Taal en cognitie: Optimaliteitstheorie Henriëtte de Swart.

Presentatie over: "Taal en cognitie: Optimaliteitstheorie Henriëtte de Swart."— Transcript van de presentatie:

1 Taal en cognitie: Optimaliteitstheorie Henriëtte de Swart

2 Optimaliteitstheorie Optimale oplossingen van strijdige regels in natuurlijke taal Uitspraak van woorden (fonologie) Zinsbouw (syntaxis) Optimale interpretatie in contekst (semantiek)

3 ‘Liever lui dan moe’ Least Effort: Praten kost minder moeite als je een normale, makkelijke uitspraak van een klank kiest in een bepaalde positie. Bijvoorbeeld: Klanken zijn stemloos aan het einde van een woord. (Ontstemd) spreker

4 Getrouwheid Getrouwheid: Een klankonderscheid moet behouden blijven in de uitspraak. Bijvoorbeeld: Stemhebbende klanken behouden hun stem in de uitspraak. (Stemvast) Hoorder

5 Verschillen tussen talen Verschillen tussen talen ontstaan door verschillende ‘ranking’ van constraints Nederlands:Ontstemd >> Stemvast Engels:Stemvast >> Ontstemd Nederlands kiest op een onderdeel voor een makkelijke uitspraak. Engels kiest op dat punt voor een duidelijke uitspraak.

6 Nederlands

7 Engels

8 Patroonherkenning Gezichtsherkenning Muziek Herkenning van handgeschreven letters

9 Handgeschreven letters Is dit een A of een H? Vraag niet te beantwoorden zonder contekst

10 Letters in contekst Letters in contekst zijn niet ambigu

11 Patroonherkenning = optimalisatieproces Een waargenomen patroon wordt opgedeeld in samenstellende kenmerken Kenmerken wijzen in de richting van bepaalde letters Kenmerken blokkeren keuze voor een bepaalde letter Neurale netwerken

12 Regelgestuurde processen (Logisch) redeneren Taal

13 Patronen versus regels Optimalisatie in contekst versus Symbolische regels Is er sprake van volledig gescheiden cognitieve processen? Of is het verschil niet zo groot als het lijkt?

14 Prince en Smolensky (1993) Taal wordt gestuurd door proces van optimalisatie Er zijn wel regels, maar die zijn niet hard Schending van taalregels mag om te voldoen aan een sterkere regel Grammatica: verzameling potentieel strijdige taalregels. Talen verschillen in ordening van regels

15 Parallel met neurale netwerken OT is geen directe modellering van taal in een neuraal netwerk ‘harmonisch’ patroon van activatie van netwerk gespiegeld in ‘harmonische’ uitkomst van combinatie van conflicterende regels.

16 Consekwenties Taalverwerving Twee klassen constraints: Markedness: vermijd structuur b.v. ONTSTEMD Faithfulness: respecteer input b.v. STEMVAST

17 Verschil begrip/productie Volwassenentaal faithfulness > markedness Kindertaal markedness > faithfulness /trein/  trein/tijn/  tijn /trein/  tein/tijn/  tijn

18 Optimalisatie van interpretatie Zes sollicitanten werden uitgenodigd voor een gesprek. Drie werden afgewezen. Drie welke? Zes sollicitanten werden aangenomen Drie werden afgewezen. Drie welke?

19 Liever anaforisch DOAP: Do not overlook anaphoric possibilities Mogelijkheden voor een anaforische interpretatie moet je gebruiken Drie = sollicitanten, niet ‘anderen’

20 Conflicterende regels ANTECEDENTREGEL Kies als het antecedent van een incomplete NP de verzameling A  B van de voorgaande zin Zes sollicitanten werden uitgenodigd voor een gesprek. Drie werden afgewezen. Drie = drie van de sollicitanten die werden uitgenodigd voor een gesprek

21 Gezond verstandregel Zes sollicitanten werden aangenomen. Drie werden afgewezen. Drie  drie van de sollicitanten die werden aangenomen. GEZOND VERSTANDREGEL Vermijd tegenstrijdigheden Drie = drie andere sollicitanten

22 Ordening Gezond verstand regel Antecedent regel DOAP Drie van de sollicitanten die werden aangenomen werden afgewezen *! Drie andere sollicitanten werden afgewezen  *

23 Anafora resolutie Als ik met een dokter praat, is de dokter het vaak met hem oneens. Wie is hem? Als ik met een dokter praat, is de dokter het vaak met zichzelf oneens. Wie is zichzelf?

24 hem versus zichzelf Reflexieve en niet-reflexieve pronomina PRINCIPE B Als twee argumenten van dezelfde semantische relatie niet zijn gemarkeerd als identiek, interpreteer ze dan als verschillend.

25 Ordening input output PrincBDOAP Als ik met een dokter praat is de dokter het vaak met hem oneens een dokter 1 de dokter 1 hem 1 *!  een dokter 1 de dokter 2 hem 1 *  een dokter 1 de dokter 1 hem 2 * een dokter 1 de dokter 2 hem 2 *! * Als ik met een dokter praat is de dokter het vaak met zichzelf oneens  een dokter 1 de dokter 1 zichzelf 1 een dokter 1 de dokter 2 zichzelf 1 *! een dokter 1 de dokter 1 zichzelf 2 *! een dokter 1 de dokter 2 zichzelf 3 *!*

26 Wie is hij? OT analyse van optimale antecedent voor een pronomen in een discourse contekst. Zie: http://odur.let.rug.nl/~gerlof

27 Conflicten in Interpretatie NWO cognitie project Utrecht, Groningen, Nijmegen