Dieren in de Wetenschap

Presentatie over: "Dieren in de Wetenschap"— Transcript van de presentatie:

1 Dieren in de Wetenschap

2 Dieren in Wetenschap Ga naar: http://ae.imcode.com/nl/
Registreer jezelf Test jezelf, en bepaal je ethisch profiel

3 Dieren in Wetenschap Er bestaan veel fabeltjes rond dierproeven
Doel van dit college Feiten presenteren Zelf gefundeerd mening vormen

4 Dieren in Wetenschap Geschiedenis Wet op Dierproeven
Dierproeven: waarvoor, hoeveel, waarmee Vervanging, Vermindering, Verfijning Ethiek

5 Waarvoor gebruiken wij dieren?

6 Waarvoor gebruiken wij dieren?
Grofweg kunnen we de doelen voor diergebruik in drie groepen onderverdelen: Gezelschap & Recreatie Huisdieren Dierentuin/Circus Paarden Levensmiddelen en gebruiksvoorwerpen Voedsel zoals vlees en vis Melk, kaas, eieren Wol, leer Dierproeven Fundamenteel Onderzoek Toegepast Onderzoek (medicijnen, toxiciteit) Onderwijs

7 De geschiedenis van Dierproeven 25 Eeuwen vivisectie
500 vC: Alcmaeon Sneed oog uit een (waarschijnlijk dood) dier Gevolgd door vele Grieken, Egyptenaren en Romeinen nC: De grootste en laatste in de klassieke rij, Galenus van Pergamon Lijfarts van keize Marcus Aurelius Gebruikte meestal varkens, maar ook honden, apen, en een enkele keer zelfs leeuw of olifant Beschreef werking van het hart Ontdekte de functie van “nervus vagus”: doorsnijden van teruglopende zenuwtak leidde tot verlies van stem bij varkens Zonder verdoving! Galenus

8 De geschiedenis van Dierproeven Klassiek
Aan pijnbestrijding werd niet gedaan, ook niet bij mensen Corpus Hippocratum: 700 keer woord pijn Altijd als symptoom van ziekte Nooit als bijverschijnsel van medisch ingrijpen Pijn hoorde erbij: Tot aan de ontdekking van ether in de 19e eeuw Geen wonder dat men weinig oog had voor het grove leed dat dieren in de naam van wetenschap werd aangedaan Hippocrates

9 De geschiedenis van Dierproeven Middeleeuwen
Rustige periode voor proefdieren Opkomst van Christendom: Eind aan de experimentele onderzoekstraditie in het westen Bespiegeling en filosoferen In het Oosten werden medische en biologische vooruitgangen ook gesmoord 1000 nC: Wetenschap herrees Maar experimenteren en observeren golden als minderwaardige bezigheden Men onderzocht niet de schepping, men bedacht het min of meer, via bijbel en Aristoteles Ibn al-Haythem

10 De geschiedenis van Dierproeven Renaissance
Anatomie Bij het morfologisch onderzoek volstonden lijken en kadavers Paracelsus ( ) Had niets met Aristoteles en Galenus Je moest zelf observeren en experimenteren Moest vluchten uit Basel Leonardo daVinci Onderzocht en tekende dode menselijk lichaam Proeven met levende dieren (onthoofde kikkers en studie naar werking van het hart)! Vesalius Zelf observeren was belangrijk Eerste anatomische atlas (De humani corporis fabrica libri septem) Vesalius

11 De geschiedenis van Dierproeven 1600+
Fysiologie en vivisectie Duizendjarige rust van de dieren voorbij. William Harvey ( ) Bloedsomloop Vergaande dierproeven (openen van borstkas van levend dier) Descartes ( ) Cogito, ergo sum Dualisme Mensen bestonden uit lichaam van vlees en bloed en een onstoffelijke geest Dieren bezaten alleen een lichaam William Harvey

12 De geschiedenis van Dierproeven 1600+
Hales (1733): Koperen pijp in slagader van levend paard om bloeddruk te meten Wetenschappelijk interessant, praktisch pas ruim eeuw later Antoine Lavoisier ( ) Dieren onder stolp gezet om aan te tonen dat verbranding ook bij levende wezens plaatsvond Zulk soort proeven werden als infotainment aangeboden Wet van Bell-Magendie Bell nam waar bij soldaten Magendie sneed zenuwbanen door Zenuwbanen aan de voorkant voor spiersturing Zenuwbanen aan de achterkant voor zintuiglijke prikkels Stephen Hales

