Bouwstenen voor onderwijs dat vormt voor het leven

Presentatie over: "Bouwstenen voor onderwijs dat vormt voor het leven"— Transcript van de presentatie:

1 Bouwstenen voor onderwijs dat vormt voor het leven
Autonomie en bewegen: Bouwstenen voor onderwijs dat vormt voor het leven Dr. Aziza Mayo, lector Waarde(n) van Vrijeschoolonderwijs Studiedag BVS /VSP 2017 Zeist, vrijdag 24 maart 2017

2 Opzet lezing Bedoeling en van het Vrijeschoolonderwijs
Onderwijs dat vormt voor het leven Oordeelsvorming Oordeelsvorming ontmoeten, verkennen en verbeelden & verwoorden in de structuur gebied van het onderwijs Autonomie en beweeglijkheid Ontmoeten, verkennen en verbeelden & verwoorden in de dynamische gebied van het onderwijs Bedoelingen vs onderwijs Ow creeeren van fundament aan ervaringen om zelf vorm te geven aan je leven OW dat vormt voor het leven Vijf vragen: Wat leef ik voor Welk appel doe ik Hoe beantwoord ik een appel Welke ruimte laat ik Hoe verkennen we dat wat nog niet gevoeld, geweten en gewild wordt? Bewegen: fysiek, maar ook mentaal en of geestelijk: DIE TWEE ZIJN VERBONDEN (Erik Scheerders) Spiegel neuronen Vraag: vragen vanuit socialisatie kinderen om naar ons toe te bewegen; wat als jij met het kind mee beweegt? VB Giel. Autonomie verschillende vormen/ invulling op verschillende leeftijden. Kijken hoe je aan kunt sluiten op de innerlijke beweging van het kind en daar mee verder werkt, hoe je ze vandaar uit kunt uitnodigen om met jou mee te doen, naar jou toe te bewegen  aansluiten intrinsieke motivatie; jonge kind: fysiek bewegen, vrijspel, oudere kind behoefte ideale voorbeelden, helderheid in leerstof. Geïnternaliseerde motivatie: kinderen helpen om dat wat wij waardevol achten, ook als waardevol te gaan beleven, zodat zij zich daar vanuit innerlijke vrijheid / de wil mee gaan verbinden, toe verhouden en voor in gaan zetten. Bewegen in het onderwijs: Wat vragen we op het niveau van het onderwijs Wat vragen we vanuit de leerkracht Wat vraagt het kind? Hoe : evt vanuit drie domeinen en vormende verbinding? in ontwikkelstof/curriculum In voorleven In pedagogisch didactische houding In tradities en gebruiken Onderwijsgemeenschap Voorleven: dit ben ik, dit kan ik, dit is hoe ik besta: voorleven als liefdevolle autoriteit; leef je daarmee voldoende beweeglijkheid voor?

3 Bedoelingen van Vrijeschoolonderwijs
‘De vraag is niet, wat de mens moet kunnen en weten teneinde zich in de bestaande sociale orde te kunnen voegen; maar wel, wat er in aanleg in de mens aanwezig is en in hem ontwikkeld kan worden. Pas dan kan de opgroeiende generatie de maatschappij steeds opnieuw met nieuwe krachten verrijken.’ R. Steiner ( ). De sociale driegeleding.

4 Het waartoe van Vrijeschoolonderwijs
Bijdragen aan de ontwikkeling van leerlingen opdat zij in de wereld kunnen zijn als volwassenen die… … zodanig autonoom zijn dat zij op basis van authenticiteit, oordeelkundigheid en innerlijke vrijheid kunnen denken, voelen en handelen; … zich in alles wat zij doen, denken en voelen verbonden weten met de wereld om hen heen; … vanuit de wil, bereid zijn om dit denken, voelen en handelen zo vorm te geven dat zij daarmee recht doen aan zichzelf, aan anderen en aan de wereld. Mayo, A. (2015). Lectorale rede Autonomie in verbondenheid; waarde(n)vol onderwijs voor nu en de toekomst. p.40

