Belgisch- en Nederlands- Nederlands in de taaladviezen

Presentatie over: "Belgisch- en Nederlands- Nederlands in de taaladviezen"— Transcript van de presentatie:

1 Belgisch- en Nederlands- Nederlands in de taaladviezen
Achter de schermen van taaladvies.net, de Taaltelefoon en het Genootschap Onze Taal

2 Op het einde van de negentiende eeuw werd het Nederlands een van de officiële talen in België. Maar welk Nederlands? Er waren twee kampen. De particularisten pleitten voor een eigen Nederlands pleitten, anders dan dat van het noorden. De integrationisten daarentegen wilden net de noordelijke standaardtaal overnemen, omdat die sterk genoeg stond om naast het officiële Frans te staan. De integrationisten trokken uiteindelijk aan het langste eind. Toen in het begin van de jaren zestig de taalgrens ook officieel werd vastgelegd, werd er druk campagne gevoerd om de hele dialectsprekende bevolking in het noordelijk deel van België ABN te leren. Dat gebeurde via het onderwijs en via de kranten, maar ook het nieuwe medium televisie werd gretig ingeschakeld. Presentatoren en journalisten spraken vanaf het begin netjes volgens de norm, en er ontstonden programma’s die erop gericht waren de Vlaming correct Nederlands te leren. Een van de bekendste en populairste programma’s was ‘Hier spreekt men Nederlands’. Het liep van 1964 tot 1972.

3 Al in de 18e eeuw was men zich bewust van het verschil tussen noord en zuid, en wilden sommigen aansluiten bij de noordelijke taalnorm. In de Verhandeling op d’onacht der moederlyke tael in de Nederlanden uit 1788 klaagt de Vlaamse jurist en politicus Jan-Baptist Verlooy de overheersing van de Franse taal in de (Zuidelijke) Nederlanden al aan en pleit hij voor de erkenning van het Nederlands als volwaardige taal.  Vanaf de jaren zestig komt er een stroom aan taalgidsjes, die de taalgebruiker vertellen wat nu correct Nederlands is (en wat niet), onder meer: De ABN-gids van Paardekooper Honderd taaie belgicismen van Van Nierop Het woordenboek voor correct taalgebruik van Debrabandere en Theissen De schrijfwijzer van Renkema Correct taalgebruik van Smedts, Penninckx en Buysse

4 Standaardtaal in België Belgisch-Nederlands, geen standaardtaal
de kat de bel aanbinden containerpark bankkaart langspeelfilm bloemsuiker microgolfoven dat hij dat zeker zal uitgevoerd hebben op vraag van da’s gene kattenpis goesting noemen/heten een tas koffie Ik weet ekik het wel Gade nog gaan zwemmen? dat ‘em hard gewerkt heeft. da / nie / goe Intussen worden woorden en uitdrukkingen die wel gebruikelijk zijn in België, maar onbekend of weinig gebruikelijk in Nederland niet meer zonder meer afgekeurd. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen standaardtaal in België (links) en Belgisch-Nederlands dat geen standaardtaal is (rechts). De laatste variant wordt ook tussentaal genoemd.

5 Taalunie 2003 Sinds 2003 gaat de Taalunie uit van een bicentrische standaardtaal. Het grootste deel van de standaardtaal is gebruikelijk in het hele taalgebied, een klein deel is geografisch beperkt in gebruik. Hieronder valt niet alleen Belgisch-Nederlands, maar ook Nederlands-Nederlands. Daarnaast zijn er taaluitingen die buiten de standaardtaal vallen. Die uitingen zijn meestal ofwel heel sterk geografisch beperkt (de dialecten en regiolecten), ofwel horen ze tot een specifieke groepstaal. Er zijn ook grensgevallen: woorden, uitdrukkingen, grammaticale constructies en uitspraakvarianten die wel vrij algemeen gebruikelijk zijn, maar voor een belangrijk deel van de taalgemeenschap niet tot de standaardtaal horen.

6 Van Dale 2005 Sinds de editie van 2005 stelt Van Dale expliciet dat het regiolabel Belg.N. geen afkeuring (meer) inhoudt, maar dat die woorden tot de standaardtaal in België horen. Alleen de woorden die nog een extra label krijgen, zoals spreekt. behoren niet tot de standaardtaal.

7 VRT-charter 2012 Sinds 2012 staat de VRT een lichte tongval in de standaardtaal toe voor gelegenheidspresentatoren en externe experts.

8 2014: De Standaard, Radio1, K U Leuven
In 2014 voerden De Standaard, Radio1 en de KU Leuven samen een onderzoek uit naar de mate waarin nog afgekeurde varianten door taalprofessionals als correct Nederlands worden beoordeeld. Een aantal van deze varianten wordt door een meerderheid tot bijna 80% goedgekeurd.

