13 Eten of gegeten worden!

13.1 Wie maakt het eten? Waar komt (ons) eten vandaan?

13 Eten of gegeten worden!

13 Eten of gegeten worden! 13.1 Wie maakt het eten? Organisch / anorganisch autotroof heterotroof etc 13.2 Doorgeven van stoffen Producenten consumenten reducenten kringlopen 13.3 Levende piramides Energiestromen 13.4 Klein grut in de grond Reducenten 13.5 Hoe hard werkt een ecosysteem? Productiviteit

13.1 Wie maakt het eten? Primaire Producenten Glucose  Brandstof Bouwstenen

13.1 Wie maakt het eten? Primaire Producenten Autotrofe organismen Anorganische stoffen (N.., P.., óók CO2 HCO3- CO32-)  Organisch (stoffen met C-atoom: glucose) Autotrofe organismen

13.1 Wie maakt het eten? Primaire Producenten Anorganische stoffen  Autotrofe organismen

13.1 Wie maakt het eten? Primaire Producenten / Autotrofe organismen Phototrofe org E  licht fotosynthese Koolstofbron  CO2 Planten algen bacterien (bladgroenkorrels) 12H2O + 6CO2 + licht → C6H12O6 + 6O2 + 6H2O

13.1 Wie maakt het eten? Primaire Producenten / Autotrofe organismen Phototrofe org E  licht fotosynthese Koolstofbron  CO2 Planten algen bacterien (bladgroenkorrels) 12H2O + 6CO2 + licht → C6H12O6 + 6O2 + 6H2O Chemotrofe org E  anorganisch stoffen (H2S, NO2-, NH3) chemosynthese Koolstofbron  CO2 bacterien CO2 + O2 + 4 H2S → CH2O + 4 S + 3 H2O 2 NH3 + 3 O2 → 2 HNO2 + 2 H2O (BINAS 93H) 2 NO2- + O2 → 2 NO3- (BINAS 93H) Filmpje Oxidatie (afgeven e- / afsplitsen H atoom)

13.1 Wie maakt het eten? Voedselketen Autotrofe organismen Zijn de E-bron voor Heterotrofe organismen

13.1 Wie maakt het eten? Aanvoer nieuwe energie? Aanvoer nieuwe anorganische Stoffen / mineralen??

13.1 Wie maakt het eten? Aanvoer nieuwe energie Aanvoer nieuwe anorganische Stoffen / mineralen?? REDUCENTEN

13.1 Wie maakt het eten? Voor vrijdag Maken 3 t/m 7 (7c niet...) Donderdag Proefwerk H12

13.2 Doorgeven van stoffen De koolstofkringloop BINAS 93G (93B) ‘Video’

13.2 Doorgeven van stoffen Beperkende factoren?

13.2 Doorgeven van stoffen Beperkende factoren? Warm & vochtig...

13.2 Doorgeven van stoffen Beperkende factoren?

13.2 Doorgeven van stoffen Beperkende factoren?

13.2 Doorgeven van stoffen Mutualisme (beide voordeel) Rhizobium bacterie (‘in wortel levende bacterie’) Bacterie krijgt energie suikers (carbohydrate) Plant krijgt NH4+ / NO3-

13.2 Doorgeven van stoffen NO2-  NO3-

13.2 Doorgeven van stoffen Teveel nitraat kan een gevaar opleveren voor Drinkwater etc Soms ammonium direct opgenomen

13.2 Doorgeven van stoffen Nakijken/maken opgaven 13.1: 3 t/m 7 (7c niet...) Maken opgaven 3, 5, 6, 7, 8, (9), 10, 12 & 13

13.3 levende piramides Stel je komt terecht op een onbewoond eiland Alleen zand aanwezig (woestijn) Zak graan 4 kippen 2 hanen Geen aarde om graan op de verbouwen Hoe overleef je deze situatie het langste?

13.3 levende piramides

13.3 levende piramides Trofisch niveau C3 Eigen hoeveelheid org stof Aantal BINAS 93F1 Biomassa (dry w) BINAS 93F2 Energie-inhoud BINAS 93F3 C3 C2 C1 P

13.3 levende piramides Energie Wet van behoud van energie. Energie verplaatsing of verandering is niet 100% efficient. Veel energie gaat verloren als warmte

13.3 levende piramides Zon 1022 joules zonneenergie per dag op aarde = genoeg voor 25 jaar voor alle mensen (2006) 1.2 % wordt gebruikt voor fotosynthese 150 x 1012 kg organisch materiaal

13.3 levende piramides Productie efficientie 33% (33J + 67J = 100J 33/100) Feces (niet meegerekend) Vissen 10% Vogels / Zoogdieren 1-3% Verklaring?

13.3 levende piramides A = I – F P = A – R P = I – F - R

13.3 levende piramides Trofisch niveau

13.3 levende piramides Trofisch niveau

13.3 levende piramides

13.3 levende piramides Stel je komt terecht op een onbewoond eiland Alleen zand aanwezig (woestijn) Zak graan 4 kippen 2 hanen Geen aarde om graan op de verbouwen Hoe overleef je deze situatie het langste?

13.3 levende piramides Eerst kippen opeten daarna het graan... Meest behoud van energie die jij kan gebruiken! (anders veel ‘verlies’ van energie in vorm van warmte. Kippen eerst voeren met graan  90% van energie gaat verloren

13.4 Klein grut in de grond Negatieve P En hoe zit dit?

13.4 Klein grut in de grond Negatieve P En hoe zit dit? A = I – F P = A – R P = I – F - R

13.4 Klein grut in de grond Tropisch regenwoud Het kappen van regenwouden Humuslaag (strooisel) klein Omlooptijd blad <-<<< 1jaar\ Bron 17 Mineralisatie / Afbraak Mineralisatie & klimaat?

13.4 Klein grut in de grond Beperkende factoren Tolerantie grenzen & optima bacterien Anaerobe / Aerobe omstandigheden geen O2 / wel O2 vb Anaerobe dissimilatie: melkzuur tijdens sporten of gisting onvolledige verbranding (eindproduct bevat nog energierijke verbinding) vb Bacterien gaan dood van O2 (vb botulisme bacterie tolerantie verschilt) vb Bacterien die allebei kunnen (samonella, ecoli,...) vb Bacterien alleen bij lage O2

13.4 Klein grut in de grond Beperkende factoren C/N verhouding Ook reducenten moeten N gebruiken voor opbouw eitwitten En C voor de respiratie Samenstelling af te breken materiaal planten materiaal / cellulose & ligine

13.5 Hoe werkt een ecosysteem Productiviteit Totale Fotosynthese Productie BPP (bruto primaire productie) NPP (netto primaire productie) – dissimilitie BSP (bruto secundaire productie) NSP (netto secundaire productie) – dissimilatie Bron 21 / 22

13.5 Hoe werkt een ecosysteem

13.5 Hoe werkt een ecosysteem

13.5 Hoe werkt een ecosysteem

13.3 levende piramides Nakijken/maken opgaven 13.1: 3 t/m 7 (7c niet) 3, 5, 6, 7, 8, (9), 10, 12 & 13 Maken 13.3 opgaven 2, 3, 4, 6, 7bc, 8, 9, 11 t/m 16 (16a niet) Maken 13.4 opgaven 4, 5, 6ab, 7, 8, 9 Maken 13.5 opgaven 3, 5, 6ab, 7, 8ab(c), 9, 10abc, 11, 12

13.3 levende piramides