WAT MAAKT EEN LAND TOT LAND? Prof. Ramses A. Wessel Centre for European Studies.

Presentatie over: "WAT MAAKT EEN LAND TOT LAND? Prof. Ramses A. Wessel Centre for European Studies."— Transcript van de presentatie:

1 WAT MAAKT EEN LAND TOT LAND? Prof. Ramses A. Wessel Centre for European Studies

2 Eigenlijk: Wat maakt een land tot staat?  Verschillende vragen:  1. wat is een staat en hoeveel staten zijn er? Wat is een land? En een natie?  2. Hoe kan een gebied een staat worden? Het belang van het zijn van een staat (‘statehood’)  3. Een verminderd belang van staten. Op naar de ‘superstaat’? 27

3 I. WAT IS EEN STAAT?

4 In 1948, at the United Nations, the architects planning the future headquarters asked me how many seats they should make in the General Assembly.[…] The United Nations then had only fifty-one members. […] I confidentially answered the architects that they could safely add twenty seats to the fifty-one. Prof. Oscar Schachter, 1997 Van 1945 tot 2009… 25

5 Het aantal staten in de wereld  193 staten, allemaal lid van de VN (behalve de Heilige Stoel (Vaticaanstad, 826 inwoners) 193 staten  Erkenning van gebieden soms door een beperkt aantal staten:  Abchazië (3), ADR Sahara (49), Kosovo (62), Noord-Cyprus (1), Palestijnse Autoriteit (94), Taiwan (23), Transnistrië (0), Zuid-Ossetië (3)  110 jaar geleden in 1899 65 staten65 staten  Daarnaast zijn er ‘afhankelijke gebieden’, zoals de Amerikaanse Maagdeneilanden, Gibraltar, Groenland, Frans Polonesië, de Nederlandse Antillen 24

6 Kunnen er nu nog meer staten bijkomen?  Golanhoogten (deel van Syrië geannexeerd door Israël)  Hatay (deel van Syrië geannexeerd door Turkije)  Jammu en Kasjmir (regio betwist tussen China, India en Pakistan)  Delen van Libanon worden tijdens de Israëlisch-Libanese oorlog van 2006 (tijdelijk) door Israël bezet  Navassa (zowel geclaimd door de Verenigde Staten als door Haïti)  Noord-Cyprus (sinds 1974 bezet door Turkije)  Palestijnse Autoriteit (onder controle en gedeeltelijk bezet of ingelijfd door Israël)  Plazas de soberanía (deel van Marokko geannexeerd door Spanje)  Paraceleilanden (archipel betwist tussen China, Taiwan en Vietnam)  Spratly-eilanden (archipel betwist tussen China, Filipijnen, Maleisië, Brunei, Taiwan en Vietnam)  Tibet (voormalige onafhankelijke staat geannexeerd door China)  Westelijke Sahara (voormalige Spaanse kolonie die zich onafhankelijk heeft verklaard, geannexeerd door Marokko) 23

7 22

8 Het begrip ‘staat’  Niet gelukt om tot een definitie van de staat te komen.  Wel criteria ontwikkeld in de literatuur en vastgelegd in 1933 in de Montevideo Conventie  Een natie is een etnische groep die een politieke inhoud heeft gegeven aan deze etniciteit, of een staatkundig verband dat zich als dusdanig voordoet -> ‘natie-staat’  Land is geen officiële aanduiding: in de praktijk deel van een staat 21

9 De ene staat is de andere niet…  De Verenigde Staten is een staat; de 50 staten zijn meer te zien als landen  Engeland is een land, maar geen staat.  Friesland heeft 645.342 inwoners; Malta (lid van de EU) heeft 405.165 inwoners  Nederland heeft 16.528.699 inwoners, Noordrijn-Westfalen heeft 18.028.745 inwoners  De Europese Unie heeft ruim 500 miljoen inwoners, de Verenigde Staten ruim 300 miljoen 20

10 Gevolgen van het zijn van een staat  Internationale rechten en plichten  Onafhankelijkheid (liberté)  Gelijkheid (égalité)  Plicht tot vreedzaam samenleven (fraternité)  Montevideo Convention on the Rights and Duties of States (1933) 19

11 Iedereen is gelijk, geen rechtsmacht over de ander…  Het international systeem is opgebouwd met staten als de belangrijkste eenheden  De staat als het hoogste gezag (soevereiniteit): exclusieve bevoegdheid tot het vaststellen en handhaven van regels. ->  Noodzaak voor internationale regels om afbakening en samenwerken tussen staten mogelijk te maken  Kelsen: ‘the essential function of international law’  van een recht van co-existentie naar een recht van coöperatie 18

12 Het belang van grondgebied en gezag  Belang van territorialiteit, al duidelijk na de Vrede van Westfalen in 1648: cuius regio, euius religio (de heerser over het grondgebied bepaalt de religie)  ontwikkeling cartografie aan het begin van de 17 e eeuw  ontstaan van de staat als abstracte persoon (Hobbes: staat als ‘artificial man’, onderscheiden van regering en bevolking) 17

13  Revoluties maken geen eind aan de staat.  Onderdrukking en mensenrechtenschendingen ook niet  Kan het toch misgaan?  Failed states: niet gelukt de ‘staat’ te laten werken (bv. Somalië) Kan een staat ‘mislukken’? 16

