Theoretische modellen

Presentatie over: "Theoretische modellen"— Transcript van de presentatie:

1 Theoretische modellen
Als laatste stukje theorie, som ik voor u de op dit moment meest gangbare theoretische modellen op ivm het keuzeproces. Ze lijken zeer verschillend maar als u tussen de (soms vele) lijntjes kijkt, merkt u toch steeds 3 grote raakpunten U krijgt ze zo meteen te zien. Voor velen misschien reeds bekend, maar ik vermeld ze als basis om de rest van de dag met een goede structuur in het hoofd te kunnen meemaken.

2 Cirkel-/Driehoeksmodel
Het eerste model (Tiedeman, Jansen, d’Hooghe), waar u eigenlijk al de 3 antwoorden aangeboden krijgt, is het driehoeksmodel. Meestal voorgesteld in een driehoek met op elk punt een keuzepijler. Zelf opteer ik voor dit cirkelvormig model Zelfconceptverheldering: Wie ben ik, wat kan ik, wat zijn mijn talenten, interesses en competenties. Hoe zien anderen mij?... Horizonverruiming: wat zijn de mogelijkheden? Welke mogelijkheden passen bij mijn zelfconcept? Welke informatie vind ik over bepaalde mogelijkheden en waar?... Beslissingsstrategieën: Welke methodieken om keuzes te maken? Als ik voor iets kies, welke keuze laat ik dan liggen? Wat zijn de gevolgen van een keuze? Hoe ga ik kiezen?... Dit alles gebeurt cyclisch doorheen de hele levensloopbaan waarbij elke pijler steeds een invloed heeft op de andere twee. ° KS LS SO HO levenslang leren/leven Cirkel-/Driehoeksmodel

3 Levensloopbaan regenboog. (Super, Savickas & Super (1996))
Het levensloop, levensruimte model van Donald Super (1980, 1990). Volgens deze auteur verloopt de ganse levenslange ontwikkeling binnen een bepaalde levensruimte. Deze ruimte is gekoppeld aan een aantal belangrijke levensrollen die ieder individu in zijn leven heeft te vervullen. Super onderscheidt de rol van: kind, student, vrijetijdsmens, burger, werker, gepensioneerde, echtgeno(o)t(e), gezinsverzorger, ouder (de laatste drie vormen de rol van gezinsbouwer). Het model wordt door Super samengevat in wat hij noemt de levensloopbaan regenboog (zie figuur 3). Uiteraard zullen de rollen elkaar beïnvloeden en compenseren. Deze interactie kan minimaal of maximaal zijn. De rollen kunnen zelfs conflicteren Al deze combinaties bij elk individu, geven een beeld van de levensloopbaan ontwikkeling. Weliswaar zullen bepaalde rollen meer verschijnen in bepaalde ontwikkelingsfasen dan in andere, maar ze zullen allen steeds aanwezig zijn. Het is duidelijk dat een loopbaanbegeleiding veel meer omvat dan enkel maar het ondersteunen van de ontwikkeling in de studerende en de arbeidende rol. Begeleiden van de loopbaan is een wordt eigenlijk een levensloopbegeleiding. Levensloopbaan regenboog. (Super, Savickas & Super (1996))

4 Dynamisch keuzeontwikkelingsmodel
Een mengvorm van de twee vorige modellen. Om de voortschrijdende evolutie te realiseren worden actief een aantal keuzeactiviteiten doorlopen m.b.t. sensibiliseren (voor het keuzeprobleem), exploreren (in de breedte), kristalliseren (in de diepte) en beslissen. De inhoud van deze keuzeacties komt in feite overeen met de inhoud van de ontwikkelingsstappen van het eerste driehoeksmodel. De koppeling met horizonverruiming en zelfconceptverheldering laat toe om de keuzeacties exploratie en kristallisatie op te delen in sub-acties naar interne factoren (zichzelf) en externe factoren (omgeving) en een derde sub-actie interactionele factoren (relatie tussen zichzelf en omgeving) toegevoegd worden. Tussen de drie onderdelen van exploratie wordt geen hiërarchie verondersteld. Er wordt uitgegaan van een intense wisselwerking tussen de verschillende sub-acties. De hiervoor beschreven acties vormen de noodzakelijke basis om te komen tot verantwoord beslissen in een keuzesituatie (mini ontwikkelingscyclus) en tot de ontwikkeling van de noodzakelijke keuzerijpheid om te groeien naar een volgende fase in de ontwikkelingscyclus. Je kan eender waar instappen in dit proces en dit is ook een steeds evoluerend proces waarbij de stappen ook steeds een invloed op elkaar hebben. De KOP-test geeft je een beeld van waar je in dit proces precies staat om zo je keuzerijpheid verder te ontwikkelen. Dynamisch keuzeontwikkelingsmodel (Van Esbroeck & Zaman, 1999)

5 Studiekeuzemodel, gebaseerd op TPB
Enkele minder bekende modellen uit Nederland Dit model is een psychologisch model, gebaseerd op tpb: (Theory of Planned Behaviour) Verschillende achtergrondvariabelen zorgen bij een persoon voor een bepaalde attitude, subjectief normbesef en uiterlijk vertoon van gedrag. Deze drie kenmerken zorgen voor een bepaalde gedragsintentie die op zijn beurt een invloed heeft op de studiekeuze. Punt is om de achtergrondvariabelen zo aan te passen dat je een optimale gedragsintentie krijgt tov de studiekeuze Studiekeuzemodel, gebaseerd op TPB (Kemper, Van Hoof, Visser en de Jong, TPB: Theory of Planned behaviour (Ajzen, 1991)

6 Studiekeuzeproces volgens Universiteit Utrecht
Zeer verkorte versie, te vergelijken met het driehoeksmodel Zelfconceptverheldering – interesseren Horizonverruimng – oriënteren Beslissingsstrategieën – beslissen Iets te simplistisch. Naast ‘interesseren’ zouden ook ‘competenties en talenten’ moeten betrokken worden. Geen dubbele pijlen? Model stopt ook na de beslissing (niet cyclisch) Studiekeuzeproces volgens Universiteit Utrecht

7 Stappenplan, gebaseerd op de vorige twee modellen waarbij:
Zelfconceptverheldering - stap 1-4 Horizonverruiming – stap 5-6 Beslissingsstrategieën – stap 7-8 Ook hier weer té stappengericht, niet cyclisch genoeg. Stappenplan keuzeproces volgens Studiecentrum Hogeschool en Universiteit Utrecht