Celestina

Marginale wereld Wereld van prostitués Visie van lagere klassen Groeiend zelfbewustzijn Sociale kritiek

SPAANSE GOUDEN EEUW: I. RENAISSANCE II. BAROK

Mentaliteit Renaissance : Mens = centrum van universum Rede vóór gevoel Evenwicht en harmonie Nieuwe idealen

Vernieuwingen TaalFilosofieTheologie

Lyriek: Garcilaso de la Vega Vb. van "caballero renacentista" Betekenis van zijn werk Thema: liefde

Lyrische poëzie in Renaissance Veranderingen qua vorm en inhoud Vorm: endecasílabo, sonnet Inhoud: thema ‘carpe diem’

REFORMATIE 1 e helft 16 e eeuw: hervorming, vernieuwing Kardinaal Cisneros Werk Erasmus

CONTRARREFORMATIE 2 e helft 16 e eeuw: openheid verdwijnt problemen op economisch gebied wildgroei van allerlei (pseudo)religieuze opvattingen

Filips II “alles voor het katholieke geloof en voor het vaderland” Werk Erasmus verboden 1559: 1 e Index van verboden boeken

Geestelijke poëzie in de Renaissance 2 soorten: - ascetische poëzie - mystieke poëzie

Fray Luis de León Augustijner monnik Van Joodse oorsprong; rijke familie Solide humanistische vorming Universiteit van Salamanca Vijf jaar in gevangenis

Werk Vida retirada, een imitatie van Beatus ille van Horatius Verlangen naar eenzaamheid Terugtrekken in de natuur Zoektocht naar kennis en spirituele vrede

Mystieke poëzie mystiek: verlangen naar vereniging met God; realiseren van deze vereniging Santa Teresa San Juan de la Cruz mystieke ervaring begint waar ascese eindigt

Taalgebruik mysticus sensualiteit van Renaissance ervaring van mysticus is moeilijk weer te geven in woorden  symbolen, vergelijkingen, metaforen (veel minder in ascetische teksten)

Santa Teresa Buitengewone figuur Van converso-afkomst Libro de la vida (autobiografie) Hervormster kloosterorde: sticht Carmelitas Descalzas Polemische figuur

Vrouw 16 e eeuw Enorme faam Santa Teresa = uitzonderlijk sterk anti-feministische tendensen in Middeleeuwen nog steeds groot aantal vooroordelen in Gouden Eeuw

Populariteit van Libro de la vida wie leest boek ? Gevarieerd publiek volledige werk: 6 jaar na dood uitgegeven door fray Luis de León officiële erkenning door Kerk Felipe II bezit exemplaar Felipe II bezit exemplaar

San Juan de la Cruz Schitterende poëzie 1542 – 1591 Uit heel eenvoudige familie Leerling van Santa Teresa Sticht Ongeschoeide Karmelieten Klein oeuvre, maar belangrijk

8 maanden in klooster, tot hij ontsnapt schrijft daar o.a. de eerste 31 strofen van Cántico espiritual

Het geestelijk hooglied belangrijkste gedicht zinnelijke liefde = symbool voor de vereniging van de Ziel met het Goddelijke Vereenzelviging van de minnaar met zijn Geliefde

brede religieuze vorming ook invloed van de Cancionero tradicional van 16e eeuw

Beurtzang tussen de ziel en haar beminde Echtgenote: Waar houdt Gij U verscholen, Geliefde, die mij achterliet, in stenen, En, vluchtend hert, ging dolen Van wie uw pijl deed wenen ? Ik liep U na, en riep, maar Gij waart henen.

Mocht, herders, welgezinden, Ge in ‘t langs de kooien naar de hoogte zwerven, Bij toeval Hem daar vinden, Wiens liefde ik niet kan derven, Zegt Hem, hoe ‘k wegslink, pijn lijd en moet sterven.

