Antiverlichters en contrarevolutionairen © JORIS VAN EIJNATTEN.

Presentatie over: "Antiverlichters en contrarevolutionairen © JORIS VAN EIJNATTEN."— Transcript van de presentatie:

1 Antiverlichters en contrarevolutionairen © JORIS VAN EIJNATTEN

2 Antiverlichters en contrarevolutionairen V ERLICHTINGSIDEEËN EN DEMOCRATISCHE REVOLUTIES (1650-1800) O PZET 1. Grote Woorden 2. Benaderingen 3. Een Nederlandse casus

3 Antiverlichters en contrarevolutionairen W AT IS DE IDEOLOGISCHE NALATENSCHAP VAN DE ( CONTRA -)V ERLICHTING ? 1. Verlichting 2. Romantiek 3. Conservatisme 4. Moderniteit 5. Europa

4 Antiverlichters en contrarevolutionairen 1. V ERLICHTING kenmerken: - menselijk natuur is onveranderlijk (‘natuurrecht’) - lokale en historische variaties doen er niet toe - menselijk handelen is gebaseerd op een logisch, coherent, bewijsbaar geheel van wetmatigheden - newtoniaanse wetmatigheden zijn toepasbaar op ethiek en politiek doel: - maakbare wereld tegen: - onwetendheid, geestelijke traagheid, gissingen, bijgeloof, vooroordeel, dogma's, fantasie en vooral: - het bewust in stand houden van onwaarheid

5 Antiverlichters en contrarevolutionairen Dorinda Outram, The Enlightenment (CUP, eerste uitgave 2005) H1 ‘Wat is Verlichting?’ > Sapere aude! H2 ‘Koffiehuizen’ > sociale context H3 ‘Politiek’ > vernieuwing? H4 ‘Europa in de wereld’ > ambivalentie H5 ‘Slavernij’ > dubbele moraal H6 ‘Gender’ > opnieuw gelijkheid H7 ‘Wetenschap’ > Bijbel of natuur? H8 ‘Modern heidendom’ > neergang van het Christendom? H9 ‘Einde van de Verlichting’ > Revolutie!

6 Antiverlichters en contrarevolutionairen 2. R OMANTIEK kenmerken: - nadruk op het individuele, subjectieve, irrationele, spontane, emotionele, visionaire, transcendente - aandacht voor de verbeelding als bron van of toegang tot de waarheid - belangstelling voor het genie, de held, de kunstenaar - obsessie met de nationale en ethnische oorsprong en karaktertrekken van volkeren - voorkeur voor het historische, middeleeuwse, exotische, mysterieuze, occulte, monsterlijke, zieke, satanische doel: - vergeestelijkte wereld tegen: - ‘bekrompen’, rationalistische denkwijze

7 Antiverlichters en contrarevolutionairen 3. C ONSERVATISME kenmerken: - waardeoordelen zijn gebaseerd, niet op objectieve, onveranderlijke feiten, maar op menselijke opvattingen - opvattingen tonen variatie in tijd en ruimte (geschiedenis, nationalism) - ethische en politieke normen en waarden berusten op conventie - de wereld is onvolmaakt doel: - Gemeinschaft tegen: - revolutie

8 Antiverlichters en contrarevolutionairen 4. M ODERNITEIT kenmerken - moderniteit ontstaat daar, waar ‘traditie’ verdwijnt - rede en rationaliteit, opkomst wetenschap - industriële productie, kapitalisme - social mobiliteit, bourgeoisie, geletterdheid - natiestaten, bureaucratieën, volkssoevereiniteit - secularisering - individualiteit, autonomie, vrijheid maar….

9 Antiverlichters en contrarevolutionairen 5. E UROPA kenmerken - christelijk-humanistische samenleving (maar: vervlochten met Ottomaanse rijk?) - gebaseerd op Griekse oudheid (maar: Griekse erfenis hoogstens indirect?) - erfenis van de Verlichting (maar: zijn alle mensen wel gelijk?) - naoorlogse constructie (maar: is er geen gedeelde historische cultuur?) - pionier van de moderniteit (maar: zijn er geen andere wegen naar ‘moderniteit’?)

10 Antiverlichters en contrarevolutionairen V ERLICHTINGSIDEEËN EN DEMOCRATISCHE REVOLUTIES (1650-1800) O PZET 1. Grote Woorden 2. Benaderingen 3. Een Nederlandse casus

11 Antiverlichters en contrarevolutionairen Benaderingen 1. Ideeënhistorisch Isaiah Berlin: ‘The Counter-Enlightenment’ Kenmerken: - pluraliteit en uniciteit van onderling onverenigbare (incommensurabele) culturen ◦Giovani Batista Vico (1668-1774) ◦Johan Gottfried Herder (1744-1803) ◦Joseph de Maistre (1753-1821) - ‘waardenpluralisme’: niet iedereen is het erover eens, wat waar, goed en schoon is Bezwaar tegen Berlin: tijdloze, onveranderlijke, ‘monistische’ definitie

12 Antiverlichters en contrarevolutionairen Benaderingen 2. Ideeën in (sociale) context Darrin McMahon, Enemies of the Enlightenment. The French Counter-Enlightenment and the Making of Modernity (2001) - radicale, vernieuwende tegenbeweging Jeffrey Burson, The Rise and Fall of Theological Enlightenment: Jean-Martin de Prades and Ideological Polarization in Eighteenth Century France (2010) - uitkomst van machtstrijd tussen philosophes, jezuïeten en jansenisten

13 Antiverlichters en contrarevolutionairen V ERLICHTINGSIDEEËN EN DEMOCRATISCHE REVOLUTIES (1650-1800) O PZET 1. Grote Woorden 2. Benaderingen 3. Een Nederlandse casus

14

15 Antiverlichters en contrarevolutionairen Casus: Willem Bilderdijk Bilderdijk door Moritz Calisch (ca. 1850), naar Charles Howard Hodges (1810)

16 Antiverlichters en contrarevolutionairen Robert Southey (1774-1843) And who is Bilderdyk?’ methinks thou sayest: A ready question; yet which, trust me, Allan, Would not be asked, had not the curse that came From Babel, clipt the wings of Poetry.

