Contents 1 Inleiding 3 2 Kennis 5 3 Attitude 8 4 Gedrag 11.

Presentatie over: "Contents 1 Inleiding 3 2 Kennis 5 3 Attitude 8 4 Gedrag 11."— Transcript van de presentatie:

1 Het eigen risico in de zorg Impact van het eigen risico en wensen van Nederlanders

2 Contents 1 Inleiding 3 2 Kennis 5 3 Attitude 8 4 Gedrag 11

3 1 Inleiding

4 Inleiding Achtergrond van het onderzoek Iedereen in Nederland die meerderjarig is, is verplicht om een zorgverzekering af te sluiten. Sinds 2008 is voor vergoedingen van zorgverzekeraars een eigen risico ingesteld. In 2008 bedroeg dit eigen risico €150 en inmiddels (2015) is dit eigen risico €375 per jaar. Door de invoering van het eigen risico is discussie ontstaan over de toegankelijkheid van de zorg en (mogelijke veranderingen in) het gedrag van burgers. Naast het wettelijke eigen risico kunnen burgers er zelf voor kiezen om een (nog) hoger eigen risico te nemen - tot in totaal maximaal €875. Dit in ruil voor een korting op de premie voor hun zorgverzekering. De basispremie valt in een dergelijk geval dus flink lager uit, maar tegelijkertijd bestaat er een risico dat men het eigen risico niet (direct) kan betalen - wanneer men zorg gebruikt en een betalingsregeling moet sluiten met de zorgverzekeraar voor het betalen van het eigen risico. Er zijn diverse voorwaarden ingebouwd om mogelijk onwenselijke gevolgen van een eigen risico tegen te gaan. Voorbeelden hiervan zijn het uitsluiten van huisartsbezoek en kraamzorg; deze vallen niet onder het eigen risico. Hiermee wil men voorkomen dat mensen zorg gaan mijden om zo het eigen risico uit te sparen, terwijl ze wel degelijk zorg nodig hebben. Het onderzoek Dit onderzoek heeft ten doel in kaart te brengen in hoeverre Nederlanders op de hoogte zijn van de inrichting van het eigen risico, en hoe zij hier tegenover staan. Daarnaast wordt ingegaan op het ‘zorggedrag’ van Nederlanders – zijn er bijvoorbeeld mensen die zorg uitstellen of zelfs mijden, en wie zijn dit? Voor dit onderzoek is een representatieve groep van 793 Nederlanders (18+) ondervraagd. Deze groep is representatief op de achtergrondkenmerken geslacht, leeftijd, sociale klasse, regio en huishoudgrootte. Tevens is er op gelet dat er voldoende mensen met een zorgverzekering bij VGZ zijn meegenomen (n=112), deze groep is later teruggewogen naar het werkelijke marktaandeel van VGZ. Waar opvallende verschillen zichtbaar zijn op de achtergrondkenmerken leeftijd, sociale klasse en het hebben van chronische klachten, zullen deze in tekst worden benoemd. Voor verdere informatie over het onderzoek verwijzen wij u naar de onderzoeksverantwoording. 4