Op zoek naar Liefs verrukken, Zal ‘k ginds door ‘t bergland gaan en de oeverstreken, Ik zal geen bloemen plukken, Mij voor geen dier versteken, Voor burcht en sterke grens mijn tocht niet breken

Buscando mis amores, iré por esos montes y riberas; ni cogeré las flores, ni temeré las fieras, y pasare los fuertes y fronteras.

Daar, aan zijn borst genomen, Mocht ik in haar zijn zoetste wijsheid lezen, Ben ik tot Hem gekomen En gaf mij zonder vrezen; Daar heb ik Hem beloofd zijn vrouw te wezen.

Allí me dio su pecho, allí me enseñó ciencia muy sabrosa, y yo le di de hecho a mí, sin dejar cosa; allí le prometí de ser su esposa.

Lyrische poëzie in Barok Verschil Renaissance- en Barokpoëzie: vgl. reader pp (Garcilaso) en vgl. reader pp (Garcilaso) en pp. 55 (Góngora) pp. 55 (Góngora)

Garcilaso (Renaissance) En tanto que de rosa y azucena se muestra la color en vuestro gesto, y que vuestro mirar ardiente, honesto enciende el corazón y lo refrena; y en tanto que el cabello, que en la vena del oro se escogió, con vuelo presto, por el hermoso cuello blanco, enhiesto, el viento mueve, esparce y desordena; coged de vuestra alegre primavera el dulce fruto, antes que el tiempo airado cubra de nieve la hermosa cumbre. Marchitará la rosa el viento helado, todo lo mudará la edad ligera, por no hacer mudanza en su costumbre.

 So long as of red rose and lily white the proper colors of your face now show, and your impassioned, fervent, honest glance inflames the heart and holds it close in tow;  and so long as your hair, which in a vein of gold was mined, endowed with rapid flight, around your lovely white, and haughty throat the wind can still move, scatter, and uncomb;  go, pluck now from the spring of your delight the sweetest fruit, before the angry years can wrap the lovely peak in snowy scenes.  The icy wind will cause the rose to wilt, and all things will be changed by fickle time, so as to never change its own routine. (©Alix Ingber, 1995) (©Alix Ingber, 1995)

 Mientras por competir con tu cabello, oro bruñido al sol relumbra en vano; mientras con menosprecio en medio el llano mira tu blanca frente el lilio bello;  mientras a cada labio, por cogello. siguen más ojos que al clavel temprano; y mientras triunfa con desdén lozano del luciente cristal tu gentil cuello:  goza cuello, cabello, labio y frente, antes que lo que fue en tu edad dorada oro, lilio, clavel, cristal luciente,  no sólo en plata o vïola troncada se vuelva, mas tú y ello juntamente en tierra, en humo, en polvo, en sombra, en nada. Góngora (Barok)

 While trying with your tresses to compete in vain the sun's rays shine on burnished gold; while with abundant scorn across the plain does your white brow the lily's hue behold;  while to each of your lips, to catch and keep, are drawn more eyes than to carnations bright; and while with graceful scorn your lovely throat transparently still bests all crystal's light,  take your delight in throat, locks, lips, and brow, before what in your golden years was gold, carnation, lily, crystal luminous,  not just to silver or limp violets will turn, but you and all of it as well to earth, smoke, dust, to gloom, to nothingness. (©Alix Ingber, 1995) (©Alix Ingber, 1995)

Vergelijking qua vorm: ook sonnet, zelfde opbouw (raad begin strofe 3) qua inhoud: groter pessimisme = typisch voor 17e eeuw (barok)

Enorme vormbeheersing van Góngora 1 enkele zin Innerlijke verbanden Moeilijke vorm van het sonnet

Conclusie gedicht Pessimistischer dan Garcilaso Uiteindelijk wordt schoonheid totaal vernietigd Slotvers: 5 substantieven, nauw met elkaar verbonden en alle verwijzen naar dood

Redenen verschillen Renaissance = geloof in menselijk kunnen Barok = Spaans rijk begint te wankelen  desengaño (ontgoocheling, ontnuchtering)

Tekst Góngora ‘competitie’ wedijver tussen hoofd vrouw en natuurelementen  wereld = strijd einde gedicht = pessimisme