9 Belangrijkste bronnen
De belangrijkste bronnen die geraadpleegd worden om te zien of een taaluiting tot de standaardtaal behoort. Groot woordenboek van het Nederlands

10 TAO Beantwoorden + registreren kwesties Beantwoorden +
overleg over taaladviezen Beantwoorden + registreren kwesties Beantwoorden + registreren kwesties lid van TAO, voorbereiding adviezen, onderzoek kwesties, publicatie op website lid van TAO, voorbereiding adviezen Taaltelefoon, het Genootschap Onze Taal en de Taalunie vormen samen de basisbron voor taaladviezen. Alle andere bronnen baseren zich hierop. Taalgebruikers kunnen met concrete taalvragen terecht bij de Taaltelefoon (BE) en het Genootschap Onze Taal (NL). Die organisaties beantwoorden die vragen niet alleen, ze registreren ze ook en geven belangrijke kwesties door aan de medewerker van de Taalunie. Zij onderzoekt die kwesties, bereidt adviezen voor en legt ze voor aan de Taaltelefoon, het Genootschap en ten slotte het Taaladviesoverleg van de Taalunie. Als die laatste instantie het advies goedkeurt, verschijnt het op de website taaladvies.net. TAO bespreekt de kwesties, geeft finale go voor publicatie

11 1591 adviezen 11,7 miljoen 12 Taaladvies.net (eind 2013)
Taaladvies.net is de website die de taaladviezen van de Taalunie bevat. Einde 2013 bevatte Taaladvies.ent 1591 adviezen. In dat jaar was de website 11,7 miljoen keer geraadpleegd. Het Taaladviesoverleg, dat beslist of een advies online komt, bestaat uit 12 taalexperts. 12

12 VRT & Van Dale VRT en Van Dale hangen samen in de persoon van Ruud Hendrickx. Hij beheert als taaladviseur van de VRT de taaldatabank, en is de Vlaamse hoofdredacteur van Van Dale. Als lid van het TAO is hij uitstekend op de hoogte van de adviezen op taaladvies.net. De taaldatabank van de VRT lijkt strenger dan taaladvies.net. Dat komt omdat de adviezen daar in de eerste plaats bedoeld zijn voor de VRT-medewerkers zelf. Die hebben geen boodschap aan een advies ‘onduidelijk of het tot de standaardtaal behoort’. Voor hen betekent dit ‘niet gebruiken’.

13 Prisma Prisma gebruikt sinds enkele jaren heel consequent zowel het label BN als het label NN. Voor het label BN vertrekken ze van het Referentiebestand Belgisch-Nederlands. Voor het label NN is de bron minder duidelijk.

14 Methodologie De Taalunie maakt een onderscheid tussen ‘standaardtaal in het hele taalgebied’, ‘standaardtaal in België’ en ‘standaardtaal in Nederland’.

15 Criteria Geografische spreiding: België, Nederland, algemeen
Stijlgebonden variatie Bekendheid/vertrouwdheid/gebruikelijkheid Communicatieve duidelijkheid De criteria om te bepalen of een taaluiting tot de standaardtaal behoort en of er een geografische beperking is. Attitude

16 Bronnen: tekstcorpora
Er wordt gebruik gemaakt van verschillende bronnen. In de eerste plaats LexisNexis, een databank van kranten in België en Nederland. Daarnaast is er het internet, via de zoekmachine Google. Met die resultaten wordt voorzichtig omgegaan, omdat Google weinig garantie op standaardtaal geeft.

17 Uitdeinen: geografisch onderzoek
De tekstcorpora worden ook gebruikt voor een geografisch onderzoek.

18 Uitdeinen: woordenboeken (registers)
Om te bepalen of een taaluiting tot de standaardtaal behoort, worden woordenboeken en andere naslagwerken geraadpleegd.

19 Panelonderzoek comm. duidelijkheid vertrouwdheid, gebruikelijkheid
stijl + attitude Bij twijfel wordt de taaluiting in een tekst voorgelegd aan een panel van taalprofessionals uit Nederland en België. attitude

20 Uitdeinen: panel

21 Uitdeinen: resultaat panelonderzoek

22 Uitdeinen: conclusie en advies
Op basis van de resultaten uit al deze bronnen wordt een conclusie getrokken en daarop is het advies gebaseerd dat op taaladvies.net verschijnt.

23 Taaltelefoon: oproepen
Taaladvies.net + rechtstreeks Eind 2013 2409 taaladvies.net: 2159 rechtstreeks: 416 Hoe werkt de Taaltelefoon? 3 taaladviseurs Vragen via telefoon, mail (taaladvies.net en rechtstreeks), facebook en Twitter 21 3

24 Taaltelefoon: publicaties
De drie digitale publicaties van de Taaltelefoon. (8121 abonnees eind 2013)

25 Taaltelefoon: evolutie gebruik media

26 Taaltelefoon: website
1940 adviezen (eind 2013) 1,5 miljoen in 2013 in 2014 vermoedelijk 2 miljoen

27 Taaltelefoon: sociale media
1214 vind-ik-leuks (sinds 2012) 314 volgers (sinds augustus 2014)

28 Taaltelefoon Taaladvies.net
De adviezen op taaltelefoon.be komen overeen met taaladvies.net. Ze zijn beknopter geformuleerd, omdat ze onmiddellijk een antwoord willen geven op een vraag. Voor meer informatie wordt naar taaladvies.net verwezen.

29 Zoektermen via Google Fragment uit A-Z Ervoor / er voor Afkortingen
Vind je of vindt je Aanspreektitel notaris Plaatsvindt Afkorting mevrouw, de heer Gebriefd Ten gepaste tijde Nvdr Schrijfwijze getallen Spreekwoorden Voltooid deelwoord Spellingregels … Fragment uit A-Z Aan de hand van veelgebruikte zoektermen via Google wordt beslist welke kwesties op taaltelefoon.be terechtkomen.

30 Veronique Verreyken (Taalunie)
Dirk Caluwé (teamhoofd taaladvies Vlaamse Overheid) Yves Van Wilder (IT-ondersteuning taaladvies Vl. Overheid) An Bosmans (Taaltelefoon) Stef Croon (Taaltelefoon) Met dank aan: