Wat verwacht de katholieke dialoogschool van het vak godsdienst? door Lieven Boeve, directeur-generaal van het Katholiek Onderwijs Vlaanderen

Wat verwacht de katholieke dialoogschool van het vak godsdienst? Lieven Boeve

Inleiding Doel van de lezing Basisstelling: het vak godsdienst was eerst… Twee petjes Outline: vier delen Maatschappelijke, theologische en institutionele achtergrond De katholieke dialoogschool en haar verwachtingen ten aanzien van het vak godsdienst Het vak godsdienst als integraal deel van de katholieke dialoogschool Hoe nu verder? Naar een sterk samenspel van katholieke dialoogschool en godsdienstonderwijs

1. Maatschappelijke, theologische en institutionele achtergrond

‘Theologische’, maar ook ‘institutionele’ vraag Katholiek onderwijs in een postchristelijke en postseculiere samenleving Van ‘nog’ naar ‘nu’ ‘Theologische’, maar ook ‘institutionele’ vraag Theologische vraag: verhouding christelijk geloof in deze context, verhouding kerk tot wereld: hoe deze opnieuw denken (modellen: correlatie / anti- correlatie / recontextualisering)? Institutionele vragen: visie is één ding, implementatie een ander – organisatorische gevolgen

Spiritualiteit – passie - inspiratie Innovatie – zorgzaam vernieuwen Duurzaamheid – fris - jong Traditie - grond

2. De katholieke dialoogschool en haar verwachtingen ten aanzien van het vak godsdienst

Visietekst katholieke dialoogschool Vijf paragrafen: Gastvrij én engagerend Goede school: kwaliteitsvol persoonsvormend onderwijs, waar plaats is voor iedereen Katholieke school: drie christelijke kernintuïties -- (scheppings)geloof, liefde, hoop Dialoogschool: leren van verschil als pedagogische en theologische opportuniteit, met bijzondere plaats van de christelijke stem in deze dialoog Output voor school, samenleving en leerling

Op deze wijze school maken vergt een blijvende inzet van allen en biedt ruimte voor groei en verscheidenheid. Doorheen de dialoog verrijkt de katholieke school zichzelf, en vernieuwt ze haar christelijke inspiratie in de actuele context. Vanuit de traditie waarin de school staat en in gesprek met haar omgeving, wil de katholieke dialoogschool een oefenplaats zijn voor een (samen)leven in een wereld die gekenmerkt is door diversiteit en verschil. Kritisch-creatief leren omgaan met wat eigen en wat anders is, met wat verbindt en wat onderscheidt, stelt mensen in staat bij te dragen aan een open, zinvolle, verdraagzame en duurzame samenleving, waar een plaats is voor iedereen… – een wereld waar ook God van droomt.

Als katholieke school werkt ze vanuit de grondervaring dat mens en wereld tegelijk gave en opgave zijn. Gevat in een netwerk van relaties met medemensen, de samenleving en de wereld, is menselijke vrijheid een gekregen vrijheid, die oproept tot verantwoordelijkheid. In het vertrouwen dat het diepste mysterie van de werkelijkheid de liefde is, neemt de school deze liefde – zoals de Bijbel verhaalt en Jezus die voorleeft – als richtsnoer voor opvoeden, leven en samenleven. De christelijke hoop die in deze liefde en het verrijzenisgeloof ontspringt, oriënteert de school in haar doelen en werking.

Drie intuïties die de dialoog schragen: Dialoog is niet neutraal Theologische achtergrond – Vaticanum II: Het dialogaal openbaringsbegrip van Dei verbum… Controverse aangaande voorbereidend document Openbaring als ‘het gebeuren zelf van Gods historische zelfopenbaring’ … in intrinsieke verbondenheid met het ‘lezen van de tekenen van de tijd’ van Gaudium et Spes Kortom: de katholieke dialoogschool is de vrucht van recontextualisering

Twee maal katholiek Verwachtingen Als achtergrond van het concept ‘dialoog’: Dubbele asymmetrie Als bevoorrechte stem in de dialoog: Pluraliteit Verschil Explicitering Verwachtingen ten aanzien van het godsdienstonderwijs Ten aanzien van de godsdienstleraar Geen de-responsabilisering van anderen

