Een Frisse Duurzame school; een haalbare kaart?

Een Frisse Duurzame school; een haalbare kaart?
De financiële haalbaarheid bij binnenklimaatverbetering en energie/CO2 besparing bij bestaande gebouwen voor het primair onderwijs Welkom bij mijn afstudeerpresentatie, leuk dat jullie allemaal gekomen zijn. Mijn onderzoek heet: Een Frisse Duurzame School. Is dat een haalbare kaart? Ik heb me in het onderzoek gericht op de financiële haalbaarheid bij binnenklimaatverbetering en energie/CO2 besparing bij bestaande gebouwen voor het primair onderwijs, oftewel basisscholen.

Er zijn de laatste tijd veel spottende strips gemaakt over het binnenklimaat van scholen. Deze strips kunnen worden voorkomen door een duurzame en gezonde school te realiseren. Ik zal tijdens deze presentatie uitleggen op welke manier dit mogelijk is. 2 2

Content Het probleem Theorie voor het Frisse Scholen Financingsmodel
Het financieringssysteem bij scholen Het Frisse Scholen project 3. Het Frisse Scholen Financieringsmodel 4. Resulaten Case studies Crosscase 5. Conclusies

Het probleem

Problemen Binnenklimaatprobleem schoolgebouwen
& hoog energieverbruik schoolgebouwen Ten grondslag ligt hieraan Financieringsproblemen bij verduurzamen scholen Hedendaags kampen veel schoolgebouwen met een tweetal problemen. Ten eerste hebben veel scholen een binnenklimaatprobleem. Ten tweede hebben veel schoolgebouwen en een hoog energieverbruik. Ten grondslag aan deze problemen liggen een aantal financieringsproblemen. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 5

Binnenklimaatprobleem schoolgebouwen
Meer dan 80% van de schoolgebouwen heeft een te hoog CO2 gehalte in de Klaslokalen (VROM, 2008) Oorzaak Te weinig ventilatie in de lokalen Consequenties Meer ziekteverzuim (1 a 2%) (senterNovem,2009) Slechtere leerprestaties (8-14%) (Wargocki & Wayon, 2005) Ten eerste het binnenklimaatprobleem. Uit onderzoek is gebleken dat 80% van de schoolgebouwen een te hoog CO2 gehalte heeft in de klaslokalen wat leidt tot een slechte luchtkwaliteit. Het figuur geeft weer dat het gemiddelde CO2 gehalte in scholen velen malen hoger is dan in kantoren en zelfs in gevangenissen. Het CO2 gehalte ligt ruim 40% boven het gehalte voor een gezonde situatie. De oorzaak hiervan is te weinig ventilatie in de lokalen. Naast het CO2 gehalte spelen ook aspecten als temperatuur, tocht, geluidshinder en lichtsterkte een rol bij het slecht binnenklimaat. Dit samen heeft als consequenties dat er meer ziekteverzuim is onder leraren en leerlingen, maar ook heeft onderzoek uitgewezen dat dit leidt tot slechtere leerprestaties bij de leerlingen. Bron: SenterNovem, 2009 Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 6

Hoog energieverbruik schoolgebouwen
Gemiddeld verbruiken bestaande schoolgebouwen 30-45% meer energie dan de schoolgebouwen die voldoen aan de huidige energienorm (Senternovem, 2009) Oorzaak Technische specificaties gebouw Verouderde installaties Consequenties Hogere energiekosten (30-45%) (Senternovem, 2009) Verhoogde bijdrage aan CO2 uitstoot (50-70% per gebouw) (Hoogt & Huisman, 2010) Naast een slecht binnenklimaat is ook het energieverbruik in de schoolgebouwen vaak erg hoog. Gemiddeld verbruiken bestaande schoolgebouwen 30-45% meer energie dan de schoolgebouwen die voldoen aan de huidige energienorm. Dit wordt veroorzaakt door de technische specificiaties van het gebouw, zoals een dunne laag isolatie in het dak en de gevel of bijvoorbeeld enkel glas, maar ook door verouderde installaties die veel energie vragen. Dit betekent dat de energiekosten voor het schoolbestuur ook 30% hoger liggen dan noodzakelijk, wat ten kosten gaat van het leerbudget. Doordat deze schoolgebouwen ook een grotere bijdrage leveren aan de CO2 uitstoot is het nadelig voor het klimaat en het broeikaseffect. Een renovatie aan het gebouw kan beide problemen oplossen, maar toch gebeurt dit niet…dit wordt veroorzaakt door het financieringsprobleem. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 7

