor een toelichting op deze vier vragen

10 Leeswijzer van de benchmarks 10 1.De benchmarks zijn gebaseerd op de belangrijkste concurrenten op basis van marktoverlap (zie sheet 3 & 4); 2.De benchmarks laten de 10 belangrijkste vestigingsplaatsfactoren zien (van de totaal 29 die we meenemen in het onderzoek), afgeleid van de belangrijkste concurrenten en dus verschillend per sector en type concurrentie. Dit zijn de concurrentiefactoren; 3.De concurrentiefactoren zijn geordend naar mate van belangrijkheid: de bovenste is het belangrijkste, de onderste het minst belangrijk (van de 10 weergegeven factoren); 4.De stippellijn geeft de gewogen score weer van de belangrijkste concurrenten; 5.De eigen score op een concurrentiefactor is relatief ten opzichte van de belangrijkste concurrenten. Hierbij geldt: hoe hoger de score, hoe beter je scoort t.o.v. je belangrijkste concurrenten. Enkel voor congestie en connectiviteit (nabijheid tot) zeehavens geldt het tegenovergestelde: hoe lager de score, hoe beter. Zie Raspe e.a. (2012) pagina 69 voor een methodische toelichting op de benchmarks

11 We laten nu voor Antwerpen de benchmarks zien voor de volgende sectoren 11 De benchmark op basis van het aantrekken van buitenlandse bedrijven voeren we voor een sector enkel uit wanneer wordt voldaan aan de volgende voorwaarden: -Er moeten voldoende buitenlandse bedrijven (minimaal 10) binnen de regio zich hebben gevestigd voor een zinvolle vergelijking; -De regio huisvest meer dan 2% van alle buitenlandse bedrijven binnen de sector in heel België EN/OF de regio heeft een relatieve specialisatie qua buitenlandse bedrijven in de sector (locatiequotiënt > 1). * Voor de sectoren groothandel en financiële diensten voeren we om data-technische redenen in plaats van de benchmark op basis van export een benchmark uit op basis van het opzetten van een buitenlandse vestiging, mits we ook de benchmark voor het aantrekken van buitenlandse bedrijven hebben uitgevoerd. Zie Raspe e.a. (2012) pagina’s 126, 143 en 174 voor een inhoudelijke toelichting. Aantrekken buitenlandse bedrijven Export goederen en /of diensten 1. Landbouw 2. Voedingsmiddelenindustrie 3. Materialen 4. Hightech 5. Chemie 6. Energie 7. Groothandel * 8. Logistiek 9. Financiële diensten * 10. Zakelijke diensten Wel meegenomen Niet meegenomen

12 Aantal buitenlandse bedrijven: Niet van toepassing 12 1. Landbouw Omvang export: Antwerpen is de 53e regio van de 256 in Europa

13 13

14 14

15 Conclusies Landbouw in Antwerpen 15 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; De rangscore van de universiteit is relatief hoog; De hoeveelheid private R&D is relatief gezien zeer hoog en het aantal patenten is iets ondergemiddeld; De connectiviteit door de lucht ligt sterk boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief gezien zeer groot; Het bruto regionaal product per inwoner ligt boven het gemiddelde; De concentratie van de zakelijke dienstverlening ligt onder het gemiddelde.

16 Aantal buitenlandse bedrijven: Antwerpen is de 34e regio van de 256 in Europa 16 2. Voedingsmiddelenindustrie Omvang export: Antwerpen is de 9e regio van de 256 in Europa

17 17

18 18

19 19

20 20

21 Conclusies Voedingsmiddelenindustrie in Antwerpen 21 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is iets ondergemiddeld en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt sterk boven het gemiddelde; De rangscore van de universiteit is relatief hoog; De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is iets ondergemiddeld; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief gezien zeer groot; Het bruto regionaal product per inwoner ligt boven het gemiddelde; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt onder het gemiddelde en de concentratie van de zakelijke dienstverlening ligt iets onder het gemiddelde.

22 Aantal buitenlandse bedrijven: Antwerpen is de 35e regio van de 256 in Europa 22 3. Materialen Omvang export: Antwerpen is de 6e regio van de 256 in Europa

23 23

24 24

25 25

26 26

27 Conclusies Materialen in Antwerpen 27 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is iets ondergemiddeld en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt boven het gemiddelde; De rangscore van de universiteit is relatief hoog; De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief gezien zeer groot; De mate van clustering van de sector is relatief gezien zeer beperkt; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt onder het gemiddelde.

28 Aantal buitenlandse bedrijven: Antwerpen is de 45e regio van de 256 in Europa 28 4. Hightech Omvang export: Antwerpen is de 29e regio van de 256 in Europa

29 29

30 30

31 31

32 32

33 Conclusies Hightech in Antwerpen 33 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is iets bovengemiddeld en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt onder het gemiddelde; De rangscore van de universiteit is iets bovengemiddeld; De hoeveelheid private R&D is iets bovengemiddeld en het aantal patenten is relatief beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief gezien zeer groot; De mate van clustering van de sector is relatief gezien zeer beperkt.

34 Aantal buitenlandse bedrijven: Antwerpen is de 9e regio van de 256 in Europa 34 5. Chemie Omvang export: Antwerpen is de 3e regio van de 256 in Europa

35 35

36 36

37 37

38 38

39 Conclusies Chemie in Antwerpen 39 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is iets bovengemiddeld en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt sterk boven het gemiddelde; De rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeld; De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt iets boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief gezien zeer groot; De mate van clustering van de sector is relatief beperkt.