3. Het vak godsdienst als integraal deel van de katholieke dialoogschool

Kan het vak godsdienst dit aan? De leraar? Het vak godsdienst was eerst… Cf. derde deel doelstelling: “Vanuit het inzicht in het plurale levensbeschouwelijke karakter van het menselijke spreken, denken, en handelen, … en in dialoog met het christelijke geloof in deze context, … zich rekenschap geven van het eigen levensbeschouwelijke profiel”

Belangrijke gemeenschappelijke krachtlijnen (Vl-Sencie 1998) Aandacht gevraagd voor: pluraliteit, nood aan identiteitsconstructie, kritisch bewustzijn en aandacht voor de eigenheid van het christelijke geloven Gevolgen op: macro-niveau: kerk micro-niveau: godsdienstleerkracht (GSM) meso-niveau: katholieke school

Evaluatie 2010: “Het leerplan revisited: 10 jaar later” Aanleiding: dubbele kritiek: Te christelijk om LEF te zijn Niet christelijk genoeg om nog godsdienst te zijn Dubbel antwoord: aandacht voor juiste aanpak identiteitsvorming cognitieve dimensie van christelijk geloof Randvoorwaarden: goed opgeleide leerkrachten, christelijk geloof, en opnieuw de school

4. Hoe nu verder? Naar een sterk samenspel van katholieke dialoogschool en godsdienst-onderwijs

Aanknopingspunt: oefenplaatsen Wisselwerking tussen school en vak Verwachtingen voor het vak: Oefenplaats voor de dialoog Expliciete stem binnen de dialoog Explicitering van de christelijke kernintuïties die de dialoog schragen Banden met opvoedingsproject van de school, andere vakken, het schoolleven,… Verwachting naar leraar godsdienst: voluit GSM

Wel oppassen voor val Veel breder project, en iedereen erin betrokken: cf. eerste en derde paragraaf van katholieke dialoogschool: iedereen welkom én engagement dialoog sluit iedereen in, met vanuit de opdracht van de school inbrengen van christelijke stem (dus niet alleen taak godsdienstleraar, en zelfs niet alleen taak van christen op school)

EEN VOORLOPIGE VISIETEKST Op het kruispunt van onderwijs, Kerk en samenleving verwelkomt de katholieke dialoogschool gastvrij iedereen, van welke levensbeschouwelijke of religieuze achtergrond ook. Zonder uitzondering nodigt ze leerlingen (internen, cursisten, studenten), ouders, personeelsleden en bestuurders uit aan haar onderwijsproject mee te werken. Vanuit haar christelijke inspiratie wil ze ieder hiertoe uitdagen, motiveren en kracht geven.

Vanuit dit mens- en wereldbeeld nodigt de katholieke dialoogschool in deze tijd van levensbeschouwelijk-religieuze veelheid iedereen uit om in dialoog met elkaar op zoek te gaan naar het volle mens- en medemens-zijn. Hiertoe brengt ze christenen, moslims, joden, anders-gelovigen, niet-gelovige humanisten samen met alle anderen die betekenis willen vinden in leven en samenleven. In gesprek met elkaar leert iedereen de eigen identiteit vorm te geven, door deze te ontdekken, erover na te denken, en te verdiepen. Vanuit haar opdracht brengt de school zelf in woord en daad op eigentijds-tegendraadse wijze de christelijke stem in dit gesprek binnen. Ze schept daarbij ruimte voor wie niet aan het woord komt.

Vraag naar katholieke dialoogkerk blijft… Maar beide kunnen wel kritisch op elkaar betrokken worden: de school bevraagt het vak, het vak bevraagt de school… Vraag naar katholieke dialoogkerk blijft… Betrokkenheid op geloof en gemeenschap… Ruimte voor biografie, veelvormigheid Ruimte voor nieuwe wijzen van kerkvorming op school… Ruimte om op te spoor te komen waar de katholieke dialoogschool en het vak godsdienst ook bijdragen aan traditie- en kerkvernieuwing…

BESLUIT Theologisch: Institutioneel: zelfde contextueel-theologische analyse aan grondslag, maar met eigen rol Institutioneel: consortium als verbreding van samenwerking met KU Leuven

Didachè studiedag 12 januari 2016 Geniet van de koffie