Financieringsproblemen bij verduurzamen scholen
1. Split incentive tussen schoolbestuur en gemeente 2. Normbudgetten zijn te laag (gebaseerd op Londo-norm, 1985) 3. Scholen kijken naar korte termijn Beide problemen bij schoolgebouwen zouden doormiddel van een renovatie van het schoolgebouwen kunnen worden opgelost, waardoor de bijkomende problemen zoals slechtere leerprestaties en hogere energiekosten kunnen worden voorkomen in de toekomst. Toch komen deze renovaties van schoolgebouwen niet echt van de grond. Ten grondslag hieraan liggen een drietal financieringsproblemen. De belangrijkste is Split incentive tussen het schoolbestuur en de gemeente. De gemeente moet investeren in het schoolgebouwen, maar de exploitatielasten komen te goede van het schoolbestuur. Dit betekent dat de gemeente geen financiële baten heeft bij de investering. Dit maakt het minder interessant en weerhoud veel gemeentes ervan om een renovatie uit tevoeren van het schoolgebouwen m.b.t. het binnenklimaat en het energieverbruik. Ten tweede zijn de normbudgetten te laag met name voor de gemeente. Deze zijn gebaseerd op verouderde normen uit Hierdoor wordt het alleen al moeilijk om te voldoen aan de huidige eisen in het bouwbesluit wanneer een renovatie wordt uitgevoerd. Laat staan dan ook maatregelen m.b.t. duurzaamheid kunnen worden gerealiseerd. Ten derde kijken scholen vaak alleen naar de korte termijn. Hierdoor krijgen zij een verkeerde beeld van de financiële situatie. Ze denken alleen aan investeringskosten die op korte termijn spelen, en vergeten vaak de financiële opbrengsten op de lange termijn. Deze drie problemen samen leiden ertoe dat er bijna geen initiatief wordt genomen om een renovatie te starten ter verbetering van het binnenklimaat en ter vermindering van het energieverbruik. In belang van de leerlingen en leraren (slecht binnenmilieu), maar ook in het belang van de klimaat (hoog energieverbruik) moet een oplossing gevonden worden waarmee een duurzaam en gezond schoolgebouw gerealiseerd kan worden zonder dat de financiering hierbij een belemmering is. Dit leidt tot de hoofdvraag van het onderzoek. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 8

Hoofdvraag Op welke manier kan een bestaand schoolgebouw duurzaam en gezond worden gerenoveerd, zodat dit financieel haalbaar is voor zowel het schoolbestuur als de gemeente? Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 9

Duurzaam: Vermindering van het energieverbruik in het gebouw
Hoofdvraag Op welke manier kan een bestaand schoolgebouw duurzaam en gezond worden gerenoveerd, zodat dit financieel haalbaar is voor zowel het schoolbestuur als de gemeente? Op welke manier kan een bestaand schoolgebouw duurzaam en gezond worden gerenoveerd, zodat dit financieel haalbaar is voor zowel het schoolbestuur als de gemeente? Duurzaam: Vermindering van het energieverbruik in het gebouw Gezond: Het binnenklimaat van het schoolgebouw moet voldoen aan alle eisen gesteld in het Bouwbesluit en van de GGD Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 10

Theorie voor het Frisse Scholen financieringsmodel
Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Het Frisse Scholen Financieringsmodel
Doel: Inzicht geven aan het schoolbestuur en de gemeente in de financiële haalbaarheid van de verschillende mogelijkheden voor de realisatie van een duurzaam en gezond schoolgebouw Gebaseerd op: Het financieringssysteem bij scholen & Het Frisse Scholen project Om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden heb ik het Frisse Scholen financieringsmodel ontwikkelt. Het model geeft schoolbesturen en gemeentes inzicht in de financiële haalbaarheid bij de verschillende mogelijkheden waarmee een duurzaam en gezond schoolgebouw kan worden gerealiseerd. De reden dat ook naar de financiële haalbaarheid van de gemeente is gekeken is vanwege het Split Incentive probleem. Aangezien gemeentes vaak niet willen investeren, is het van belang om inzicht te geven aan hen, of de realisatie van een duurzaam en gezond schoolgebouw financieel haalbaar gerealiseerd kan worden. Dit kan hen overtuigen om de investering uit te voeren, zodat het schoolbestuur het schoolgebouw kan verbeteren. Als input voor het model is het financieringssysteem bij schoolgebouwen en het Frisse Scholen project gebruikt. Deze zal ik eerst toelichten, waarna ik de uitgangpunten het van het model zelf zal bespreken. Uiteindelijk is het model getest aan de hand van een aantal case studies, waar ik kort op in zal gaan, gevolgd door een crosscase analyse waarvan de resultaten zullen worden beschreven. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 12

Het Financieringssysteem bij scholen
Wet Primair Onderwijs bepaalt eigendom & verantwoordelijkheden onderwijshuisvesting Gemeente Realiseert onderwijshuisvesting Schoolbestuur Gebruikt onderwijshuisvesting Het financieringsysteem bij scholen is een stuk complexer dan bij kantoren. Daarom is het noodzakelijk dat het wordt toegelicht en is het van belang dat dit wordt meegenomen in het model. In de Wet Primair onderwijs is vastgelegd hoe de eigendom en de verantwoordelijkheden m.b.t. de schoolgebouwen is geregeld. De gemeente draagt de zorgplicht voor de realisatie van het gebouw. Zodra het gebouw is gerealiseerd komt het in handen van het schoolbestuur. Zij worden op dat moment juridisch eigenaar. De gemeente blijft economisch eigenaar volgens economisch claimrecht. Dit betekent dat als het schoolbestuur het schoolgebouw verlaat, dan komt het gebouw weer in handen van de gemeente. Belangrijk hierbij is dat het schoolbestuur geen huur betaald aan de gemeente. Verantwoordelijkheden zijn ook gescheiden. Naast de realisatie is gemeente verantwoordelijk voor groot onderhoud. Schil van het gebouw, zoals isolatie, dak e.d. School verantwoordelijk voor klein onderhoud; schilderwerk en vervangen armaturen. Ook energiekosten moeten zij betalen. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 13

