Internationale migratiestromen: Consequenties voor Nederland Prof.dr. Han Entzinger De Staat van Nederland Amsterdam, 21 september 2015

Wat is er momenteel aan de hand? Zeer sterke toename in korte tijd van vluchtelingenbewegingen naar Europa, m.n. uit Syrië. Forse en snelle verschuivingen in migratieroutes. Deel asielverzoeken komt nog steeds van overstayers, maar die zijn minder zichtbaar. Vluchtelingen/asielzoekers nog altijd een minderheid van alle migranten naar Nederland (dit jaar plm. 25 %) en EU.

.

1. Minderheden Hoe uniek zijn de huidige aantallen ? Na WO II plm. 12 miljoen Heimatvertriebene in Duitsland. Medio jaren ‘90 plm. 3 miljoen Joegoslaven op de vlucht, van wie zeker 1 miljoen buiten Joegoslavië. In 2000 90.000 asielzoekers in de opvang in Nederland; thans 35 à 40.000.

Hoofdoorzaken recente toename vluchtelingen: Politieke instabiliteit Syrië, Midden Oosten, Noord Afrika, Hoorn van Afrika. Verelendung in vluchtelingenkampen rond Syrië; afnemend perspectief op terugkeer. Voorbeeld van ‘succesvolle’ vlucht doet volgen. Nog geen 10 % van 4 miljoen Syrische vluchtelingen naar EU getrokken (kostbare reis); 7 miljoen ontheemden in Syrië.

Hoe uniek is de huidige omvang van vluchtelingenbewegingen? Wereldwijd: 60 miljoen ontheemden, van wie bijna 20 miljoen vluchtelingen. Na WO II: plm. 12 miljoen Heimatvertriebene opgenomen in (West-)Duitsland alleen. Medio jaren ‘90: plm. 3 miljoen vluchtelingen uit Joegoslavië van wie plm. 1 miljoen naar West-Europa In 2000 90.000 asielzoekers in de opvang in Nederland; thans 35 à 40.000. Er zijn sinds 1979 4 miljoen Iraniërs als vluchteling in westerse landen opgenomen.

Enkele paradoxen en dilemma’s: ‘Fort Europa’ of humanitair beleid? Buitengrenzen beschermen, maar toch liever geen hek? Vluchtelingenverdrag vooronderstelt poreuze grenzen. Rol mensensmokkelaars zeer paradoxaal. Hoe lastiger toegang tot Europa, des te hoger de prijs. Waarom haalt de EU de vluchtelingen niet op? Waarom geen aanmeldcentra in de regio? Opvang in de regio verenigbaar met non-refoulement? Waarom heeft opeens niemand het meer over de Polen?

Dilemma’s voor de EU: ‘Dublin’ of eerlijke verdeling over lidstaten? Wat is een eerlijke verdeelsleutel? Waarom willen zo velen naar Duitsland? Hoe te voorkomen dat men na asielverlening alsnog doorreist binnen EU? Hoe houdbaar zijn grote verschillen in asielbeleid binnen de EU (mede i.v.m. Schengen)? Vergelijking met €-crisis. Hoe terugkeer van afgewezen asielzoekers bevorderen? Dilemma’s rond concept ‘veilige derde landen'

Percentages in eerste aanleg ingewilligde asielverzoeken in enkele EU-landen, 2014: Zweden 77 % Nederland 70 % Denemarken 68 % Italië 59 % EU-28 45 % Duitsland 42 % België 40 % Ver. Koninkrijk 39 % Frankrijk 22 % Griekenland 15 % Hongarije 9 %

Mijn verwachtingen voor de nabije toekomst: Voorlopig voortgaande vluchtelingenstroom naar Europa; minder in de winter, maar later weer toename. Onder druk wordt alles vloeibaar: EU sluit compromis. Meer druk op grootmachten om Syrië-conflict te beëindigen, maar wat volgt? IS? Sterkere polarisatie rond immigratie in de EU. Meer aandrang op terugkeer van afgewezen asielzoekers. Discussies over wijzigingen Vluchtelingenverdrag(en).

Hoe verder met hen die hier zijn gekomen? Opvang volgens Verdrag van Genève voor maximaal vijf jaar; daarna definitief hier, dan wel terug. Verstandig om zo snel mogelijk met integratie te beginnen. Integratiebeleid in Nederland is intussen goeddeels ontmanteld.

Noodzakelijk voor een succesvolle integratie: Duidelijke verblijfsstatus. Inburgering beter en goedkoper. Huisvesting: eventueel suboptimaal. Onderwijs: opvang en aanpassingscursussen. Werk: creatief met bedrijfsstages, werken met uitkering etc. Niet alleen verantwoordelijkheid van overheden, ook van sociale partners, maatschappelijke organisaties etc.

Enkele conclusies: In een wereld waar afstand steeds minder telt, is het logisch dat mensen op zoek naar vrijheid en mogelijkheden tot zelfverwezenlijking van steeds verder weg komen. Europa kan zich niet volledig afsluiten van de rest van de wereld, zeker niet nu het ook in demografisch opzicht steeds minder meetelt. Politici kunnen – op zichzelf begrijpelijke - angstgevoelens onder de bevolking beter ontzenuwen dan aanwakkeren.