13 De geschiedenis van Dierproeven 19e eeuw - 1970
Dierenbelang Cruelty to Animals Act (1876): In Nederland pas de Wet op de Dierproeven sinds 1977 Aantal dierproeven nam toe 1) Charles Darwin’s “On the origin of Species” 2) Ontdekking van effectieve verdovingsmiddelen 3) Ontwikkeling in wetenschap (microbiologie, farmacologie, virologie) Overheden stelden strengere eisen aan geneesmiddelen en andere stoffen

14 De geschiedenis van Dierproeven 1970-nu
Aantal dierproeven neemt af NL: van 1,5 miljoen in 1978 naar in 1987 tot nu Oa vanwege de 3V’s Discussies rondom dierproeven nemen toe Animal Liberation front en Peta grepen naar extreme middelen zoals sabotage en vernieling Opgraven en stelen van lijk van schoonmoeder Bomaanslagen (1994) ‘Bevrijdingsacties’ Vogelvrij verklaren van het hoofd van proefdierencentrum (verboden door rechter) Dierenwelzijn is alleen een groot issue in niet-katholieke, Westerse maatschappijen

15 De Wet op de Dierproeven
In 1977 kwam er een speciale wet over dierproeven in Nederland (WOD). Europese wetgeving In 1997 wet gewijzigd

16 De Wet op de Dierproeven
De WOD regelt een aantal belangrijke punten: Vergunningen Dierexperimentcommissies (DEC) Registratie

17 De Wet op de Dierproeven
De WOD regelt een aantal belangrijke punten: Vergunningen Farmaceutische bedrijven, universiteiten en proefdierfokbedrijven hebben vergunning nodig (waarbij de ‘vergunninghouder’ verplicht is de dieren goed te huisvesten, te verzorgen en er voor zorg te dragen dat de proefdieren niet onnodig lijden) Deskundigen: (medische) biologie, diergeneeskunde of geneeskunde + cursus proefdierkunde aan universiteit Proefdierverzorger en biotechnicus Dierexperimentcommissies (DEC) Registratie

18 De Wet op de Dierproeven
De WOD regelt een aantal belangrijke punten: Vergunningen Dierexperimentcommissies (DEC) Goedkeuring aanvragen bij DEC Bekijkt of onderzoek zinnig is, ethisch toelaatbaar is en of er geen alternatieven zijn In DEC zitten deskundigen op het gebied van dierproeven, van alternatieven en van ethische toetsing Registratie

19 De Wet op de Dierproeven
De WOD regelt een aantal belangrijke punten: Vergunningen Dierexperimentcommissies (DEC) Registratie Aantallen proeven Doelen van proeven Gebruikte dieren Mate van ongerief Jaarlijks gepubliceerd door Inspectie Gezondheidsbescherming, Waren en Veterinaire Zaken (W&S) van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in Zo Doende.

20 Dierproeven Een dierproef is een experiment waarbij (levende) dieren worden gebruikt voor wetenschappelijke doeleinden Ontwikkeling, productie, ijking of controle van sera, vaccins, geneesmiddelen, en medische of veterinaire producten Diagnostiek Onderwijs en Training Wetenschappelijk Onderzoek

21 Dierproeven Een dierproef is een experiment waarbij (levende) dieren worden gebruikt voor wetenschappelijke doeleinden. Dus NIET: Slakken van groenten verwijderen Mollen uit gazon verjagen Reigers beletten vijver leeg te vreten Kraaien weghouden van merelnesten Rattengif strooien Huis kakkerlak-vrij maken Hond, kat, cavia als huisdier houden Leeuwen in circus Experimenten van veehouders (voeder, belichting, verwarming, leefstijl experimenten) Proeven van het moderne natuurbeheer (opnieuw uitzetten van verdwenen diersoorten)

22 Aantal Dierproeven Eerste registratiejaar 1978: 1.572.534
2007: NL UK

23 Aantal Dierproeven Vergeleken met Voeding

24 Welke Dieren? Het overgrote deel van alle gebruikte diersoorten zijn ratten en muizen (70%) 90% Bestaan uit ratten/muizen/kippen/vissen Muizen en ratten: Zijn makkelijk te huisvesten Zijn makkelijk te verzorgen Planten zich snel voort Zijn makkelijk genetisch te modificeren