Gemeente Grootonderhoud: schil van het gebouw Schoolbestuur Klein onderhoud: binnenkant gebouw De verantwoordelijkheden zijn ook gescheiden tussen de gemeente en het schoolbestuur. De gemeente is niet alleen verantwoordelijk voor de realisatie van nieuwe gebouwen, maar ook voor het groot onderhoud van bestaande gebouwen. Het schoolbestuur is daarentegen verantwoordelijk voor het klein onderhoud, zoals schilderwerk en vervanging van armaturen. Maar ook de energierekening zal het schoolbestuur moeten betalen. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 14

Lumpsum financiering schoolbestuur: Één budget voor alle kosten school Restricties Wet Primair Onderwijs: belemmering schoolbesturen in de realisatie van duurzaamheid De gescheiden verantwoordelijkheden brengen ook gescheiden financieringstromen met zich mee. Deze stromen zijn hier in een versimpelde versie weergegeven, waarin duidelijk wordt dat er één stroom via de gemeente loopt en één stroom via het schoolbestuur. Beide partijen ontvangen hiervoor een budget voor de bekostiging afkomstig vanuit het Rijk. Het schoolbestuur ontvangt een lumpsum financiering. Dit betekent dat zij één budget ontvangen voor de gehele bekostiging van de school. Hierbinnen valt ook het budget voor de huisvesting, welke ongeveer 10% van het totale budget bevat. In de wetgeving is gesteld dat het lumpsum budget niet mag worden besteed aan huisvesting, aangezien de gemeente hiervoor verantwoordelijk is. Wanneer een schoolbestuur dus zelf initiatief wil nemen om een gezond en duurzaam schoolgebouw te realiseren, zijn zij altijd afhankelijk van de gemeente. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 15

Oplossing Split Incentive probleem
‘Greenlease’: -Prestatiecontract tussen huurder en verhuurder over verdeling energiebesparing -Beide partijen hebben voordeel van de duurzame renovatie Toepassing bij scholen: Schoolbestuur betaalt gemeentelijke investering (deels) terug d.m.v. energiebesparing Het split Incentive speelt een grote rol bij verduurzamen van scholen, maar bij het maatschappelijk vastgoed, zoals scholen, is hier nog geen goede oplossing voor gevonden. Bij het commerciële vastgoed, zoals kantoren, speelt dit probleem al wat langer bij duurzaam bouwen. Hierdoor is er in de markt al een langere tijd bezig geweest met het zoeken van geschikte oplossingen waarmee het Split Incentive probleem kan worden verholpen. Ik heb literatuuronderzoek gedaan naar de oplossingsmodellen die zijn ontwikkelt voor de Split Incentive bij het commerciële vastgoed, waarna ik heb bekeken welke oplossing het beste geschikt is voor scholen. Vanuit de literatuurstudie heb ik aangenomen dat de greenlease de beste oplossing is. Ook in interviews met de schoolbesturen is aangegeven dat zij open staan voor deze oplossingsrichting. Het idee van de greenlease is dat er een contract wordt gesloten tussen huurder en verhuurder over de verdeling van de energiebesparing bij duurzaam bouwen. Dit leidt ertoe dat beide partijen voordeel opdoen. Wanneer de greenlease zal worden toegepast bij scholen zal dit betekenen dat het schoolbestuur de gemeentelijke investering (deels) wordt terugbetaald d.m.v. de energiebesparing die wordt gerealiseerd bij een renovatie. De greenlease constructie is ook geintegreerd in het model. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 16

Het Frisse Scholen project
Opgesteld door Ministerie van Vrom in 2009 Isoleren én Ventileren Programma van Eisen voor schoolbesturen en gemeentes Subsidie beschikbaar gesteld Het ministerie van VROM heeft in 2009 het Frisse Scholen project opgesteld. De reden hiervoor is de stimulatie van de binnenklimaatverbetering en de vermindering van het energieverbruik. De slogan die het project typeert is ook: Isoleren en ventileren. Als onderdeel van het project is een algemeen Programma van Eisen opgesteld ter ondersteuning van de opdrachtgevers; het schoolbestuur en de gemeente. Hier zal ik zo verder op in gaan. Ook is een klein budget beschikbaar gesteld als subsidie. Hiermee was het slechts voor een klein deel van schoolgebouwen in Nederland mogelijk om een renovatie uit te voeren. Bij de overige schoolgebouwen blijven de problemen voorbestaan, waardoor het van belang is om er hier aandacht aan te besteden. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 17

