Context 1 De Republiek der Zeven Verenigde Nederland 1515-1648 Les 3 – 1588-1648

“U krijgt wat u toekomt” 22 Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat 24 De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse republiek Voorbeelden stofomschrijving Johan van Oldenbarnevelt wordt onthoofd (1619)

Bestuursquiz: klopt de stelling? Regenten waren altijd van adel De stadhouder werd gekozen door de gewesten De hoogste macht in de Republiek lag bij de gewestelijke staten De raadpensionaris was voorzitter van de Staten-Generaal De VOC vertegenwoordigde de Staten-Generaal in Azië Holland was het meest dominante gewest. Zowel politiek als economisch. Particularisme was kenmerkend voor de steden en de gewesten van de Republiek. Ik begrijp wat met ieder onderstreept woord wordt bedoeld.

Het bestuur van de Republiek

Kernpunt bestuur Republiek Vastgelegd in de Deductie van Vrancken (1587) Graaf van Holland had in middeleeuwen soevereiniteit gekregen van de Staten Generaal Filips II afgezet als ‘graaf van Holland’ dus viel soevereiniteit terug aan de Staat De Gewestelijke Staten vormen de hoogste macht binnen de statenbond - Gewestelijke soevereiniteit Theoretische grondslag voor de Republiek De discussie over verdeling van de macht werd zeer van belang toen Graaf van Leicester (namens Elizabeth) interim bestuurder van de Opstandige Gewesten mocht worden en dacht dat hij koninkje kon spelen Vrancken schreef toen zijn Deductie tegen soevereiniteit in handen buitenlandse vorsten

Het Bestuur De Republiek was een statenbond Het hoogste gezag lag bij de zelfstandige staten De kosten voor het Staatse leger werden volgens een vaste verdeelsleutel door de afzonderlijke gewesten opgebracht Men vergaderde het gehele jaar door, dit in tegenstelling tot de vroegere Staten-Generaal in de Republiek. In Engeland en Frankrijk was dit nog altijd “ouderwets” geregeld In de Staten-Generaal had ieder gewest één stem, maar in de praktijk was die van Holland overheersend, doordat zij de meeste inwoners had de sterkste economie had de meeste belasting betaalde

De eerste twintig jaar van de Republiek Bestuurlijke strijd om de macht Verdeling van de macht In theorie werd de Republiek bestuurd door een groot aantal regenten In de praktijk waren twee bestuurders het belangrijkst De stadhouder Hij was in dienst van de staten (dus feitelijk ambtenaar) De opperbevelhebber van vloot en leger Benoemer van bestuursfuncties in een aantal de steden Na Willem van Oranje werd zijn zoon prins Maurits stadhouder De Raadspensionaris aka de Landsadvocaat Adviseur van de staten Woordvoerder van de staten, dus een soort regeringsleider Na de moord op Willem zorgde Johan van Oldebarnevelt ervoor dat Maurits stadhouder werd Maar tijdens het Twaalfjarige bestand ontstond er een machtsstrijd tussen beide mannen, hetgeen bijna tot een burgeroorlog leidde

13 mei 1619 Landsadvocaat (raadpensionaris) Hoogste ambtenaar van Holland Leidde Hollandse afvaardiging in de Staten-Generaal Voorbeeld van conflict tussen stadhouder en gewest/raadspensionaris

Twaalfjarig Bestand tot Vrede van Münster - een kleine chrono 1609-1621 = bloeiperiode economie (komt de volgende les terug) – Holland & Van Oldenbarnevelt wilden daarom vrede handhaven 1621: hervatting oorlog – wens Maurits (wilde al geen wapenstilstand in 1609). 1621-1648 Wederom oorlog Wisselend verloop van strijd, dan weer Spaanse successen, dan weer Staatse successen. 1625: Frederik Hendrik volgt Maurits als stadhouder op en versterkt het Staatse Leger. Vanaf 1640 wilde Filips IV van Spanje vrede: binnenlandse onrust en nieuwe oorlog met Frankrijk.

Vrede van Münster 1648 Waarom vrede? 1648: Vrede van Münster, o.a Spanje voerde oorlog op meerdere fronten Gewest Holland wilde vrede grootste financier oorlogskosten, maar vrede ook beter voor de handel. 1648: Vrede van Münster, o.a Internationale erkenning Republiek als onafhankelijke staat Republiek houdt veroverde gebieden in Brabant, Limburg en Vlaanderen – generaliteitslanden. Zuidelijke Nederlanden blijven Spaans

Het sluiten van de Vrede van Munster, Gerard ter Borch (II), 1648

Huiswerk Lees: p. 38-39 Maak: W 21