Het geheugen “Een dag om niet (meer) te vergeten. Over het lerend vermogen van mensen met dementie” Leuven, 15/6/2012 Janssens Anneleen, Expertisecentrum.

Presentatie over: "Het geheugen “Een dag om niet (meer) te vergeten. Over het lerend vermogen van mensen met dementie” Leuven, 15/6/2012 Janssens Anneleen, Expertisecentrum."— Transcript van de presentatie:

1 Het geheugen “Een dag om niet (meer) te vergeten. Over het lerend vermogen van mensen met dementie” Leuven, 15/6/2012 Janssens Anneleen, Expertisecentrum Dementie Contact, Limburg & Geheugenkliniek Jessaziekenhuis Hasselt

2 De werking van ons geheugen Dementie en geheugen
Inhoudelijk De werking van ons geheugen Dementie en geheugen Ziekte van Alzheimer Vasculaire dementie

3 Het geheugen bepaalt onze identiteit …
Zonder geheugenfunctie zouden we gevangen zitten in het heden, niet meer kunnen herinneren wat we net gedaan hebben en niet meer weten wat we straks zullen gaan doen. Voor personen met dementie is dit de dagelijkse realiteit!

4 Het geheugen = niet eenvoudig te omschrijven …
Geen unitair proces maar te beschouwen als een “alliantie” van subsystemen Op te delen in verschillende processen: opnemen, opslaan, oproepen van informatie Op te delen in verschillende stadia of ‘bewaarplaatsen’ waar informatie wordt vastgehouden: zintuiglijk geheugen, KTG, LTG

5 De werking van het geheugen: model
Cognitief-psychologisch geheugenmodel, Atkinson & Shiffrin

6 De werking van het geheugen: stoornissen
Op niveau van de ‘bewaarplaatsen’ korte termijn - lange termijn Op niveau van de geheugenprocessen opnemen - opslaan - oproepen ‘gestoorde inprenting’ ‘retrievalprobleem’

7 De werking van het geheugen: soorten geheugens
Zintuiglijk geheugen: ontvangen van info via de zintuigen, bewust of onbewust. Kan slechts kort info bewaren (3 sec max.) Kortetermijngeheugen: Zint.geheugen –> aandacht –> KTG Houdt info (gem. capaciteit van 7 elementen) voor korte tijd (10-15 sec) actueel (‘werkgeheugen’) Herhaling: info in KTG vastgehouden + info in LTG opgeslagen Langetermijngeheugen vergelijking geheugen-bibliotheek

8 De werking van het geheugen: soorten geheugens

9 De werking van het geheugen: soorten geheugens
Expliciet geheugen: ‘bewust geheugen’, om bewust info op te roepen Episodisch geheugen: gebeurtenissen (autobiografisch materiaal, tijd- en plaatsgebonden) vb: weten waar en wanneer je getrouwd bent Semantisch geheugen: feitenkennis (gebaseerd op taal + cultuur) vb: weten dat Parijs de hoofdstad van Frankrijk is Casus: het verhaal van H.M.

10 De werking van het geheugen: soorten geheugens
Impliciet geheugen: ‘onbewust geheugen’, opslag van kennis die we verwerven via ervaring Procedureel geheugen: procedures en vaardigheden voor automatische uitvoering van dagelijkse taken vb: weten hoe je moet fietsen, boterhammen smeren, autorijden, .. Priming en primaire leerprocessen: andere meer onbewuste geheugenfenomenen

11 Dementie en geheugen Dementie is een complex van symptomen waaraan
verschillende oorzaken ten grondslag kunnen liggen. De DSM-IV hanteert als kerncriterium ‘de ontwikkeling van multipele cognitieve stoornissen’. Dit betreft geheugenstoornissen in combinatie met een of meer specifieke cognitieve stoornissen. De geheugenstoornissen kenmerken zich door een verminderd vermogen om nieuwe informatie te leren of zich eerder geleerde informatie te herinneren. (DSM: Diagnostic and Statistical Manual of mental disorders)

12 Geheugenstoornissen bij de ziekte van Alzheimer
Atrofie van de hippocampus Atrofie van andere hersengebieden

13 Geheugenstoornissen bij de ziekte van Alzheimer
1. Atrofie van de hippocampus Hippocampus = schakel tussen (tijdelijke) KTG (of ‘werkgeheugen’) en (permanente) LTG problemen met het permanent opslaan van nieuwe herinneringen oude herinneringen uit het verleden kunnen aanvankelijk nog goed worden opgeroepen

14 Geheugenstoornissen bij de ziekte van Alzheimer

15 Geheugenstoornissen bij de ziekte van Alzheimer
2. Atrofie van andere hersengebieden stilaan gaan ook de herinneringen uit het verleden verloren (oprollend geheugen)

16

17 Geheugenstoornissen bij de ziekte van Alzheimer
Vooral een probleem van OPSLAAN van nieuwe informatie (van KTG naar LTG) 2. Geleidelijk aan ook een probleem van OPROEPEN van opgeslagen informatie (van LTG naar KTG)

18 Geheugenstoornissen bij vasculaire dementie
Door ‘kortsluitingen’ of ‘losse contactjes’ in de bloedvaten kan de binnenkomende informatie in het KTG moeilijk worden opgenomen én de opgeslagen info in het LTG moeilijk worden opgeroepen <-> ZvA: hippocampus = normaal; dus àls de info goed doorkomt naar het KTG, kan deze wel goed worden opgeslagen in het LTG

19 Geheugenstoornissen bij vasculaire dementie

20 Geheugenstoornissen bij vasculaire dementie
Een probleem van OPNEMEN van nieuwe informatie (van zintuiglijk geheugen naar KTG) Een probleem van OPROEPEN van opgeslagen informatie (van LTG naar KTG; = ZvA)

21 Geheugenstoornissen bij vasculaire dementie

22 Lerend vermogen bij dementie
Geheugenproblemen bij dementie betreffen voornamelijk het bewuste of expliciete geheugen (autobiografisch materiaal en feitenkennis). “Trainen” van het bewuste geheugen (puzzelen, kruiswoordraadsels, .. ) is bijgevolg weinig zinvol gebleken bij personen met dementie: enkel getrainde taken lukken beter Cognitieve rehabilitatie: eerder oefenen van vaardigheden in alledaagse taken

23 Lerend vermogen bij dementie
Wat echter wel zinvol blijkt, is het gebruiken van onbewuste geheugenprocessen in het onbewuste of impliciete geheugen. Op dat niveau in het geheugen is bij mensen met dementie namelijk lerend vermogen te vinden.

24 Literatuur

25 Dank voor uw aandacht!