5 Domeinen van Vrijeschool-onderwijs (Mayo, 2015) gebaseerd op: Biesta (2014)

6 Onderwijs dat vormt voor het leven…
Moedigt de eigen beweging aan: Vormen voor het leven kan nooit alleen het proces van een ander zijn; gaat om ontdekken van jouw uniciteit (Biesta, 2011): Helpt evenwicht vinden: tussen wat iemand zelf meebrengt aan talenten, wensen, mogelijkheden – en dat wat gewenst wordt; Laat ruimte voor het ongekende: Heeft geen vast, voorspelbaar traject en geen definitief eindpunt; vormen van dat wat wil en kan verschijnen maar nog niet (altijd) is. Bedoelingen vs onderwijs Ow creeeren van fundament aan ervaringen om zelf vorm te geven aan je leven OW dat vormt voor het leven Vijf vragen: Wat leef ik voor Welk appel doe ik Hoe beantwoord ik een appel Welke ruimte laat ik Hoe verkennen we dat wat nog niet gevoeld, geweten en gewild wordt? Bewegen: fysiek, maar ook mentaal en of geestelijk: DIE TWEE ZIJN VERBONDEN (Erik Scheerders) Spiegel neuronen Vraag: vragen vanuit socialisatie kinderen om naar ons toe te bewegen; wat als jij met het kind mee beweegt? VB Giel. Autonomie verschillende vormen/ invulling op verschillende leeftijden. Kijken hoe je aan kunt sluiten op de innerlijke beweging van het kind en daar mee verder werkt, hoe je ze vandaar uit kunt uitnodigen om met jou mee te doen, naar jou toe te bewegen  aansluiten intrinsieke motivatie; jonge kind: fysiek bewegen, vrijspel, oudere kind behoefte ideale voorbeelden, helderheid in leerstof. Geïnternaliseerde motivatie: kinderen helpen om dat wat wij waardevol achten, ook als waardevol te gaan beleven, zodat zij zich daar vanuit innerlijke vrijheid / de wil mee gaan verbinden, toe verhouden en voor in gaan zetten. Bewegen in het onderwijs: Wat vragen we op het niveau van het onderwijs Wat vragen we vanuit de leerkracht Wat vraagt het kind? Hoe : evt vanuit drie domeinen en vormende verbinding? in ontwikkelstof/curriculum In voorleven In pedagogisch didactische houding In tradities en gebruiken Onderwijsgemeenschap Voorleven: dit ben ik, dit kan ik, dit is hoe ik besta: voorleven als liefdevolle autoriteit; leef je daarmee voldoende beweeglijkheid voor? Biesta (2011). De school als toegang tot de wereld: een pedagogische kijk op goed onderwijs. In R. Klarus en W. Wardekker (Eds.), Wat is goed onderwijs. Bijdragen uit de pedagogiek (p.15-35). Den Haag : Boom Lemma uitgevers

7 Vermogen tot volwassen oordeelsvorming
Is wat ik wens wenselijk- voor mij en mijn leven met de ander en het andere?

8 Leerlingen de kans geven die vermogens te gaan...
Vermogens ontmoeten, verkennen en verwoorden & verbeelden … in de ander & de wereld … in henzelf vanuit dat wat gekend is. Waar? In de structurele aspecten van het onderwijs: B.v. Oriëntate in leeftijdsfasen Voelen – denken – willen Hoofd-hart- handen Opbouw van ontwikkelstof Ritme van het jaar Spiegelen aan het verleden Verbeelden & Verwoorden Verkennen Ontmoeten

9 Vormen door nabootsen:
Verbeelden & verwoorden Zo bestaan wij in de wereld Verkennen Dit is wat wij kunnen Ontmoeten Zo zijn wij

10 Vormen door navolgen Verbeelden & verwoorden Verkennen Ontmoeten
Zo bestaan wij in de wereld Zo besta ik in de wereld Zo besta jij in de wereld Zo kun jij in de wereld bestaan Verkennen Dit is wat wij kunnen Dit is wat ik kan Dit kun jij Dit is wat je kunt kunnen Ontmoeten Zo zijn wij Zo ben ik Zo ben jij Zo kun jij zijn

11 Vormen door los komen: Verbeelden & verwoorden Verkennen Ontmoeten
Zo bestaan wij; Zo besta ik; Zo besta jij; Zo kun jij in de wereld bestaan Hoe besta jij? Hoe wil jij bestaan? Hoe besta ik? Hoe wil ik bestaan? Hoe bestaan wij? Hoe willen wij bestaan Verkennen Dit is wat wij kunnen; Dit is wat ik kan; Dit kun jij; Dit is wat je kunt kunnen Wat kun jij? Wat wil jij kunnen? Wat kan ik? Wat wil ik kunnen? Wat kunnen wij? Wat willen wij kunnen? Ontmoeten Zo zijn wij; Zo ben ik Zo ben jij; Zo kun jij zijn Wie ben jij? Wie wil jij zijn? Wie ben ik? Wie wil ik zijn? Wie zijn wij? Wie willen wij zijn?

