Levenslooppsychologie Hoorcollege 8 Jennifer de Vries-Aydogdu Med.hro.nl/vrije vrije@hr.nl
De ouderdom (60 jaar tot overlijden)
Lichamelijke en cognitieve ontwikkeling
Gezondheid Kans op ziekte ↑ Welke ziekten? Hartkwalen, kanker, beroerte, infectieziekten Minstens één chronische ziekte 15-25% een psychische aandoening: Depressie Dementie: geheugenverlies en afname geestelijk vermogens (meest voorkomend: Alzheimer)
Ouder worden en ziekte Wat zijn risicofactoren voor ziekte? Genetische aanleg: kanker en hartfalen Omgevingsfactoren: levensstijl Psychologische factoren: attitude Economische situatie: toegang tot zorg
Hoe kun je actief leven (gezond oud zijn) verlengen? Gezondheid Hoe kun je actief leven (gezond oud zijn) verlengen?
Intelligentie Schaie: sequentieel onderzoek = combi van longitudinaal en cross-sectioneel Vanaf 25 jr: sommige vaardigheden gaan achteruit, anderen blijven stabiel 67 jr: alle vaardigheden enigszins achteruit Omgevings- en culturele factoren spelen rol
Het geheugen tijdens de ouderdom Episodische herinneringen zijn gevoelig voor leeftijd Niet gevoelig voor leeftijd: - semantische herinneringen - impliciete herinneringen Korte termijn geheugen gaat steeds minder goed werken Autobiografisch geheugen: herinneringen aan eigen leven → Pollyannaprincipe
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling
Erikson tot nu toe Vertrouwen versus wantrouwen stadium (0-18 mnd) Autonomie versus schaamte en twijfel stadium (18 mnd-3 jr) Initiatief versus schuldgevoel (3-6 jaar) Vlijt versus minderwaardigheid (6-12 jaar) Identiteit versus identiteitsverwarring (12-20 jaar) Intimiteit versus isolatie (20-40 jaar) Zorg voor de volgende generatie versus stagnatie (40-60 jaar)
Erikson Ik-integriteit versus Wanhoop (60 – einde leven) Terugkijken op eigen leven, tevreden zijn en weinig spijt Ontevredenheid, spijt van gemiste kansen, ongelukkig, wanhopig
Peck Ontwikkelingstaken: Herdefiniëren van het ik versus preoccupatie met de werkrol Transcendentie van het lichamelijke versus preoccupatie met het lichaam Transcendentie van het ik versus preoccupatie met het ik
Levinson 60-65 jaar = overgangsstadium Acceptatie zichzelf zien als ouderen Acceptatie van bijrol / verlies macht Bron van steun en informatie voor jongeren
Neugarten 4 persoonlijkheidstypen Gedesintegreerde en ongeorganiseerde type Passief-afhankelijke type Afwerende type Geïntegreerde type
Gelukkig ouder worden Disengagement theory: geleidelijk terugtrekken Geleidelijk terugtrekken uit actieve leven op lichamelijk, psychologisch en sociaal niveau Wederzijds proces: maatschappij laat ouderen steeds meer links liggen Door terugtrekken: tijd voor reflectie
Gelukkig ouder worden Activity theory: activiteitenniveau gelijk houden Hobby’s, activiteiten en sociale interacties uit middelbare leeftijd voortzetten Vervangende activiteit zoeken voor verlies activiteiten zoals werk
Gelukkig ouder worden Continuity theory: tussen onthechting en activering in Vasthouden van gewenst niveau van betrokkenheid met maatschappij Dus persoonsafhankelijk: actief persoon dient actief te blijven Daarnaast spelen factoren als gezondheid, attitude t.o.v. ouder worden een rol
Het huwelijk Pensionering: verandering relatie Zorg voor een ouder wordende partner Overlijden partner Aanpassingsproces weduwschap Voorbereiding - verdriet,rouwen - adaptatie
Het einde van het leven
De dood en rouw Het overlijden van een kind blijkt het meest moeilijk te verwerken Jonge kinderen hebben misvattingen over de dood (tijdelijke toestand, slaap) -> kan leiden tot schuldgevoelens V.a. ongeveer 9 jaar zien kinderen het definitieve en universele karakter van de dood Adolescenten: persoonlijke fabels Jong-volwassenen: boos i.v.m. optimisme in deze fase Middelbare leeftijd: realistische kijk ,maar moeite met acceptatie Ouderen zijn minder bang, realistischer en filosofischer
Stervensproces Kubler-Ross: 5 fasen van omgaan met de aan- staande dood 1. ontkenning 2. woede 3. onderhandelen 4. depressie 5. acceptatie
Succes met de toets!!!