5 2 Kennis

6 Kennis Sinds de invoering van het eigen risico in 2008 zijn verschillende zaken, zoals de hoogte van het bedrag van het eigen risico en welke zorg uitgezonderd is van het eigen risico, tussentijds gewijzigd. In dit hoofdstuk brengen we in kaart hoe het is gesteld met de kennis van het Nederlands publiek met betrekking tot de zorgverzekering en het eigen risico. De zorgverzekering en het eigen risico: (bijna) iedereen op de hoogte Bijna iedereen (98%) is ervan op de hoogte dat alle meerderjarige Nederlanders verplicht zijn om een ziektekostenverzekering af te sluiten. Het bestaan van het eigen risico is ook bij (bijna) iedereen bekend; 99% geeft aan te weten dat mensen een deel van de medische kosten die ze maken, zelf moeten betalen. Hoogte van het eigen risico In 2014 was het eigen risico €360, in 2015 is dit verhoogd tot €375. Wanneer we vragen of men op de hoogte is dat het eigen risico dit jaar is veranderd ten opzichte van vorig jaar, zien we dat 93% van de Nederlanders (terecht) aangeeft dat het eigen risico dit jaar is verhoogd. Daarnaast geeft een klein deel (6%) aan dat zij niet wisten dat het eigen risico dit jaar is veranderd en denkt een enkeling (1%) dat het eigen risico dit jaar is verlaagd. Jongeren (18 t/m 34 jaar) zijn relatief minder goed op de hoogte van het feit dat het eigen risico dit jaar is verhoogd, 86% van deze groep is hiermee bekend. Personen met chronische klachten zijn juist beter dan gemiddeld op de hoogte (96%) van de verhoging. Ruim vier op de tien Nederlanders (43%) weten spontaan de hoogte (€375) van het eigen risico van dit jaar te noemen. Eén op de tien (9%) Nederlanders denkt dat het eigen risico dit jaar €360 is, het bedrag van vorig jaar. Gemiddeld genomen noemt het Nederlands publiek ook om en nabij het eigen risico van vorig jaar, als zijnde het eigen risico van dit jaar, namelijk €358. Naarmate men ouder is, is men beter op de hoogte dat het eigen risico in 2015 €375 bedraagt. Van de 18 t/m 34 jarigen weet 33% dit, onder de 35 t/m 54 jarigen is dit 44% en onder 55+ is dit bekend bij de helft (50%). Ook zijn personen mét chronische klachten hiervan vaker op de hoogte (51%) dan personen zonder chronische klachten (37%). 6

7 Kennis Zorg uitgezonderd van eigen risico: redelijke kennis Huisartsbezoek, kraamzorg en ketenzorg zijn medische behandelingen binnen het basispakket die niet onder het eigen risico vallen. Daarnaast is ook de zorg voor meeverzekerde kinderen jonger dan 18 jaar altijd gratis. Twee op de drie (68%) Nederlanders zijn ervan op de hoogte dat huisartsenzorg uitgezonderd is van het eigen risico en ruim één op de drie (37%) Nederlanders weet dat dit het geval is voor zorg voor meeverzekerde kinderen jonger dan 18 jaar. Een kwart (24%) weet dat kraamzorg uitgezonderd is van het eigen risico. Grootste misverstanden rondom (spoedeisende) ziekenhuiszorg Een deel van het Nederlands publiek denkt (ten onrechte) dat bepaalde andere soorten zorg uitgezonderd zijn van het eigen risico. De grootste misverstanden bestaan rondom spoedeisende hulp in het ziekenhuis (36%) en ambulancevervoer (19%). Maar ook in geval van zorg bij een specialist in het ziekenhuis (18%) en fysiotherapie (15%) denkt een deel van het Nederlands publiek dat dit niet onder het eigen risico valt. Over het algemeen lijken Nederlanders van middelbare leeftijd en de mensen afkomstig uit een hogere sociale klasse wat beter op de hoogte dan jongeren en mensen uit een lagere sociale klasse. 7

8 3 Attitude

9 Attitude In dit hoofdstuk wordt gekeken naar de houding van het Nederlands publiek ten opzichte van het verplichte eigen risico. Vragen als hoe Nederlanders tegenover het verplichte eigen risico staan en hoeveel zij vinden dat het eigen risico zou moeten bedragen, worden in dit hoofdstuk behandeld. Verhoging eigen risico: overwegend ‘slechte zaak’ Om de houding van het Nederlands publiek ten opzichte van het eigen risico in kaart te brengen, is gevraagd om aan te geven welke stelling(en) het dichtst bij hun mening in de buurt komen. Hieruit komt naar voren dat het Nederlands publiek het over het algemeen (en in overweldigende meerderheid) een slechte zaak vindt dat het eigen risico hoger is geworden. Bovenaan staat hierbij dat zij dit een slechte zaak vinden omdat dit de zorg onbetaalbaar maakt voor sommige mensen (57%). Daarnaast wordt ook vaak aangegeven dat men denkt dat het verhogen van het eigen risico ervoor zorgt dat men minder snel naar een dokter zal gaan waardoor de totale (zorg)kosten hoger worden (47%) en hun gezondheid in gevaar komt (39%). Ongeveer één op de acht Nederlanders denkt dat het verhogen van het eigen risico in zekere zin een goede zaak is, omdat mensen niet voor elk wissewasje van de zorg gebruik maken (12%). Een op de tien (9%) vindt dit goed, omdat de zorg anders onbetaalbaar zou worden. 9

