De organisatie van de middeleeuwse stad

Presentatie over: "De organisatie van de middeleeuwse stad"— Transcript van de presentatie:

1 De organisatie van de middeleeuwse stad
Politieke organisatie Economische organisatie Sociale organisatie Rechtspraak Bouwkunst

2 De organisatie van de middeleeuwse stad
1. De politieke organisatie

3 Charter – privilegie – oorkonde
Charter van 1249 van hertog Hendrik III van Brabant, die aan Antwerpen toestemming geeft om vleeshuis te bouwen

4 Uittreksel uit de keure van Gent uitgereikt door Mathilde van Portugal (1191)
1. “De Gentse poorters gehoorzamen aan hun vorst zolang hij rechtvaardig over hen regeert. 2. De stad stelt dertien schepenen aan die recht spreken in Gent. 3. De Gentenaren moeten voor hun vorst aan geen enkele militaire expeditie deelnemen, tenzij op zee. 4. De stad mag zichzelf versterken zoals het haar goeddunkt. Ook de private huizen in de stad mogen met wallen en grachten versterkt worden.”

5 Versterkt “steen” in Gent uit de 12e eeuw: Geraard de Duivelsteen

6 Wetten werden mondeling afgekondigd van centrale plaatsen

7 Stads – en rechtsboeken

8 Politieke bestuurders in de stad
Schout / meier / amman Vertegenwoordiger van de landheer (vorst, graaf, bisschop, …) Hoogste gezag in de stad (bestuurlijke én rechterlijke taken) (Vgl. burgemeester vandaag) Later: schepenen, schepenbanken De stad krijgt meer en meer zelfbestuur

9 “Stadslucht maakt vrij”

10 De organisatie van de middeleeuwse stad
2. Het economische leven

11 Verschillende markten: gras – en korenlei, korenmarkt, groentenmarkt, vlasmarkt, oude schaapsmarkt, vrijdagsmarkt, botermarkt, kleine vismarkt

12 Jaarmarkten

13 Gilden en ambachten Ambachtswoning, opm: kijken op schooltv, staat filmpje van de gilden en ambachten

14 Wat is een gilde? (1) Wikipedia: “Belangenorganisatie van personen met hetzelfde beroep” Regels over : toegang tot het beroep, lonen en prijzen, kwaliteitskenmerken, werkuren, … Belangenbehartiging Solidariteit tussen gildenaren Bv. hulp bij ziekte en invaliditeit (vgl. vandaag…?) Enkele schilden van Gentse gilden vind je hier

15 Wat is een gilde? (2) Soorten gilden: Schutspatroon: een heilige
Ambachtsgilden (= ‘de ambachten’) Handelsgilden (= koopmansgilden) Schuttersgilden (verdediging, ordehandhaving) Schutspatroon: een heilige Onechte kinderen, horigen, joden: uitgesloten Gilden bestonden tot eind 18e eeuw (Franse Revolutie – Napoleon)

16

17

18

19

20 Schoenmakers in atelier

21 Voorbeelden van gilden
Goud- en zilversmidsgilde Weversgilde Bakkersgilde Slagersgilde Schoenmakersgilde Gilde van de timmerlieden (patroon: Sint-Jozef) Kunstenaarsgilde …

22 Gilden: een lange leertijd
Leerling Gezel Meester Keurmeester Meesterproef

23 Een gezel helpt de meester
Hier: blikslager

24 Gildenhuizen in Antwerpen  rijkdom en macht van de gilden (hadden ook eigen symbool, schild, schatkist, bestuur,..)

25 Grote Markt Brussel: gildenhuizen

26 De organisatie van de middeleeuwse stad
3. De sociale verhoudingen in de middeleeuwse stad

27 Standenmaatschappij

28 Clerus Adel 3de stand

29 Woning van een rijke patriciër

30 handarbeiders

31 Armen en bedelaars, 1 - kamerwoning

32 Gasthuizen Gasthuizen, oorspronkelijk opgericht voor behoeftige reizigers (bedevaarders) – later werden er ook zieken, ouderen en armen verzorgd. Zowel de kerk, als privé-personen en de stedelijke overheid richtten deze op.

33 processies

34 De organisatie van de middeleeuwse stad
4. Rechtspraak

35 Rechtspraak Feodalisme: door de leenheer of de suzerein
>< in de stad : door de schout en de schepenen Rechtbank = “Vierschaar”. Welke straffen? Vooral boetes en lijfstraffen, ook verbanning, schandpaal Doodstraf Marteling Van een “rechtstaat” was nog geen sprake

36 ‘eerlijk proces’ in de middeleeuwen

37

38 Radbraken

39 Vierendelen Dirk Bouts: het martelaarschap van de H. Hyppolitus (15e eeuw)