17 Semper idem Teisterbantse metafysica in de revolutietijd “Wat verschijne, Wat verdwijne, 't Hangt niet aan een los geval. In ’t voorleden Ligt het heden; in het nu, wat worden zal.’ (Afscheid, 1811) “In het verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal”

18 Antiverlichters en contrarevolutionairen “In het verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal” 4 april 2006, parlementslid Tweede Kamer (VVD fractie) 5 mei 2004, staatssecretaris op nationale herdenking 6 januari 2004, burgemeester van Bergh tijdens nieuwjaarsreceptie Folder Hordijk Loopbaanperspectief (http://www.loopbaanperspectief.nl)http://www.loopbaanperspectief.nl 22 december 2009, VVD Weblog Afdeling De Bilt

19 Antiverlichters en contrarevolutionairen Dit boekje over het verleden, heden en de toekomst van Blankensgoed is een uitgave van de gemeente Barneveld. Het eerste exemplaar is gepresenteerd tijdens de bouwstart van de woonwijk Blankensgoed op donderdag 31 mei 2007 te Voorthuizen.

20 Antiverlichters en contrarevolutionairen

21 Remaja sebagai sumber potensi Ki Hajar Dewantara pernah mengatakan, “In het verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal”. Artinya: keadaan sekarang dibentuk oleh keadaan yang lampau, dan keadaan yang akan mendatang ditentukan oleh keadaan sekarang. Dengan kata lain, “Syubanul yaum Rijaalul qhod”. Pemuda / remaja di masa sekarang ini pemimpin di masa depan. Adolescent as a potential source Ki Hajar Synthesizer once said, "In het verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal". That is: the situation now shaped by historical circumstances, and future conditions will be determined by the situation. In other words, "Yaum Syubanul Rijaalul qhod". Youth / adolescents in the present time in the future leaders.* * Volgens Google translator

22 Antiverlichters en contrarevolutionairen “Zeldzame en gezochte propaganda uitgave uit de tweede wereldoorlog van de Waffen SS. Dit fotoboek werd in 1943 uitgegeven in opdracht van het SS-Erzatskommando Niederlande. Het boek legt een historisch verband tussen vaderlandse helden als Piet Hein, Michiel de Ruyter, Tromp en de Nederlandse Vrijwilligers die met de Divisie Wiking en het Vrijwilligers Legioen meevochten met de Duitsers aan het Oostfront.” Gezien op marktplaats.nl, 8 september 2010

23 Antiverlichters en contrarevolutionairen “In het verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal” = Mede door de laat 18e-eeuwse, christelijke theosofie beïnvloede interpretatie van de monadenleer van Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) = ? = contraverlichte ideologie van Nederlandse snit

24 Antiverlichters en contrarevolutionairen

25 I.Betekenisrijke geboorte (1756) II.Jeugdige doorbraak (1776) III.Intellectuele wending (1783) IV.Mislukte carrière en zelfverkozen ballingschap (1796) V.Moeizame inburgering (1806) VI.Kritisch dichterschap (1810) VII.Dood (1831)

26 Antiverlichters en contrarevolutionairen Boekhouder Lidmaatschap van KWDAV Gouden medaille voor didactisch gedicht ovder de “Invloed van de dichtkunst op het staetsbestuur” (1776) De waere liefde voor het vaderland (1776, goud & zilver) Over het verband tussen de dichtkunst en de wijsbegeerte (1779, goud) Onze voorvaderen, bij de oprechting van het gemeenebest (1781, goud)

27 Antiverlichters en contrarevolutionairen Advocaat in de Patriottentijd Huwelijk met Catharina Woesthoven Schulden

28 Antiverlichters en contrarevolutionairen D E CONTRA -V ERLICHTER 1.WB keert zich tegen Verlichting: van sceptische twijfel naar ware kennis 2.Verstand tegenover Gevoel, dat direct toegang verschaft tot de werkelijke Wereld 3.De werkelijke wereld is de geestelijke wereld: Zijn >> Schijn 4.Vanwege de oerzonde is de mens verstrikt in een schijnwereld 5.Gekerstende ‘zelfgenoeg-’ en ‘lijdzaamheid’ (Stoa, à Kempis, Boëthius, Salomo, Durayd) 6.Geluk is het resultaat van overgave aan de door God gewilde lotsbestemming 7.De goddelijke vonk in het hart brengt de mens tot de geestenwereld 8.De geestenwereld leidt tot ware kennis, bijv. in de vorm van poëzie 9.Volgens de ware kennis is alles herhaling, spiegeling (‘in het verleden ligt...’)

29 Antiverlichters en contrarevolutionairen D E CONTRA -V ERLICHTER Vóór: aristocratie, ongelijkheid, orthodoxie, roomskatholieken, lijdzaamheid, patriarchale maatschappij, stambomen, middeleeuwen, astrologie, opium en seks Tegen: democratie, Verlichting, Revolutie, liberaal christendom, vrijheidsstrijders, vrouwenrechten, koopmanschap, taalvoorschriften, huisbazen, Duitse houtkachels en aardappels

30 Antiverlichters en contrarevolutionairen W AT IS DE IDEOLOGISCHE NALATENSCHAP VAN DE ( CONTRA -)V ERLICHTING ? 1. Verlichting 2. Romantiek 3. Conservatisme 4. Moderniteit 5. Europa