Vermindering CO2 belangrijk voor de gemeente:
Opbrengsten Frisse School Maatschappelijke opbrengsten Financiële opbrengsten Schoolbestuur Gemeente 1. Besparing Energiekosten 2. Besparing personeelskosten 3. Besparing onderhoud- & schoonmaakkosten Geen opbrengsten Schoolbestuur Gemeente 1. Betere leerprestaties 2. Minder ziekteverzuim 2. Minder CO2 uitstoot De realisatie van een Frisse School brengt zowel financiële als maatschappelijke opbrengsten met zich mee. Beide partijen profiteren van opbrengsten. Ten eerste de Financiële opbrengsten. Hier is direct duidelijk De Split Incentive te zien tussen het schoolbestuur en de gemeente. Alle financiële opbrengsten komen ten goede van het schoolbestuur. Voor de gemeente zijn er geen directe financiële baten. Voor het schoolbestuur zijn er drie besparingen; energiebesparing. Besparing op personeelskosten; door een betere luchtkwaliteit verminderd het ziekteverzuim. Dit betekent minder vervangend personeel en dus minder kosten. Besparing onderhoudskosten. Hoog frequentie verlichting gaat bijvoorbed 2x zo lang mee als conventionele verlichting. Hierdoor hoeven de armaturen minder vervangen te worden, waarmee kosten worden bespaard. De gemeente heeft geen financiële baten bij de realisatie, maar heel belangrijk hierbij is dat er wel degelijk maatschappelijk opbrengsten zijn voor hen. Zo zullen de leerprestaties verbeteren wat voor beide partijen belangrijk is. Voor de gemeente betekent dit uiteindelijk hoger opgeleide inwoners. Daarbij komt de vermindering van het ziekteverzuim als opbrengst voor het schoolbestuur. Minder zieke leraren maar ook leerlingen. De belangrijkste opbrengst voor de gemeente is de CO2 besparing die wordt gerealiseerd met een Frisse School. Veel gemeentes hebben namelijk een klimaatplan opgesteld waarin een doelstelling voor de vermindering van de CO2 uitstoot is geformuleerd. Zoals aan het begin duidelijk werd, is de hoeveelheid CO2 uitstoot die bespaard kan worden enorm bij schoolgebouwen. Dit maakt het een interessante portefeuille voor de gemeente. Vermindering CO2 belangrijk voor de gemeente: Bijdrage aan het behalen van de doelstelling van het klimaatbeleid Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 18

Het Frisse Scholen financieringsmodel
Gebaseerd op voorgaande theorie Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

PVE Frisse Scholen vs Het Frisse Scholen financieringsmodel
5 thema’s Energiezuinigheid Luchtkwaliteit Thermisch comfort Visueel comfort Akoestisch comfort 3 Klassen per thema Klasse C (acceptabel) Klasse B (goed) Klasse A (zeer goed) 2 thema’s Energie Gezondheid 4 klassen per thema Klasse D (bouwbesluit): als referentie Klasse C (acceptabel) Klasse B (goed) Klasse A (zeer goed) Het Programma van Eisen Frisse Scholen bestaat uit 5 thema’s; energiezuinigheid, luchtkwaliteit, thermisch comfort, visueel comfort en akoestisch comfort. Binnen elke thema kunnen 3 klassen worden gekozen. Klasse C is Acceptabel en stelt de minimale eisen aan een Frisse School. Klasse A daarentegen stelt de maximale eisen. In het Frisse Scholen financieringsmodel heb ik slechts 2 thema’s aangehouden, dit is gedaan om het model overzichtelijk te houden. De twee thema’s zijn Energie en Gezondheid,waarbij Gezondheid de vier thema’s van het Frisse Scholen project vervangt. In het model zijn per thema 4 klassen aangehouden. Klasse D is hier aantoegevoegd als referentie, waarbij een renovatie minimaal voldoet aan de gestelde eisen in de regelgeving van het Bouwbesluit. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 20

Minimale eisen Binnenklimaat schoolgebouwen
Vanaf klasse C: Gezond en duurzaam schoolgebouw Minimale eisen binnenklimaat vanuit het Bouwbesluit en de GGD Zoals aan het begin genoemd is een gezond schoolgebouw een gebouw dat voldoet aan de minimale eisen voor het binnenklimaat die door het Bouwbesluit en de GGD zijn vereist. Deze eisen komen overeen met klasse C. Hieruit kan geconcludeerd worden dat een duurzaam en gezond schoolgebouw pas wordt gerealiseerd vanaf klasse C. Er worden o.a. eisen gesteld aan de ventilatiecapaciteit, de temperatuur, de lichtsterkte en tocht. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies 21

