Symposium Klimaatengineering: hype, hoop of wanhoop? Donderdag 12 december 2013

12 december 2013

Rathenau Instituut Onderzoek naar maatschappelijke aspecten Onafhankelijk Bouwt bruggen tussen actoren Twee onedrzoeksafdelingen: Science System Assessment Technology Assessment

Wat is klimaat- (geo-)engineering ‘Deliberate large-scale manipulation of the planetary environment to counteract anthropogenic climate change’ (Royal Society 2009, p.1) -Climate change -Large scale -Planetary environment

12 december 2013 Opkomst klimaatengineering Mitigatie, voorkomen dat CO2 in de lucht komt Adaptatie, aanpassen aan klimaatverandering toenemende zorg om extreme scenario’s falende internationale klimaatonderhandelingen Klimaat- of geo-engineering (2006 Crutzen) (2009 The Royal Society)

12 december 2013 Opwarming van de aarde Hoe werkt het broeikaseffect?

12 december 2013 Soorten technologie

12 december 2013 Solar Radiation Management (SRM) Stratosferic Aerosol InjectionRuimtespiegels Bleken van wolken goedkoop, vulkaaneffectduur natuurlijk, werkt het? SRM: koelt aarde, beïnvloedt weerpatronen

12 december 2013 Carbon Dioxide Removal (CDR) IJzerfertilisatie Direct Air Capture BiocharOlivijn CDR: verwijdert CO2 Effectief? Langzaam Effect op oceanen Grootschalig landgebruik

12 december 2013 Overkoepelende kenmerken Grootschaligheid: Toepassing van SRM en CDR alleen grootschalig functioneel Nadelen ook grootschalig: - SRM effect op klimaatsysteem elders, Aziatische moesson, droogte en misoogsten - CDR grootschalig landgebruik, gevolgen voor biodiversiteit, landbouwgronden, uitputting Voorzorgprincipe is problematisch bij KE, gevolgen KE afwegen tegen gevolgen klimaatverandering?

12 december 2013 Overkoepelende kenmerken Tijdsbestek en reversibiliteit: Bij ongewijzigd mitigatiebeleid moet KE langdurig worden uitgevoerd. Reversibiliteit SRM problematisch: bij stoppen groot klimaateffect. Gevolgen voor toekomstige generaties Gevolgen voor internationale governance

12 december 2013 Overkoepelende kenmerken Intentie Doel is klimaatverandering ongedaan te maken, verschil met andersoortig technologisch ingrijpen Klimaatengineering als Plan B (als plan A mitigatie faalt), back-up plan, verzekeringspolis (Keith Caldeira) ‘ Nobody wants it, but nobody wants to put high doses of poisonous chemicals into their body, either. That is what chemotherapy is, though, and for people with cancer those poison is their only hope... This is how I prefer to look at the possibilities of engineering the climate. It isn’t a cure for anything. But it could very well turn out to be the least bad option we are going to have.’ (Hugh Hunt in Specter, New Yorker)

12 december 2013 Overkoepelende kenmerken Moral Hazard Dilemma: aandacht voor en financiering van KE leidt tot vermindering van aandacht en middelen voor mitigatie Klimaatengineering als plan A: goedkoper en efficiënter? Conservatieve denktanks VS/ economen

12 december 2013 Nederlandse posities Interviews uitgevoerd met 16 stakeholders klimaatdebat -Geen vertrouwen in (internationale) klimaatonderhandelingen en klimaatbeleid -Draagvlak voor toepassing CDR. CDR weinig problematisch. Toepassing niet omstreden, verschil met mitigatie? -SRM is risicovol. Meer onderzoek en kennis noodzakelijk. -Afwijzen SRM: onnodig en gevaarlijk onzin, onnodig, CDR genoeg governance te ingewikkeld moral hazard -Geen principiële afwijzing SRM in Nederland -Draagvlak voor beperkte onderzoeksagenda

12 december 2013 Waarom nadenken over klimaatengineering? ‘The acceptability of geoengineering will be determined as much by social, legal and political issues as by scientific and technical factors’ (Royal Society 2009) Onderzoek schrijdt voort, standpuntbepaling noodzakelijk

12 december 2013 Governance Regulering klimaatengineering: - nodig bij grensoverschrijdende gevolgen -nodig om ‘stand alone’-scenario te voorkomen, potentiële conflictsituaties (China vs India)? -nodig voor institutionalisering toepassing Maar: -wie beslist mee en wie zit er aan de knoppen? -hoe wordt schade gecompenseerd?

12 december 2013 Rathenau Instituut SRM is geen oplossing voor klimaatprobleem: moratorium - te weinig inzicht in risico’s en gevolgen - risico’s niet doorschuiven naar arme landen - vooralsnog geen internationale coördinatie  wel onderzoek CDR kan bijdrage leveren een managen klimaatprobleem  stimuleren onderzoek  opnemen in klimaatverdrag

12 december 2013 Rapport Redactie: Monique Riphagen en Frans Brom Mede-auteurs: Annemarie Bijloos Gaston Dorren Marcus Düwell Floor Fleurke Vincent van Gool Edwin Horlings Samantha Scholte Bart Verheggen Jonathan Verschuuren

12 december 2013 Discussion and management of climate change Climate system Mitigation -Energie effciciency -Renewable energy -afforestation uncertainty PRECAUTION Naturalness Geoengineering -SRM -CDR GOVERNANCE assessment Adaptation -Dry tolerant agriculture -Coastal protection Climate discussion: uncertainty, status legal knowledge claims and precaution Moral Hazard d Human activities that lead to climate change Fossil fuels deforestation agriculture International justice Impact welfare Climate impact on welfare and welbeing Desiccation Food scarcity Extreme weather International justice costs Monique Riphagen & Frans W.A. Brom | 20 | Geoengineering

Programma Opening door dagvoorzitter Frans Brom Introductie in Klimaatengineering door Monique Riphagen Lezing Jack Stilgoe, ‘Geoengineering as collective experimentation’ : Parallelsessie ‘Olivijn’ Parallelsessie ‘Biochar’, Parallelsessie ‘IJzerfertilisatie oceanen’ Pauze Paneldiscussie Presentatie rapport