25

26 Neurologische afwijkingen Implantaat bij Parkinson
Nonhumane Primaten deos_library/details/264/macaques_in_medical_research/ Vaccins Dentaal Onderzoek Ontdekking van bacterie die betrokken is bij tandvlees ziektes, waar 90% van de wereldbevolking aan lijdt, en belangrijkste factor is van tandverlies bij volwassenen Neurologische afwijkingen Implantaat bij Parkinson deos_library/details/270/parkinsons_disease/

27 Neurofysiologisch onderzoek
Katten Neurofysiologisch onderzoek Maar vooral voor behandeling voor katten zelf

28 - Gentherapie voor cystic fibrosis
Schapen Veterinair onderzoek Longonderzoek: - Gentherapie voor cystic fibrosis - Prematuur geboren babies met onderontwikkelde longen

29 Kikkers (Zuid-afrikaanse klauwpad)
Kikkers (Zuid-afrikaanse klauwpad) Zwangerschapstest: injectie van urine van zwangere vrouw leidde tot eiproduktie (tegenwoordig vervangen door alternatief) Littekenonderzoek - Wondgenezing en littekenvermindering

30 Vissen Ecotoxicologie

31 Antilichaam-ontwikkeling voor diagnose van menselijke ziektes
Konijnen Antilichaam-ontwikkeling voor diagnose van menselijke ziektes Hartonderzoek (hoge bloeddruk and verstopte aderen) Pasteur ontwikkelde vaccin tegen hondsdolheid in konijnen Papilloma-virus, de voornaamste oorzaak van baarmoederhalskanker, werd in 1930 ontdekt in konijnen eos_library/details/266/rabbits_in_medical_research/

32 98% van menselijke genen hebben equivalenten in het muizen-genoom
Muizen 98% van menselijke genen hebben equivalenten in het muizen-genoom Ze worden dan ook vooral gebruikt voor onderzoek naar genetische afwijkingen Meer dan 50% van alle proefdieren zijn genetisch gemodificeerde en mutante muizen ces/videos_library/details/265/mice_in_medical_researc h/

33

34 Dit komt uit op: 2.9 dieren per mensenleven waarvan 2.0 Muizen/Ratten

35 Ongerief Elke onderzoeker moet voor en aan het eind van een dierproef de mate van ongerief aanduiden Verreweg de meeste onderzoeken betreft Bloedafname Enkele injectie Verandering van dieet Bij ernstige ongerief wordt zoveel mogelijk aan pijnbestrijding gedaan. Zeer ernstig ongerief is verboden.

36 De 3 V’s Bill Russel en Rex Burch (1959):
The Principles of Humane Experimental Techniques Vervanging Vermindering Verfijning

37 De 3 V’s Bill Russel en Rex Burch (1959):
The Principles of Humane Experimental Techniques Vervanging Ontwikkel technieken waarbij geen proefdieren aan te pas komen Vermindering Verfijning

38 De 3 V’s Bill Russel en Rex Burch (1959):
The Principles of Humane Experimental Techniques Vervanging Vermindering Verfijning Zet onderzoeken slimmer op Minder dieren Minder last van de proeven

39 Op zoek naar alternatieven
Welke alternatieven zijn er?

40 Op zoek naar alternatieven
Computermodellen Onderwijs Immunochemische en fysisch-chemische analyses Bijv. Insuline, vaccins Test niet de biologische kwaliteiten Weefselkweek “In vitro” methoden Voordelen en nadelen in onderzoek: geen last van complicerende factoren als bloeddruk, hormoonwerking en zenuwprikkeling Produktie Diagnose Gebruik van ongewervelde dieren

41 Wat hebben dierproeven ons opgeleverd?

42 Wat hebben dierproeven ons opgeleverd?
Penicilline Bloed Transfusie Medicijn voor tuberculose Vaccin voor Meningitis Nier transplantatie Borstkanker Asthma Polio vaccin Insuline Implantaten voor Parkinson

43 Wat hebben dierproeven ons opgeleverd?
Penicilline Florey en Chan (1940) testten de werkzaamheid in muizen

44 Wat hebben dierproeven ons opgeleverd?
Bloed Transfusie Succesvol in honden (1914)

45 Wat hebben dierproeven ons opgeleverd?
Medicijn voor tuberculose Onderzoek in cavia’s (1940+) leidde tot antibioticum streptomycine 100 jaar geleden de meest voorkomende doodsoorzaak

