HET SEKSUELE BREIN VERSTOORD Inleiding op de invloed van NAH op de seksualiteit Egbert Kruijver – MW-VO / seksuoloog NVVS 28-11-2011.

Presentatie over: "HET SEKSUELE BREIN VERSTOORD Inleiding op de invloed van NAH op de seksualiteit Egbert Kruijver – MW-VO / seksuoloog NVVS 28-11-2011."— Transcript van de presentatie:

1 HET SEKSUELE BREIN VERSTOORD Inleiding op de invloed van NAH op de seksualiteit Egbert Kruijver – MW-VO / seksuoloog NVVS HAARLEM

2 Egbert Kruijver seksuoloog NVVS
Seksuoloog in de revalidatie Sophia Revalidatie - Den Haag Z’meer Gouda De Hoogstraat - Utrecht Seksuoloog in de GGz / psychiatrie Altrecht - Autisme Team - Nieuwegein Seksuoloog in 1e lijn Seksuologiepraktijk - Nieuwegein Praktijk Seksuologische Hulpverlening - Woerden

3 HET SEKSUELE BREIN VERSTOORD
Seksualiteit BPS-model Hersenen Functie in seksualiteit NAH Betekenis voor de seksualiteit

4

5

6

7

8 Leuke puzzel? Lastige puzzel?
Sekse – Leeftijd - Seksuele oriëntatie – Lichaam Gezondheid - Medicijnen Persoonlijke ervaringen - Coping – Cognities Overtuigingen - Seksueel gedrag – Levensfase Urgentie/Belang/Interesse Opvoeding – (sub)Cultuur - Religie – Genderrol Relationele dynamiek - Kansen op de relatiemarkt

9 Bio-psycho-sociaal model
De seksuele respons = multi-factorieel proces van reageren. Biologisch/ somatisch Sociaal/relatie Opvoeding/cultuur Psychisch/ psychologisch

10

11 BPS-model voor seksuele anamnese
BIO Biologisch Medisch Iatrogeen Lichamelijk functioneren Ziektebeeld + Ziektegeschiedenis Invloed medicatie Etc PSYCHO Psychologisch Persoonlijkheid Coping Overtuigingen Life events Comorbiditeit SOCIAAL (sub)cultuur Relationele dynamiek Maatschappelijke aspecten Culturele aspecten

12 Quantum Model (Schnarch 1991)
Totale niveau van stimulatie = lichamelijke gevoeligheid + zintuiglijke prikkel +/- mentale toestand

13

14 Hersenen Circa 1500 gram, circa 10 miljard zenuwcellen Hersenstam
ademhaling, bloeddruk, temperatuur, etc Kleine hersenen Bewegen, werkgeheugen, automatismen, impliciet leren Grote hersenen Bewust handelen, motorisch, sensorisch, gehoor, taal, denken, creativiteit, intelligentie, persoonlijkheid

15 Invloed hersenen op de seksualiteit
Het kunnen voelen (sensorisch waarnemen) Het kunnen voelen (emoties) Het kunnen communiceren Het kunnen bewegen Het kunnen herinneren Het kunnen fantaseren Het kunnen begrenzen Het kunnen genieten Etc

16 Het belangrijkste seksuele orgaan

17 Niet Aangeboren Hersenletsel
Leeftijd > 1,5 jaar Acuut verworven Breuk in de levenslijn

18 Smalle of brede definitie?
Traumatisch hersenletsel B.v. hersenkneuzing, hersenschudding Niet Traumatisch hersenletsel TIA, CVA, tumor, intoxicatie, zuurstofgebrek, ontsteking Overige aandoeningen B.v. epilepsie, korsakov Degeneratieve ziekten aandoeningen B.v. MS, Parkinson, ALS, dementie

19 Invloeden op seksualiteit:
Biologische Aspecten Man / vrouw Hormonen (chronische ) Ziekte Lich. beperking Spierspanning Vermoeidheid Medicatie Psychologische Aspecten Zelfbeeld Lichaamsbeeld Coping Angst Stress Rouw Depressie Vermijding Sociale / Relationele Aspecten Relatie Communicatie Rolverandering Levensfase Toekomstperspectief Maatschappij (sub) Cultuur Religie

20 NAH: lichamelijke factoren
Bewustzijnsdaling Verlammingen Coördinatiestoornissen Bewegingsstoornissen Tastzin & Temperatuur Zintuiglijke stoornissen Spraakstoornissen Blaas & darmen Hormoonhuishouding Seksuele functiestoornissen