40 Aantal buitenlandse bedrijven: Antwerpen is de 27e regio van de 256 in Europa 40 6. Energie Omvang export: Antwerpen is de 13e regio van de 256 in Europa

41 41

42 42

43 43

44 44

45 Conclusies Energie in Antwerpen 45 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt boven het gemiddelde; De hoeveelheid publieke R&D is relatief laag en de rangscore van de universiteit is relatief laag; De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is iets bovengemiddeld; Het bruto regionaal product per inwoner ligt iets onder het gemiddelde; De concentraties van financiële en zakelijke dienstverleners liggen beide onder het gemiddelde.

46 Aantal buitenlandse bedrijven: Antwerpen is de 26e regio van de 256 in Europa 46 7. Groothandel Opzetten buitenlandse vestiging: Antwerpen is de 24e regio van de 256 in Europa

47 47

48 48

49 49

50 50

51 Conclusies Groothandel in Antwerpen 51 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Zowel het aandeel bedrijven in buitenlandse handen als het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland liggen sterk onder het gemiddelde en verder ligt het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector onder het gemiddelde; De rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeld; De hoeveelheid private R&D is iets bovengemiddeld en het aantal patenten is relatief beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt iets boven het gemiddelde. De mate van congestie is iets bovengemiddeld; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt sterk onder het gemiddelde.

52 Aantal buitenlandse bedrijven: Antwerpen is de 11e regio van de 256 in Europa 52 8. Logistiek Omvang export: Antwerpen is de 11e regio van de 256 in Europa

53 53

54 54

55 55

56 56

57 Conclusies Logistiek in Antwerpen 57 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Zowel het aandeel bedrijven in buitenlandse handen als het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland liggen sterk onder het gemiddelde en verder ligt het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector iets onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt onder het gemiddelde; De rangscore van de universiteit is relatief laag; De hoeveelheid private R&D is iets bovengemiddeld en het aantal patenten is relatief beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt iets boven het gemiddelde. De mate van congestie is iets bovengemiddeld; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt onder het gemiddelde.

58 Aantal buitenlandse bedrijven: Antwerpen is de 38e regio van de 256 in Europa 58 9. Financiële Diensten Opzetten buitenlandse vestiging: Antwerpen is de 32e regio van de 256 in Europa

59 59

60 60

61 61

62 62

63 Conclusies Financiële Diensten in Antwerpen 63 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel bedrijven in buitenlandse handen, het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland en het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector liggen alle drie sterk onder het gemiddelde; De rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeld; De hoeveelheid private R&D is iets bovengemiddeld en het aantal patenten is relatief beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt iets boven het gemiddelde. De mate van congestie is iets bovengemiddeld; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De efficiëntie van het netwerk van de sector is relatief laag; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt sterk onder het gemiddelde.

64 Aantal buitenlandse bedrijven: Antwerpen is de 34e regio van de 256 in Europa 64 10. Zakelijke Diensten Omvang export: Antwerpen is de 14e regio van de 256 in Europa

65 65

66 66

67 67

68 68

69 Conclusies Zakelijke Diensten in Antwerpen 69 Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten:  De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt; Het aandeel bedrijven in buitenlandse handen, het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland en het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector liggen alle drie sterk onder het gemiddelde; Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt onder het gemiddelde; De rangscore van de universiteit is relatief laag; Het aantal patenten is relatief beperkt; De connectiviteit door de lucht ligt iets boven het gemiddelde. De mate van congestie is iets ondergemiddeld; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt sterk onder het gemiddelde.

70 Het vestigingsklimaat van Antwerpen samengevat 1 70 Alle topsectoren overziend, concluderen we t.a.v. de belangrijkste vestigingsplaatsfactoren dat:  Goed op orde zijn: –Connectiviteit door de lucht (bovengemiddeld) –Connectiviteit over de weg (bovengemiddeld) ›maar de mate van congestie is relatief groot –Europees exportaandeel Voedingsmiddelenindustrie en Chemie (beide sterk bovengemiddeld) en Materialen en Energie (bovengemiddeld)

71 Het vestigingsklimaat van Antwerpen samengevat 2 71 Verdere conclusies t.a.v. de vestigingsplaatsfactoren:  Minder goed op orde zijn: –Urbanisatievoordelen ›Massa (sterk ondergemiddeld) en dichtheid (ondergemiddeld) –Private kennisinfrastructuur ›Private R&D en patenten (beide ondergemiddeld) –Publieke R&D (ondergemiddeld) –De Hightech en Materialen clusters (beide sterk ondergemiddeld) en het Chemie cluster (ondergemiddeld) –Concentratie Financiële Dienstverlening (sterk ondergemiddeld) en Zakelijke Dienstverlening (ondergemiddeld)

72  De investeringsagenda voor Antwerpen bestaat vooral uit het handhaven van de goede factoren en het inlopen of compenseren van het gat wat er is t.o.v. de belangrijkste concurrenten. 72 Resumé  Strategieën om dit te bewerkstelligen: Zie Notitie "Werken aan de internationale concurrentiekracht van de Nederlandse regio's".