Maatregelen en klassen
Maatregel thema’s Ventilatie Regeling Verwarming Verlichting Regeling verlichting Vloerverwarming Vloerafwerking Klasse D Klasse C Thema Gezondheid Klasse B Maatregelen Gezondheid & Energie worden gecombineerd om een duurzaam en gezond schoolgebouw te realiseren Klasse A Maatregel thema’s Isolatie dichte delen Isolatie open delen Verwarmingssysteem Koeling Zonwering Klasse D Klasse C Thema Energie Binnen de twee thema’s moeten een aantal maatregelen worden gerealiseerd om een duurzaam en gezond schoolgebouw te creëren. Bij gezondheid kan gedacht worden aan ventilatie, verlichting, de regeling van verlichting en vloerverwarming. Binnen Energie valt de isolatie van het gebouw, het verwarmingssysteem en zonwering. In het Programma van Eisen Frisse Scholen zijn maatregel thema’s opgenomen, echter zijn die deze voor zowel nieuwbouw als bestaande scholen. Hieruit zijn maatregelen thema’s geselecteerd die specifiek toegepast moeten worden voor bestaande schoolgebouwen. Binnen maatregel thema bevat een aantal maatregelen. Een deel van deze maatregelen vallen onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. Hiermee is ook rekening gehouden. Zoals al eerder toegelicht kunnen alle maatregelen in vier klassen worden gerealiseerd, oplopend van klasse D naar klasse A. Het is wel belangrijk dat binnen het hoofdthema uiteindelijk voor alle maatregelen één klasse wordt gerealiseerd, dus bijvoorbeeld voor Energie klasse B. De klasse van Gezondheid mag echter wel verschillen. Om een duurzaam en gezond schoolgebouw te realiseren dienen de twee thema’s gecombineerd te worden. Dit leidt ertoe dat er vele combinaties van klassen ontstaan waarmee een Frisse School wordt gecreeerd. Klasse B Klasse A Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Combinaties van klassen
Hierbij een overzicht van alle combinaties die mogelijk zijn wanneer de twee thema’s worden gecombineerd. Op de horizontale as Energie met daar de vier klassen. Op de verticale as Gezondheid met de vier klassen. Ook bestaat natuurlijk de mogelijkheid om één van de thema’s niet te realiseren. Hierdoor ontstaan 25 mogelijke combinaties. Op basis hiervan zijn vier pakketten ontwikkelt. Het uitgangspunt van een Friss School is de realisatie van zowel het thema Gezondheid als het thema Energie. Aangezien dit ook de grootste investeringskosten met zich mee brengt, is gebleken in de praktijk dat de realisatie van het gehele pakket Frisse Scholen schoolbesturen tegenhoud. Er zijn daarom vier pakketten ontwikkeld op basis van de twee thema’s, waardoor er meer mogelijkheden ontstaan voor de realisatie van een duurzaam en/of gezonde school. Pakket 1: Zowel Gezondheid als Energie, dit leidt dan ook 100% tot een Frisse School. Pakket 2. Energie en Ventilatie. Het is gebleken dat veel schoolbesturen het liefste alleen de luchtkwaliteit verbeteren d.m.v. de aanschaf van een ventilatiesysteem. Aangezien een ventilatiesysteem negatieve exploitatielasten met zich mee brengt, is de realisatie hiervan nooit financieel haalbaar. Daarom is er voor gekozen om ook alle maatregelen van Energie toe te passen, zodat de exploitatielasten in ieder geval gelijk blijven. Pakket 3. Gezondheid: Wanneet het schoolbestuur alleen het binnenklimaat wil verbeteren. Pakket 4. Wanneer allen het energieverbruik hoog is dan komt pakket 4 overeen. 25 combinaties van klassen voor realisatie duurzaam en gezond schoolgebouw Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Ontwikkeling vier pakketten
Wanneer Energie en Gezondheid worden gecombineerd ontstaan er 25 mogelijke combinaties die gerealiseerd kunnen worden. Niets doen is namelijk ook een mogelijke optie bij beide pakketten. Vanuit deze matrix zijn vier pakketten ontwikkeld. Pakket 1. Gezondheid & Energie Pakket 2. Energie & Ventilatie Pakket 3. Gezondheid Pakket 4. Energie Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Algemene input: Technische specificaties schoolgebouw Oppervlakten schoolgebouw Financiële input: Gegevens school (leerlingen, groepen e.d) Begrotingen kosten Planning: Meerjaren Onderhoud Planning Per klasse worden de totale investeringskosten, energiebesparing en CO2 besparing berekend Aan de hand van deze berekeningen worden uiteindelijk de resultaten per pakket berekend De vier pakketten vormen het uitgangspunt bij het financieringsmodel. Het model berekent uiteindelijk de financiële haalbaarheid van de verschillende combinaties per pakket. Belangrijk hierbij is dat het model object niveau gericht is. Het is daarom van belang om specifieke informatie van het gebouw in te voeren in het model. Zo is algemene informatie vereist, zoals de technische specificaties. Financiële informatie, zoals de begrotingen voor de komende jaren. Ook zal er een planning moeten worden ingevoerd voor de realisatie van de Frisse School. Het is gebleken dat het niet mogelijk is om de hele renovatie in 1x uit te voeren, aangezien hier geen budget voor is. De maatregelen zullen dus in stappen moeten worden gerealiseerd. In de berekening wordt per klasse van elke thema de totale investeringkosten berekend, de jaarlijkse energiebesparing en de CO2 besparing, Op basis van deze informatie worden in de output de resultaten weergegeven voor alle combinaties binnen de viet pakketten, zoals het resultaat op de balans, de CO2 besparing en de tvt. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Financieel resultaat output
Balans (periode van 10 jaar) Inkomsten Lumpsum financiering Gemeente Fonds Energiebesparing Besparing personeelskosten Besparing onderhoud- & schoonmaakkosten Uitgaven Personeel, Beleid & Materiële instandhouding Groot onderhoud Investeringskosten Schoolbestuur Investeringskosten Gemeente Resultaat Winst/Verlies schoolbestuur Winst/Verlies gemeente Wat is nu het resultaat op de balans. Hierbij is niet alleen gekeken naar kosten en opbrengsten van een Frisse School, maar de totale balans van de school is hierbij aangehouden. Bij inkomsten zijn zowel de standaard inkomsten te vinden, als de opbrengsten vanuit de Frisse School. Dit is ook bij de uitgaven te zien. De standaard uitgaven m.b.t. onderhoud en de investeringkosten voor de realisatie van de Frisse School. Dit leidt uiteindelijk tot een winst of verlies op de balans. Vanwege de gescheiden financieringstromen is er ook onderscheid gemaakt tussen schoolbestuur en gemeente. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Resultaten Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Case Studies 4 case studies: Gentiaan, Apeldoorn
