GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout
College-thema’s 1Inleiding: religie en religies 2Cosmologie: bovennatuurlijke wezens [Deities and demons; Monotheism and polytheism] 3Cosmologie: mythe [Cosmology: time and history; Myth; Theology, theodicy, philosophy; Myth and sacred narrative] 4‘Heilige’ tijd en ruimte [Sacred times and spaces] 5(On)reinheid [Pollution, sin and atonement; Sin, pollution and purity] 6Ziekte en dood [Illness and other crises; Death, afterlife and other last things] 7Intermediairs [Religious personnel] 8Tekst(en) [Religion and writing; Sacred texts and canonicity] 9Offer [Sacrifice, offerings, and votives] 10Divinatie [Divination and prophecy] 11Mysterieculten [Mysteries] 12Magie [Magic] 13Synthese Bij de elf thema’s staat aangegeven welke delen van het boek relevant zijn voor het betreffende thema: indien gewenst kan men met de colleges meelezen. NB: dit overzicht omvat niet alle te lezen pagina’s. Men dient de lectuur ook zelf te plannen.
ZIEKTE EN DOOD
ZIEKTE: een extreme crisis voor het individu: aantasting van het eigen lichaam Crises religieuze reactie Medisch jargon: stoornis = ziekte, aandoening, gebrek (ziekte, trauma, RSI, handicap, stigma) = een toestand te voorkomen, of te bestrijden door niet- medische ingrepen of door (para-)medisch handelen. De bovennatuur kan in een niet-medische of in een medische rol interveniëren
Oorzaken: De goden: straffen met ziekte De medemens: het ‘boze oog’ of vervloeking maken ziek Het eigen lichaam (endogeen) Exogene zaken als impact of ‘ziekteverwekkers’ Voorkomen/genezen: Religieuze misstappen vermijden; verzoening ‘Magisch’ handelen: amulet enzovoort Gezondheidsadviezen Voorzichtigheid, vermijden, vluchten (Para-)medisch handelen
Genezende goden Amfiaraos Asklepios Hugieia Apollo
DE DOOD Een zekerheid! Burkert: “fear of death is a fact of life” “Lijkbezorging”: crematie, begrafenis: enige vorm van bijzetting is belangrijk De overledene: ontsnappen aan de dood met de bovennatuur als hulp. Als het lichaam ophoudt te functioneren, kan de geest dan voortbestaan? De nabestaanden: Rouw : rite-de-passage
Indien de geest voortleeft… 1 wijdverspreid geloof in een voortbestaan van de mens na de dood, in enigerlei vorm en op enigerlei plaats ( re-incarnatie) 2 In het graf en/of in een hiernamaals 3 Het hiernamaals heeft in de antieke culturen vaak de vorm van een onderwereld: vgl. het thema van de weg naar de onderwereld: psuchopompoi etc. 4 Straf of beloning in hiernamaals voor daden verricht in deze wereld
De weg naar de onderwereld
Straf en beloning
Geen terugkeer maar misschien wel een uitzonde- ringspositie?