14 Definitie ‘falende staat’  Een falende staat kan worden omschreven als een staat die:  niet bij machte is (grote delen van) zijn grondgebied te beheersen, noch de veiligheid van zijn burgers te garanderen, aangezien hij zijn monopolie op het gebruik van geweld verloren heeft;  niet langer in staat is de interne rechtsorde te handhaven;  zijn bevolking geen openbare diensten meer kan leveren noch de voorwaarden daartoe kan scheppen 15

15 De criteria: de Montevideo Conventie (1933) ‘The State as a person of international law should possess the following qualifications: (a) permanent population (b) defined territory (c) government; and (d) capacity to enter into relations with other states.’ 14

16 Bevolking  Staten bepalen zelf welke personen tot hun staat behoren  Personele jurisdictie (nationaliteitsbeginsel)  Geen criteria voor minimumomvang  Andorra heeft 68000 inwoners; China meer dan een miljard  Samenstelling van de bevolking en gebruikte talen geen criterium 13

17 Grondgebied  Exclusieve jurisdictie (territorialiteitsbeginsel)  Ondubbelzinnig vaststellen van de grenzen niet noodzakelijk  Land, zee en lucht  Geen minimum- of maximumomvang  San Marino 61 km²; Rusland 17.098.242 km² 12

18 Regering (effectief gezag)  Staten moeten in staat zijn hun internationale verplichtingen na te komen  Eis van ‘constitutionele onafhankelijkheid’: soevereiniteit  Meestal het onderscheidende criterium tussen land en staat  Toets niet altijd consequent toegepast (Bosnië-Herzegovina, ex-koloniën) 11

19 Erkenning  Praktisch noodzakelijk  Geen toetsingscriterium  Meer het noodzakelijke gevolg  Veelal politiek van aard 10

20  Claimen van de status als onafhankelijke ‘staat’  voorbeeld Taiwan  Geen ‘racistische’ grondslag  geen erkenning Rhodesië 1965 of Zuid- Afrikaans thuislanden jaren ’70; respect voor het recht op zelfbeschikking noodzakelijk  Democratie en respect voor mensenrechten  vgl. ook de EU ‘Kopenhagen-criteria’ Nieuwe criteria voor het ontstaan van staten? 9

21 II. Kan Friesland (of Twente) een staat worden?

22 Een recht op zelfbeschikking?  Meer een politiek, dan een juridisch concept; opgenomen in het VN-Handvest als een beginsel  Koloniale context belangrijk: Declaration of Independence to Colonial Countries and Peoples (1960):  ‘all peoples have the right to self-determination; by virtue of that right they freely determine their political status and freely pursue their economic, social and cultural development’.  Ook opgenomen in de belangrijke mondiale mensenrechtenverdragen (1966) 7

23 Een recht op afscheiding?  Declaration on Principles of International Law Concerning Friendly Relations (1970): “all peoples have the right freely to determine … their political status’.  Verplichting van andere staten dit recht te erkennen.  Buiten de koloniale context beperkt bruikbaar: territoriale integriteit staat voorop  Wel een recht dat minderheden kunnen inroepen: recht op deelname staatsbestuur  Is uitroepen van onafhankelijkheid dan nog wel zinvol…? 6

24 …Kosovo  Onafhankelijkheid uitgeroepen op 17 februari 2008 (inw. 2.126.728)  Sinds 1999 bestuurd door UNMIK, vanaf 15 juni 2008 eigen bestuur  Slechts erkend door een deel van de internationale gemeenschap (62 staten); 33 zijn het vooralsnog niet van plan (waaronder de EU- landen Cyprus, Griekenland, Roemenië, Slowakije en Spanje).62 staten  Verschil in erkenning relativeert de Montevideo- criteria: voor de VS is Kosovo een staat, voor Rusland niet 5

25 III. HET EINDE VAN DE STAAT? The state of the State - de relativiteit van onafhankelijkheid

26 Opkomst non-state actors  Staten blijven de belangrijkste actoren in het internationale systeem  Maar, opkomst van ‘non-state actors’, waaronder internationale organisaties  Aantal doet niet onder voor dat van staten  Betrokken bij internationale wetgeving: multilevel regulation (zie anti-terrorisme maatregelen): hoe zit het met die exclusieve jurisdictie?  De-bordering theorieën, transnationalisme, multi-level governance  Staatscommissie Grondwet: doorwerking van internationale regels 3

27 De EU als ‘superstaat’?  Het belang van de Verenigde Naties (eigenlijk dus de ‘Verenigde Staten’) – een wereldregering?  De VN is geen superstaat (Reparations-zaak, 1949): 2

28 De Europese ‘Grondwet’ en het Verdrag van Lissabon  Meer bevoegdheden naar ‘Brussel’?  Leidt ‘rechtspersoonlijkheid’ tot meer zelfstandigheid?  Globalisering heeft geleid tot onzekerheid:  Versterking nationale tendensen?  Vraag van vanmiddag minder relevant? Oplossen van conflicten via het relativeren van staatsgrenzen, maar the state is here to stay 1

29 DISCUSSIE Centre for European Studies