Leyenburg school, Den Haag Paul Kruger School, Den Haag Andries van der Vlerk, Hoogvliet Gekeken naar de financiële haalbaarheid voor schoolbestuur en gemeente voor verschillende combinaties binnen de 4 pakketten Het model is getest aan de hand van vier case studies. De case studies zijn gedaan om te onderzoeken of er een situatie is die financieel haalbaar is voor het schoolbestuur en op welke manier het beste deze financiële haalbaarheid gerealiseerd kan worden. Er zijn verschillende schoolbesturen benaderd voor de case studies, echter is gebleken dat het aanleveren van de benodigde informatie moeilijk was bij veel schoolbesturen, vanwege ontbreken van gegevens bijvoorbeeld. Uit de mogelijke scholen die zich beschikbaar stelde voor een case studies is een zo gevarieerd mogelijke selectie gemaakt. Hierbij is rekening gehouden met verschillende groottes van scholen. Er zijn scholen gehanteerd uit de jaren De scholen zijn bezocht en technische gevens en plattegronden zijn geanalyseerd om zo per school de exacte informatie te kunnen invoeren. Ook zijn financiële gegevens m.b.t. uitgaven geanalyseerd. Op basis van deze gegevens is gekeken naar de financiële haalbaarheid voor de verschillende combinaties binnen de vier pakketten. Er is bij de cases ook onderzocht op de toepassing van de greenlease leidt tot situaties die financieel haalbaar zijn voor de gemeente. Hierbij is gekeken naar de financiële haalbaar voor de combinaties binnen de vier pakketten. Uiteindelijk zijn de vier cases met elkaar vergeleken om te analyseren op welke manier een duurzaam en gezond schoolgebouw gerealiseerd kan worden zodat dit financieel haalbaar is. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Financiële haalbaarheid
Financiële haalbaarheid schoolbestuur Na 10 jaar winst op de balans of vermindering cumulatief tekort Financiële haalbaarheid gemeente Schoolbestuur kan de gemeentelijke investering binnen 20 jaar terug betalen d.m.v. de energiebesparing Financiële haalbaarheid schoolbestuur Voor de maatregelen die zij zelf kunnen realiseren zonder dat de gemeente hiervoor bij betrokken moet zijn. Financiële haalbaarheid gemeente: Er is hier geen rekening gehouden met rente voor de lening van de investering. Dit ter versimpeling van het model. Dit kan er toe leiden dat de resultaten niet geheel overeenkomen met de werkelijkheid. Verder is er in eerste instantie vanuit gegaan dat de gemeentes een oneindig limiet hebben voor de investering, dit vanwege het feit dat gemeentes hier geen uitspraken over hebben gedaan tijdens interviews die zijn gehouden. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Berekening financieel resultaat
Financieel gunstigste klassen Bij de case studies is dus voor alle mogelijke combinaties per pakket het financiële resultaat berekend. Even ter herinnering: Pakket Gezondheid & Energie. Pakket Energie & Ventilatie. Pakket Gezondheid en Pakket Energie. Op basis van de resultaten per pakket is aangegeven welke klassen financieel het gunstigst zijn om te realiseren. Dit zijn de klassen die leiden tot het beste resultaat op de balans en zijn aangegeven met het euroteken. Ten tweede is bekeken naar de maatschappelijk gunstigste klassen, aangeduid met het huisje. Dit zijn de klassen die de hoogste maatschappelijke opbrengsten realiseren, maar wel een financieel haalbare situatie leveren. Hiertussen is gekeken naar het optimum, de financieel/maatschappelijk gunstigste klassen. Hierbij zijn de financiële resultaten afgewogen met de maatschappelijke opbrengsten, maar de euro is leidend. Voor alle case studies is dit bekeken per pakket. Dat betekent 4 pakketten bij 4 case studies. Er wordt 1 pakket uitgelicht van één case studie voor nadere toelichting. Die drie zijn allemaal uit het oogpunt van het schoolbestuur. Maatschappelijk gunstigste klassen Financieel /maatschappelijk gunstigste klassen Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Schoolgebouw de Gentiaan
Uit oogpunt van het schoolbestuur. Bij elke case studie is per pakket berekend welke combinatie van klassen financieel het gunstigst is om te realiseren. In dit opzicht is eerst alleen naar het schoolbestuur gekeken. Bij pakket 1 van de Gentiaan leidt klasse B Energie in combinatie met klasse D gezondheid tot het minste verlies van alle mogelijke combinaties. Financieel het gunstigst wil niet direct zeggen dat dit ook leidt tot een duurzaam en gezond schoolgebouw. Met klasse D realiseer je namelijk geen gezonde school. Er is daarom gekeken wat de realisatie van de overige klassen van met name Gezondheid voor invloed heeft op het financiële resultaat. Wanneer klasse C wordt gerealiseerd betekent het dat het verlies maar toenmeent met 7,8%, terwijl een klasse B direct tot 75% extra verlies leidt tov klasse D. Wanneer het xtra verlies op de balans wordt afgewogen tegen de maatschappelijke opbrengsten zoals een beter binnenklimaat en extra CO2 besparing, dan lidt klasse C Gezondhied tot de meest gunstigste klasse om een Frisse School te realiseren. Omdat er geen optimum bekend is voor de maatschappelijke opbrengsten is de euro toch nog leidend bij de keuze voor de klassen. % = percentage dat het resultaat op de balans na 10 jaar toeneem/afneemt Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Crosscase Resultaten cases studies zijn met elkaar vergeleken per pakket Vergeleken aspecten: Financieel gunstigste klassen Financieel/maatschappelijk gunstigste klassen Financiële haalbaarheid schoolbestuur Financiële haalbaarheid gemeente Na de case studies, is er een crosscase analyse uitgevoerd. Hierin zijn de vier case studies per pakket met elkaar vergeleken om te onderzoeken of er overeenkomsten zijn tussen de case studies, die kunnen leiden tot een eenduidige conclusie. De resultaten die hier worden weergeven is dus gebaseerd op een vergelijking van de vier case studies. De vergelijking is gemaakt op vier aspecten. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Financieel Gunstigste klassen
Energie: Klasse B Gezondheid: Klasse D Energie: Klasse B Energie:Klasse B Gezondheid: Klasse B Wanneer wordt gekeken naar de financieel gunstigste klassen, valt op dat klasse B Energie bij alle cases bij alle pakketten financieel gunstigste klasse blijkt te zijn. Klasse B leidt in alle gevallen tot het beste resultaat op de balans. Uit het oogpunt van Gezondheid, leidt klasse D logischerwijs tot de financieel gunstigste klassen, aangezien deze de kleinste investeringskosten heeft. Bij Pakket Energie & Ventilatie leiden klasse B in alle cases tot financieel gunstigste. Dit wordt veroorzaakt door de opbrengsten vanuit met name energiebesparing, groter zijn de de investeringskosten. Opvallend: Gezondheid klasse B is bij pakket 2 financieel het gunstigst, t.o.v. klasse D bij de overige pakketten Energie Klasse B financieel het gunstigst bij alle pakketten Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Financieel/maatschappelijk gunstigste klassen