21 Medicatie Anti-depressiva (SSRI) : vertragen zaadlozing
bemoeilijken het orgasme (met name Seroxat) Anti-epileptica: verlagen testosteron spiegel Anti-hypertensiva: invloed op erectie Invloed op lubricatie (bemoeilijken opwinding)

22 NAH: Psycho-sociale factoren
Geheugen Aandacht Concentratie Apraxie / Onhandigheid Afasie / taalstoornissen Informatieverwerking Inzicht & Overzicht Waarneming / Neglect Planning & Organisatie Probleemoplossend vermogen Apathie / verminderd initiatief Prikkelbaarheid Stemmingsveranderingen Woede / agressie Ontremming Risicozoekend gedrag Emotionele vervlakking Dwanglachen / huilen Egocentriciteit Psychosen / Angst / PTSS

23 NAH & ADL: In welke levensfase verworven? Welke impact op ADL?
Zichtbaar of onzichtbaar? Merkbaar of niet merkbaar? Geeft de ziekte sociale beperkingen? Mate van hospitalisatie? Invloed van man/vrouw coderingen?

24 Gevolgen NAH Alle directe of indirecte gevolgen van NAH kunnen de seksualiteit onder druk zetten

25 Gevolgen NAH op seksuele respons
Relatief weinig onderzoek Onderzoeken moeilijk vergelijkbaar Daarom: conclusies niet duidelijk Waar het op neer komt: “alles kan” Dus: goede anamnese belangrijk Bio-Psycho-Sociaal inventariseren vragen, doorvragen, luisteren Jezelf een voorstelling maken Verbanden leggen

26 NAH & Seksualiteit Goossens (1995): meer dan de helft van de koppels geeft problemen aan in de seksualiteit (n=135). Carlsson (2003): significante relatie tussen cognitieve en emotionele stoornissen en ontevredenheid over het seksuele leven. Schepers (2005): 53% van de patiënten rapporteert afname van seksuele activiteit (mannen meer dan vrouwen). Visser-Meily (2005): Slechts 1/3 van partners tevreden over seksuele leven.

27 Verandering seksleven na NAH
Vermoeidheid Bewegingsbeperkingen Weinig zelfvertrouwen Onaantrekkelijk voelen Pijn Communicatiemoeilijkheden Verminderde sensibiliteit Relatieverslechtering Verminderde toegang tot sociale kontakten Verminderde behoefte en opwinding Gedragsproblemen

28 Seksuele Respons Cyclus
Motivatie Opwinding Orgasme Herstel

29 Communicatie = trialoog
Aansluiten bij patiënt We gaan snel nog te snel! Gedrag = communicatie Aansluiten bij partner / mantelzorger Zit niet per definitie in dezelfde fase als patiënt Overbelasting Verlieservaring Goede communicatie start met goede bejegening

30 Fasen Acute fase (1-3 weken) Revalidatiefase (3-6 maanden)
Medische interventies Gericht op herstel / beperken schade Revalidatiefase (3-6 maanden) Terugwinnen functies Herstel + aanpassen toekomstperspectief - adaptatie Chronische fase Functiebehoud Gericht op aanpassen / adaptatie

31 In welke fase over seksualiteit spreken?
Acute fase? Revalidatiefase? Chronische fase? Crisis Stabilisatie Verwerking + heroriëntatie Re-integratie Participatie

32 Grootste risico = op “stilvallen” intimiteit & seksualiteit
Vermoeidheid Initiatiefverlies Verlies toekomstperspectief Depressie Veranderd lichaamsbeeld Angst voor (seksuele) inspanning Partner overlevingsmodus Partner overbelast Partner verlieservaringen Rolverandering/ongelijkheid

33 Wat is het belangrijkste in seks?

34 Het belangrijkste in seks?
Vrouwen Mannen Strelen Orgasme Dollen Coïtus Ander genitaal genot

35 (omgaan met) verschillen
De erogene zones (omgaan met) verschillen Basis Powerpointpresentaties

36 Man – Vrouw verschillen
Intimiteit Seksualiteit

37 Succesfactoren bij patiënten:
Respectvolle communicatie Elkaars verhaal willen horen en kunnen verdragen Samenwerking zoeken Creativiteit Verwachtingen kunnen bijstellen Vertrouwde patronen kunnen loslaten Open staan voor nieuwe ervaringen Acceptatie en adaptatie Je verlies / verdriet doorleven en op den duur merken dat je verder kan / wil met je leven

38 Van doelgericht naar pleziergericht

39

40 Dank voor je aandacht!