46 Wat hebben dierproeven ons opgeleverd?
Vaccin voor Meningitis Ontwikkeld in muizen

47 Wat hebben dierproeven ons opgeleverd?
Nier transplantatie Honden en varkens

48 Wat hebben dierproeven ons opgeleverd?
Borstkanker Ontwikkeling tamoxifen

49 Wat hebben dierproeven ons opgeleverd?
Asthma Een van de meest dodelijke kinderziektes

50 Wat hebben dierproeven ons opgeleverd?
Polio vaccin 40 jaar onderzoek aan muizen en apen leidde tot vaccin in jaren 50

51 Wat hebben dierproeven ons opgeleverd?
Insuline Ontdekking van insuline in honden

52 Wat hebben dierproeven ons opgeleverd?
Implantaten voor Parkinson Electrische implantaten oa ontwikkeld in primaten s_library/details/270/parkinsons_disease/

53 Jullie Mening Ben je voor of tegen dierproeven?
Zonder goede informatie zullen de meeste mensen tegen dierproeven zijn (80% tegen) Na wat informatie is slechts 20% tegen (80% voor) Mannen zijn vaker voor dan tegen Westerse, niet-katholieke maatschappijnen zijn tegen dierproeven

54 Jullie Mening Ligt aan waarvoor het bedoeld is. Als het gaat om medicijnen waarmee mensenlevens kunnen worden gered vind ik dat het moet kunnen. Maar als het gaat om cosmetica vind ik van niet. Cosmetica-onderzoek op dieren mag niet.

55 Jullie Mening Ik ben tegen dierproeven omdat de dieren zo veel pijn lijden. Aan de andere kant komen we zo wel te weten of medicijnen goed werken. Niet alle dierproeven leiden tot pijn (of stress). Als dat wel aannemelijk is, dan wordt er zoveel mogelijk getracht om pijnbestrijding toe te passen (verdoving).

56 Jullie Mening Ik ben voor dierproeven als het voor medische redenen is
Fundamenteel onderzoek ligt aan de basis van elk onderzoek. Onderscheid tussen fundamenteel en toegepast (voor medicijnen) onderzoek is moeilijk. Metchnikov prikte doorn in arm van zeester om te kijken hoe het dier zou reageren: het begin van een hele nieuwe tak aan wetenschap, de immunologie (die tallozen het leven heeft gered) Onderzoek naar hoe vogels leren zingen leverde kennis op over de werking van hersenen die nu van belang blijkt bij het ontrafelen van de ziekte van Alzheimer Bloeddrukmeting met koperen pijp in nek van paard leverde uiteindelijk de bloedtransfusie op.

57 Jullie Mening En als het dan eenmaal getest is, weet je nog niet of het bij mensen wel werkt. Veruit de meeste medicijnen die getest zijn op dieren werken wel. Na een heel trajectorium aan weefselkweken komen dierproeven, die uiteindelijk gevolgd worden door mensproeven. Door de weefselkweken en dierproeven kan men het aantal mensproeven flink reduceren. Door de dierproeven wordt ook voorkomen dat bij het stadium van mensproeven gevaarlijke stoffen aan de proefpersonen worden toegediend.

58 Jullie Mening Er zouden vele dierenlevens gespaard kunnen worden door alternatieven te gebruiken Te weten: 2.9 dierenlevens per mensenleven. Er worden ook veel dierenlevens gered door dierproeven!

59 Jullie Mening De mens is slim genoeg om andere manieren te verzinnen om medicijnen of cosmetica te testen dan op dieren. Veel wetenschappers vermoeden dat het aantal dierproeven zal toenemen in de toekomst. Dit komt omdat men geinteresseerd is in steeds complexere zaken. Hoe een cel reageert op een medicijn is al zeer complex, laat staan als we kijken naar het effect op een weefsel, een orgaan, een organisme met miljoenen cellen, bloedstroom, zenuwgeleiding, etc. Simpelweg: je kunt geen onderzoek doen naar bloeddoorstroming als je kijkt naar een cel. Hoe slim een mens ook is, hij/zij zal nooit kunnen weten hoe een organisme functioneert door er alleen over na te denken. Maar: voor simpele zaken is een alternatief vaak wel aanwezig (weefselkweekjes, celonderzoek, computermodellen kunnen dan veel opleveren).

60 Jullie Mening Het is vreselijk, hoe deze dieren behandeld en gehouden worden.

61 Jullie Mening Het is vreselijk, hoe deze dieren behandeld en gehouden worden. Vaak worden door anti-vivisectie organisaties de meest gruwelijke foto’s naar buiten gebracht

62 Jullie Mening Als mens kun je zelf beslissen of je “proefkonijn” wil zijn. Die dieren hebben geen keus. Hebben mensen wel een keus?