12 Oordeelsvorming vraagt om autonomie en beweeglijkheid van zowel de leerling als de leerkracht
Autonomie: het opleggen van je eigen wetten; vrij zijn van externe sturing ( zie bv Deci & Ryan, 2012, p.85) Autonome motivatie: intrinsieke en geinternaliseerde motivatie (Vansteenkiste & Soenens, 2016)  duurzame verantwoordelijkheidszin; zelfregulatie; receptieve interpersoonlijke houding Autonomie in leer/onderwijsprocessen: zelfsturing Initiatief tonen Zelfstandig denken Op eigen oordeel durven vertrouwen Innerlijke beweeglijkheid: het vermogen om te gaan met complexe situaties versterken elkaar :“Wanting to think for yourself helps you to think.” (Kohn, 1995)  dragen bij aan: Zelfvertrouwen & vertrouwen in anderen; “Growth mindset” (zie ook Dweck, 2006) Bedoelingen vs onderwijs Ow creeeren van fundament aan ervaringen om zelf vorm te geven aan je leven OW dat vormt voor het leven Vijf vragen: Wat leef ik voor Welk appel doe ik Hoe beantwoord ik een appel Welke ruimte laat ik Hoe verkennen we dat wat nog niet gevoeld, geweten en gewild wordt? Bewegen: fysiek, maar ook mentaal en of geestelijk: DIE TWEE ZIJN VERBONDEN (Erik Scheerders) Spiegel neuronen Vraag: vragen vanuit socialisatie kinderen om naar ons toe te bewegen; wat als jij met het kind mee beweegt? VB Giel. Autonomie verschillende vormen/ invulling op verschillende leeftijden. Kijken hoe je aan kunt sluiten op de innerlijke beweging van het kind en daar mee verder werkt, hoe je ze vandaar uit kunt uitnodigen om met jou mee te doen, naar jou toe te bewegen  aansluiten intrinsieke motivatie; jonge kind: fysiek bewegen, vrijspel, oudere kind behoefte ideale voorbeelden, helderheid in leerstof. Geïnternaliseerde motivatie: kinderen helpen om dat wat wij waardevol achten, ook als waardevol te gaan beleven, zodat zij zich daar vanuit innerlijke vrijheid / de wil mee gaan verbinden, toe verhouden en voor in gaan zetten. Bewegen in het onderwijs: Wat vragen we op het niveau van het onderwijs Wat vragen we vanuit de leerkracht Wat vraagt het kind? Hoe : evt vanuit drie domeinen en vormende verbinding? in ontwikkelstof/curriculum In voorleven In pedagogisch didactische houding In tradities en gebruiken Onderwijsgemeenschap Voorleven: dit ben ik, dit kan ik, dit is hoe ik besta: voorleven als liefdevolle autoriteit; leef je daarmee voldoende beweeglijkheid voor?

13 Leerlingen de kans geven die vermogens te gaan...
Vermogens ontmoeten, verkennen en verwoorden & verbeelden … in de ander & de wereld … in henzelf vanuit dat wat nog niet gekend is. Waar? In de pedagogisch-didactische ontmoetingen in het onderwijs: Hoe? Door te blijven onderzoeken: Ruimte scheppen Voorleven Appelleren Beantwoorden Verbeelden & Verwoorden Verkennen Ontmoeten

14 Welke ruimte schep ik voor mijn leerlingen?
Autonomie Competentie Verbondenheid Hoe kom ik tegemoet aan de psychologische basisvoorwaarden? (Deci & Ryan, 2012) Verbondenheid: b.v. anticiperen op emotioneel belastende situaties en deze goed weten in te schatten; bieden van steun en troost in emotioneel en fysiek belastende situaties. Competentie: b.v. uitdagingen aanbieden en actief vertrouwen uitspreken in de ontwikkelingsmogelijkheden van het kind; consequent opvolgen van verwachtingen; procesgericht toezicht houden. Autonomie: b.v. kindgerichte en betekenisvolle duiding en onderbouwing bieden; geduldig het ontwikkelingsritme van kinderen volgen Hoe ga ik om met bewegen van leerlingen dat ik niet vanzelfsprekend waardeer of makkelijk vind? Bv peuterklas

15 Wat leef ik mijn leerlingen voor?
Hoe is mijn volwassen-in-de-wereld-bestaan ervaarbaar in mijn lessen? Verbeelden & verwoorden Aanspreekbaar zijn Verkennen Bevraagbaar zijn Ontmoeten Kenbaar zijn

16 Voorleven: pedagogisch-didactische wijsheid
Wat is wenselijk voor dit kind in, op dit moment, in deze situatie? Wat wenst het kind? Wat leef ik mijn leerlingen voor? Leef ik beweeglijkheid voor of juist niet? Leef ik autonomie voor of juist niet? Bv met betrekking tot curriculum, didactiek Wat wordt gewenst? Wat acht ik wenselijk?

17 Welk appèl doe ik op mijn leerlingen?
Waar en waarom vraag ik ze om vanuit eigen beweging te verschijnen of om in te voegen? Spelen: Vrijspel, ochtendspel/cultuurspel Leren: Klassikaal of individueel Bewegen:Positief effect op: fysieke fitheid, psychische gezondheid, sociaal-emotioneel welbevinden,cognitieve ontwikkeling; bv: executieve functies: leervoorwaarden zoals planning, motivatie,werkgeheugen, inhibitie, taakgerichtheid, concentratie (Donnelly et al., 2009; Mulier Instituut, 2014; van der Niet, 2015) bv: positief effect op rekenen en spellen (Donnelly et al., 2009; Fit & Vaardig)  Cognitieve uitdaging; pedagogisch klimaat, autonomie

18 Hoe beantwoord ik een appèl van mijn leerlingen?
Wanneer kan en wil ik anders bewegen vanuit een oprechte vraag? Vb Juf, ik kom niet bij mijn plekje… Wanneer kan en wil ik andere ruimte bieden voor autonomie? Vb Schilderlessen kaars Vb Dictee

19 Vormen voor het leven Invoegen en uitvoegen
Structuur en beweeglijkheid Continueren en vernieuwen Weten en niet weten Antwoorden geven en vragen stellen Autonomie en verbondenheid …

20