Literatuurgeschiedenis cursus 8 p

Presentatie over: "Literatuurgeschiedenis cursus 8 p"— Transcript van de presentatie:

1 Literatuurgeschiedenis cursus 8 p. 76-94
havo

2 Literatuur van middeleeuwen tot en met zeventiende eeuw

3 mogelijke vragen Tekstfragmenten/gedichten + vragen (kennis toepassen); Wat is? Noem kenmerken van… (begrippen leren) Koppel titels aan schrijvers.

4 Historische achtergronden

5 tijdbalk Willem: Van den Vos Reynaerde (ca.1260)
Erasmus: Lof der zotheid (begin 16e eeuw) P.C. Hooft en Samuel Coster: Warenar (1617) Bredero: Spaanschen Brabander (1618) Joost van den Vondel: Gysbrecght van Aemstel (1638)

6 literatuurgeschiedenis
Als lezer probeer je die oude verhalen te begrijpen zoals ze voor het oorspronkelijke publiek bedoeld zijn.

7 1.1 De Nederlanden 500-1500: de Middeleeuwen
veel onrust na de val van het West-Romeinse rijk Karel de Grote de Nederlanden of de Lage Landen (17 afzonderlijke gewesten) streektaalvarianten van Middelnederlands

8 1.2 De macht van de rooms-katholieke kerk
geestelijke letterkunde roept op tot christelijk leven en draagt het ware geloof uit Marialegende: een tekst geschreven ter ere van Maria. Bijvoorbeeld Beatrijs

9 1.3 Feodale maatschappij De kern van feodaliteit was de band van trouw en dienst tussen vrije mannen (leenmannen) en hun adellijke heer agrarische maatschappij ridders eer, eercultuur hoofsheid: gedragsregels - het belang van beschaafd gedrag en zelfbeheersing

10 1.4 De hervorming hervorming door onvrede over misstanden in de rooms-katholieke kerk en de macht van de geestelijkheid in kerk en maatschappij Maarten Luther Johannes Calvijn snel verspreid door de drukpers en de uitvinding van de boekdrukkunst

11 1.5 De Tachtigjarige Oorlog en het ontstaan van de Republiek
Karel V (begin 16e eeuw) – heer van de Nederlanden en koning van Spanje absolutistische heerschappij Filips II (1555) geloofsvervolging Willem van Oranje beeldenstorm – Nederlandse opstand of Tachtigjarige Oorlog ( )

12 1.5 De Tachtigjarige Oorlog en het ontstaan van de Republiek
Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden Vrede van Münster strijdliederen Het Wilhelmus staat in een bundeling van strijdliederen Een nieu Geusen Lieden Boecxken(1581)

13 1.6 Steden en handel handel en productie van goederen
ontdekkingsreizen regentenfamilies de Gouden Eeuw is eigenlijk alleen van toepassing op deze welvarende groep

14 Culturele achtergronden

15 2.1 Middeleeuwse kunst symboliek: alledaagse personen, kleuren, getallen, verschijnselen of dingen staan symbool voor iets anders, ‘hogers’ bijvoorbeeld het schilderij De Marskramer van Jheronimus Bosch in opdracht mecenas = opdrachtgever met een les

16 2.2 Humanisme middeleeuwen theocentrisch (op God gericht)
nu antropocentrisch (op de mens gericht) Erasmus: Lof der zotheid

17 2.3 Renaissance renaissance = wedergeboorte: de klassieke oudheid in kunst en literatuur doen herleven en navolgen architectuur Pantheon en Colosseum in Rome – overblijfselen van klassieke gebouwen Vitruvius (Romein): de Architectura – symmetrie en proportie (verhouding) in de bouwkunst schilderkunst – perspectief herontdekken van de klassieke godenwereld en mythologie renaissancekunst was voor een elite van kenners

18 2.4 Burgerlijke cultuur en kunst in de Republiek
de burgerij was opdrachtgever voor kunstenaars twee functies: om de burgerlijke en stedelijke identiteit te tonen om burgerlijke normen en waarden te propageren

19 2.4 Burgerlijke cultuur en kunst in de Republiek
schuttersstuk (groepsportret) bijvoorbeeld De nachtwacht van Rembrandt een symbolische uitbeelding van de macht van Amsterdam genreschilderijen (gebeurtenissen uit het dagelijkse leven) opvoedende bedoeling door foutief gedrag te bespotten bijvoorbeeld Het vrolijke huisgezin van Jan Steen

20 Literaire ontwikkelingen

21 3.1 Schrijver en publiek middeleeuwen boekdrukkunst vermaken en leren
voorleescultuur rijm De Republiek naam, kennis van leven en persoonlijkheid opvoedkundige rol Abele spelen: Esmoreit, Gloriant, Lanseloet van Denemerken

22 3.2 Ridderroman lessen Karel de Grote Koning Arthur en zijn ridders
helden die strijden voor het goede

23 3.3 Dierverhaal Van den vos Reynaerde
schrijver Willem dierverhaal dieren als mensen parodie

24 3.4 Liederen zangcultuur Galathea, zie de dag komt aan van Hooft

25 3.5 Toneel in de middeleeuwen
abele spelen (wereldlijk toneelstuk gevolgd door een sotternie) Esmoreit Gloriant Lanseloet van Denemerken Vanden winter ende somer sotternie (kort komisch stuk) nadruk op liefde tussen man en vrouw binnen het huwelijk

26 (toneel)ontwikkelingen na de Middeleeuwen
rederijkerskamers verenigingen waarin men literatuur beoefende en toneel (vooral kluchten) speelde rederijkers dichters opiniërende rol technisch vakmanschap Bredero en Hooft begonnen hun loopbaan als rederijker Bredero: Klucht van de koe

27 2. Nederduytsche Academie
opgericht door Samuel Coster in 1617 renaissancetoneel in volkstaal Hooft & Coster: Warenar Bredero: Spaanschen Brabander

28 3. Amsterdamse Schouwburg
bouw Amsterdamse Schouwburg in 1637 Joost van den Vondel: Gysbrecht van Aemstel toneel (vooral tragedies) in schouwburgen

29 Renaissancetoneel rederijkerstoneel vertelde duidelijke lessen
Renaissancetoneel toonde bepaald gedrag spiegel opiniërend doel

30 ernstig toneel (tragedie)
de ondergang van hooggeplaatste helden in vijf bedrijven verheven taalgebruik onderwerp ontleend aan de oudheid, de geschiedenis of de bijbel

31 komisch toneel (komedie en klucht)
herkenbare typen (gewone burgers) en gedrag worden bespot geen helden maar gewonde burgers of mensen uit lagere kringen lessen overbrengen Kluchten: personages zijn voorspelbare figuren (domme boeren) over bedrog of overspel bijvoorbeeld De klucht van de koe van Bredero

32 Warenar renaissancekomedie gaat terug op voorbeelden uit de oudheid
de bron is een Romeinse komedie personages hebben vaste eigenschap Warnar = ware nar = echte gek

33