10 Attitude ‘Verdere verhoging van het eigen risico (in 2016) slechte zaak’ Nadat zij mogelijke voor- en nadelen van verhoging van het eigen risico voorgelegd hebben gekregen, is het Nederlands publiek gevraagd wat zij er van zouden vinden als het eigen risico in 2016 (verder) zou worden verhoogd. Hieruit blijkt dat een grote meerderheid dit een slechte zaak zou vinden; 29% zou dit een tamelijk slechte zaak vinden en ruim de helft (54%) een zeer slechte zaak. Personen met chronische klachten vinden dit vaker een zeer slechte zaak (60%) dan personen zonder chronische klachten (50%). Ook vinden personen dit vaker een zeer slechte zaak naarmate zij tot een lagere sociale klasse behoren (van 38% in sociale klasse A, tot 66% in sociale klassen C-D). De hoogte van het eigen risico Bijna één op de vijf (18%) Nederlanders is van mening dat er helemaal geen eigen risico in de zorg zou moeten zijn en (7%) geeft aan het niet te weten. De overige 75% van het Nederlands publiek is van mening dat er wel een eigen risico zou moeten zijn. Gevraagd hoe hoog het eigen risico zou moeten zijn, noemt de groep die van mening is dat er wel een eigen risico zou moeten zijn gemiddeld een bedrag van €210. Naarmate men tot een lagere sociale klasse behoort, geeft men vaker aan van mening te zijn dat er geen eigen risico zou moeten zijn (van 10% in sociale klasse A, tot 24% in sociale klassen C-D). Ook het bedrag dat de personen noemen die van mening zijn dat er wel een eigen risico zou moeten zijn loopt af naarmate men tot een lagere sociale klasse behoort (van €235 in sociale klasse A tot €180 in sociale klassen C-D). 10

11 4 Gedrag

12 Gedrag In dit hoofdstuk wordt gekeken naar het ‘zorggedrag’ van Nederlanders, om mogelijke gevolgen van (het verhogen van) het eigen risico in kaart te brengen. Hoger eigen risico: 12%, voor 2016 soortgelijk percentage verwacht De meeste Nederlanders hebben een eigen risico gelijk aan het verplichte eigen risico en ongeveer één op de acht Nederlanders geeft aan een hoger eigen risico te hebben gekozen (12%). Van de Nederlanders die voor een hoger eigen risico hebben gekozen, heeft de meerderheid (62% - 7% van alle ondervraagden ) gekozen voor het hoogst mogelijke eigen risico van in totaal €875. De groep 35 t/m 54 jarigen (15%) heeft vaker dan gemiddeld (12%) gekozen voor een hoger eigen risico en de groep 55+ heeft dit juist minder vaak (7%) dan gemiddeld gedaan. Personen die last hebben van chronische klachten hebben minder vaak (5%) een hoger eigen risico gekozen dan personen die geen last hebben van chronische klachten (17%). Waarom hoger eigen risico? Lagere lasten Gevraagd naar hun redenen om te kiezen voor een eigen hoger risico dan het verplichte eigen risico, geeft deze groep vooral aan dat lagere maandlasten een motivatie vormen om dit te doen, gevolgd door de mening dat men nauwelijks van de zorg gebruik hoeft te maken omdat men gezond is. Waarom géén hoger eigen risico? Te groot risico, veel zorggebruik De groep die géén hoger eigen risico dan het verplichte eigen risico heeft gekozen, noemt hiervoor als belangrijkste redenen dat men het risico niet wil lopen. Een andere groep is zo door het verplichte eigen risico heen/ zegt chronische klachten te hebben, waardoor het zorggebruik doorgaans hoog is. Het gedrag in 2015 voorspelt in zeer belangrijke mate het gedrag in Van de personen die in 2015 hebben gekozen voor een hoger eigen risico dan het wettelijk verplichte eigen risico, geeft 81% aan dat zij in 2016 hetzelfde of een nog hoger eigen risico gaan nemen. Van de personen die in 2015 niet hebben gekozen voor een hoger eigen risico geeft 86% aan dat zij dit in 2016 ook niet gaan doen. 12