Gezondheid Klasse C, B & A Gezondheid Klasse B & A i.c.m. Energie klasse B: Gezondheid Klasse D, C & B Bij de financieel maatschappelijk gunstigste klassen is als uitgangpunt klasse B Energie genomen, aangezien deze altijd het beste gerealiseerd kan worden. Het is direct te zijn dat de klasse van Gezondheid in dit opzicht er verschillende is bij de cases, waaruit blijkt dat het erg project afhankelijk is welke klasse van Gezondheid als financieel/maatschappelijk gunstigste klassen wordt gezien. Klasse Gezondheid is project afhankelijk Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Financiële haalbaarheid schoolbestuur
Twee / alle klassen Energie Alle klassen `Gezondheid Alle klassen Gezondheid Geen/ één klasse Gezondheid Ook hier is klasse B Energie als uitgangspunt aangehouden. Wanneer word gekeken naar de financiële haalbaarheid is te zien dat bij de gecombineerde pakketten alle klassen van Gezondheid financieel haalbaar zijn voor het schoolbestuur. Dit betekent niet direct dat er winst op de balans wordt gerealiseerd na 10 jaar, maar het cumulatieve tekort wordt verminderd. Bij pakket Energie leiden in de meeste gevallen ook alle klassen tot een financiële haalbaarheid. Pakket Gezondheid is hier echter een uitzondering op. Bij de realisatie van dit pakket leidt in het beste geval slecht 1 klassen tot financiële haalbaarheid. Tot volgt logischerwijs uit het feit dat minimale energiebesparing wordt gerealiseerd waarmee de investering terug verdiend kan worden. Binnen elk pakket zijn (bijna) alle klassen financieel haalbaar voor het schoolbestuur m.u.v. pakket 3 Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Uitgangspunt schoolbestuur
Maatschappelijk gunstigste Financieel/maatschappelijk gunstigste Aangezien net duidelijk is geworden dat bijna alle klassen Gezondheid financieel haalbaar zijn, zal gedacht worden dat het schoolbestuur wordt geadviseerd om de maatschappelijk gunstigste klassen te realiseren aangezien dit in de meeste gevallen de maximale verbetering is voor het binnenklimaat d.m.v. klasse A. Echter wordt dit niet geadviseerd aan de scholen om twee redenen. Er moet ook rekening gehouden worden met de financiële haalbaarheid van de gemeente. Deze zal lager zijn wanneer klasse A wordt gerealiseerd. Hogere investeringskosten, langere terugverdientijd, waardoor is gebleken dat een aanzienlijk kleiner deel terug betaald kan worden aan de gemeente. Naast het binnenklimaat probleem zijn ook de financiën een probleem bij scholen door de hoge energiekosten. Veel scholen hebben een groot jaarijks tekort op de balans. Wanneer de financieel/maatschappelijk gunstigste klassen wordt gerealiseerd, zal dit zowel het binnenklimaat verbeteren als het tekort op de balans verminderen. Hiermee worden dus beide aspecten aangepakt. De financiële haalbaarheid voor de gemeente is ook berekend op basis van de financieel/maatschappelijk gunstigste klassen. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Financiële haalbaarheid gemeente
50% / 0% van gemeentelijke investering 50% / 0% van gemeentelijke investering 100% / 50% van gemeentelijke investering 0% van gemeentelijke investering Voor de financiële haalbaarheid van de gemeente is de greenlease constructie toegepast. Er is bekeken hoeveel procent van de gemeentelijke investering in een periode van 20 jaar kan worden terugbetaald door het schoolbestuur d.m.v. de energiebeparing. Pakket Energie is het enige pakket waar de mogelijkheid bestaat dat 100% van de investering kan worden terugbetaald. Dit was in 50% van de case studies het geval. In ieder geval kan minimaal de helft worden terugbetaald. Bij de gecombineerde pakketten kan maximaal de helft van de investering worden terug betaald. Invloed: Aantal klaslokalen in het gebouw Hoe meer klaslokalen, hoe kleiner het deel dat van de gemeentelijke investering kan worden terug betaald Pakket 4 levert de enige mogelijkheid voor een financiële haalbaarheid. Pakket 3 is voor de gemeente altijd onhaalbaar Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Pakketkeuze Beste pakket om te realiseren per case erg verschillend -> Project afhankelijk De regeling die met de gemeente getroffen kan worden heeft hierbij heel veel invloed op de keuze. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Conclusies Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Financiële haalbaarheid schoolbestuur
De ontwikkeling van 4 pakketten leidt altijd tot een financieel haalbare situatie voor het schoolbestuur Klasse B Energie is altijd financieel haalbaar Klasse Gezondheid is project afhankelijk Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Financiële haalbaarheid gemeente
‘Green lease’ goede oplossing voor (deels) terug betalen investering gemeente Pakket 4 wel enige mogelijkheid tot financiële haalbaarheid Gemeente moet altijd voorinvesteren Het aantal klaslokalen heeft invloed op de financiële haalbaarheid 50% Pakket 1 & 2 0% Pakket 3 100% Pakket 4 Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Factoren project afhankelijkheid
welke klassen binnen de pakketten financieel haalbaar zijn voor schoolbestuur welk deel van de gemeentelijke investering terugbetaald kan worden in 20 jaar Factoren Technische specificaties van het schoolgebouw Omvang van het schoolgebouw Planning realisatie Frisse School Regeling gemeente + project afhankelijkheid Project afhankelijk welk pakket het beste gerealiseerd kan worden door het schoolbestuur Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Het model leidt niet direct tot één pakket dat het beste gerealiseerd kan worden Het model kan als middel worden gebruikt bij de keuze van het beste pakket Het model geeft inzicht in de financiële haalbaarheid en opbrengsten per pakket voor het schoolbestuur en de gemeente Aan de hand van de resultaten van het model kan het schoolbestuur in overeenstemming met de gemeente kiezen welk pakket voor beide partijen het beste is om te realiseren Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Aanbevelingen Er zijn verschillende mogelijkheden om een duurzaam en gezond schoolgebouw te realiseren maar dan moet… … het schoolbestuur verder kijken dan alleen de korte termijn. … de gemeente beseffen dat een Frisse School ook voor hen belangrijke opbrengsten met zich mee brengt, zoals CO2 besparing. Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Beantwoording hoofdvraag
Op welke manier kan een bestaand schoolgebouw duurzaam en gezond worden gerenoveerd, zodat dit financieel haalbaar is voor zowel het schoolbestuur als de gemeente? Aan de hand van de 4 opgestelde pakketten is er voor het schoolbestuur altijd wel een mogelijke combinatie van klassen in één van de pakketten die leidt tot financiële haalbaarheid voor het schoolbestuur Voor de gemeente kan slechts met één pakket, pakket 4, financiële haalbaarheid worden gerealiseerd. Wel kan er in de meeste gevallen een deel worden terugbetaald Met het Frisse Scholen financieringsmodel kunnen de 4 pakketten worden doorgerekend waarna een pakket gekozen kan worden die financieel het haalbaarst is voor beide partijen Probleem Theorie Model Case Studies Crosscase Conclusies