13 Gedrag Zorg uitstellen en mijden: één op de vijf Maar liefst 75% geeft aan sinds 1 januari 2015 gebruik te hebben gemaakt van vergoedbare zorg. Het betreft vooral huisartsbezoek (omgerekend 57% van de ondervraagden) en medicijnen op recept (omgerekend 46% van de ondervraagden. Toch geeft bijna één op de vijf (18%) Nederlanders aan sinds 1 januari van dit jaar wel eens zorg te hebben uitgesteld, of gemeden. Jongeren (18 t/m 34 jaar) geven vaker (23%) aan dan ouderen (11%) dat zij dit jaar wel eens zorg hebben uitgesteld of gemeden. Van deze groep mijders/ uitstellers geven zes op de tien (59%) personen aan dat zij later alsnog naar een arts zijn geweest en vier op de tien (41%) personen geven aan dat zij later niet alsnog naar een arts zijn geweest. Ofwel: het aandeel zorgmijders betreft 7% (41% van 18%) van de ondervraagden. Van de personen die zorg hebben uitgesteld geeft het grootste deel aan dat het hierbij ging om een huisartsbezoek. Andere regelmatig genoemde antwoorden zijn ‘zorg bij een specialist in het ziekenhuis’ en ‘medicijnen op recept’. Onder personen die zorg hebben gemeden gaat het in het grootste deel van de gevallen ook om een huisartsbezoek Daarnaast worden door deze personen ook ‘zorg bij een specialist in een ziekenhuis’, ‘fysiotherapie’ en ‘medicijnen op recept’ regelmatig genoemd. 13

14 Gedrag Een op zeven: consumeren van extra zorg omdat eigen risico toch al op was Van de Nederlanders geeft 14% aan minimaal wel eens extra zorg te hebben gebruikt omdat zij het eigen risico toch al hadden opgebruikt. Een aandeel van 5% geeft aan meerdere keren extra zorg te hebben geconsumeerd en nog eens 8% zegt dit een enkele keer te hebben gedaan. Ouderen (55+) geven vaker dan jongeren (18 t/m 34 jaar) aan dat zij dit meerdere keren hebben gedaan (9% versus 2%). Weinig verrassen: personen met chronische klachten hebben dit ook vaker (11%) meerdere keren gedaan dan personen zonder chronische klachten (1%). Betalingsregeling: omgerekend 12% van alle meerderjarige Nederlanders Personen die sinds 1 januari 2015 zorg hebben gebruikt, is gevraagd of zij – met het oog op het betalen van hun eigen risico – dit jaar een betalingsregeling met hun zorgverzekeraar hebben gesloten. Van deze groep geeft 16% - omgerekend: 12% van alle respondenten - aan dat dit het geval is. Naarmate men ouder is, heeft men vaker een betalingsregeling afgesloten wanneer men zorg heeft gebruikt; van de jarigen die zorg hebben gebruikt heeft 11% een regeling afgesloten, onder de 35 t/m 54 jarigen is dit 14% en onder de groep 55+ heeft één op de vijf personen die zorg heeft gebruikt (20%) een betalingsregeling gesloten. 15

15 Gedrag Redenen voor uitstellen en mijden: geld/ ernst klachten Wanneer we kijken naar de redenen voor personen die zorg hebben uitgesteld of gemeden, dan zien we dat hierbij ‘ik vind dat dit mij teveel geld kost/ik wou het eigen risico uitsparen’ bovenaan staat, dit antwoord wordt gegeven door 47%. Op de tweede en derde plaats staan redenen die met de ernst van de klachten te maken hebben; 26% noemt ‘ik ga pas naar een dokter als ik ernstige klachten ervaar’ en 23% geeft aan dat ze dachten dat het vanzelf weer over zou gaan. De top vier van meest gegeven antwoorden wordt gecompleteerd door het antwoord ‘ik kon het niet betalen’, dit wordt door 17% van de mensen die dit jaar wel eens zorg hebben uitgesteld of gemeden, genoemd. Verergering klachten lijken vaak reden om alsnog zorg te gebruiken Maar liefst 63% van de mensen die zorggebruik hebben uitgesteld, gaf aan dat de klachten in de tussentijd zijn verergerd, terwijl bij 31% de klachten hetzelfde zijn gebleven. Bij zorgmijders zien we dat slechts 16% een verergering van de klachten meldt. Kortom: een verergering van de klachten lijkt vaak de doorslag te geven om alsnog van zorg gebruik te maken. 14