Steeds meer ontstaan er zorgwekkende reacties over het binnenklimaat bij scholen en spottende strips geven het probleem goed weer. 49

Vragen?

‘Greenlease’ -Gebruik van ‘greenlease’ constructie kan invloed hebben op de financiële Haalbaarheid -Afhankelijk van de terugverdientijd Een terugverdientijd kleiner dan 10 jaar heeft invloed op de financiële haalbaarheid van het schoolbestuur Greenlease: het schoolbestuur betaalt de gemeentelijke investering (deels) terug d.m.v. de energiebesparing binnen 2 jaar. Wanneer het schoolbestuur besluit om een greenlease regeling te gebruiken met de gemeente, dan is het belangrijk om te weten dat dit eventueel invloed heeft op de eigen financiële haalbaarheid voor het schoolbestuur. Of het invloed heeft is afhankelijk van de TVT. Een terugverdientijd kleiner dan 10 jaar voor de iegen investering heeft invloed op hoeveel waarmee het tekort wordt verminderd. De financiële haalbaarheid schoolbestuur is bekeken in 10 jaar, terwijl gemeente is bekeken in 2 jaar. Wanneer de TVT korter is dan 10 jaar, dan wordt ook een deel van de energiebesparing gebruikt om het cumulatieve tekort te vereffenen. Wanneer de greenlease wordt toegepast dan wordt dat deel gebruikt om de gemeentelijke investerng te dekken. Hierdoor zal een kleinere percentage van het tekort worden verminderd.

Door de gescheiden verantwoordelijkheid zijn er ook gescheiden financieringstromen. Er zijn twee stromen; één via de gemeente en één via het schoolbestuur. Uiteindelijk wordt de gehele huisvesting bekostigt door het rijk 52

Door de gescheiden verantwoordelijkheid zijn er ook gescheiden financieringstromen. Er zijn twee stromen; één via de gemeente en één via het schoolbestuur. Uiteindelijk wordt de gehele huisvesting bekostigt door het rijk 53

Een Frisse Duurzame school; een haalbare kaart?

Verwante presentaties

Presentatie over: "Een Frisse Duurzame school; een haalbare kaart?"— Transcript van de presentatie:

Verwante presentaties

Over het project

Feedback

Inloggen

Inloggen via een sociaal netwerk:

Een Frisse Duurzame school; een haalbare kaart?

Verwante presentaties

Presentatie over: "Een Frisse Duurzame school; een haalbare kaart?"— Transcript van de presentatie:

Verwante presentaties

Over het project

Feedback