Borstkanker
Oncologisch centrum Oncologie centrum Bravis
Wie komt u tegen? Chirurg Internist-oncoloog Radiotherapeut Mammacareverpleegkundige Oncologieverpleegkundige Verpleegkundig specialist Revalidatie-arts Paramedici: fysiotherapie, dietste, maatschappelijk werk
Normale celdeling
Kanker is een verstoring van het evenwicht tussen celgroei en celdood.
Verspreiding van de ziekte
Borstkanker
Risicofactoren voor borstkanker Vroege menarche / late menopauze Eerste kind na 35e / geen kinderen Geen of kortdurend borstvoeding Hormoonsuppletie Erfelijke vorm Eerder doorgemaakt mammacarcinoom Eerder RT Eerder goedaardige afwijking in de borst Overgewicht / alcoholgebruik Erfelijke mammaca of familiaire vorm. Westerse leefgewoonten: vet / alcohol Oestrogenen in verweefsel opgeslagen Meer dan 3 consumpties alcohol per dag geeft verhoogd risico Oosterse wereld: gebruik van soja, lijkt op de werking van tamoxifen. FZR 2005
Diagnostiek Mammografie Echo MRI Bevolkingsonderzoek
Nieuwe ontwikkelingen 3 D echo Mammograaf op maat
Punctie FZR
Ductaal carcinoom FZR
Lobulair carcinoom FZR
Ductaal carcinoom in situ FZR
Behandelingsmogelijkheden Chirurgie Radiotherapie Chemotherapie Hormoon therapie FZR
Chirurgie Borstsparend Borstamputatie Schildwachtklierbiopsie Okselkliertoilet Steeds vaker: Directe reconstructie Chemotherapie voor operatie
Radiotherapie Bij borstsparende operatie Of bij > 4 aangetaste klieren Nieuw: In plaats van okselkliertoilet Hypofractionering: hogere dosis, minder vaak
Aanvullende behandeling Patienten overlijden niet aan primaire tumor Afstanduitzaaiingen kunnen tot vele jaren na de primaire behandeling ontstaan Afstanduitzaaiingen ontstaan uit micrometastasen die bij de primaire diagnose al aanwezig waren Micrometastasen kunnen worden vernietigd door systemische therapie; macrometastasen niet Maar het is niet zeker wie micrometastasen heeft
Indicatie Alle N+ mammacarcinoom patiënten N0 indien: • Leeftijd <35 jaar – alles behalve graad I ≤ 1 cm • Leeftijd ≥35 jaar – tumor 1,1 - 2 cm EN graad II of hoger – tumor >2 cm, graad I-III ► ongeveer 75% van alle N0 patienten
Van iedere 100 vrouwen met borstkanker
Ontwikkelt 25% metastasen
Maar we behandelen bijna 75% met chemotherapie
Dit betekent dat 50% van alle borstkanker patiënten voor niets een toxische behandeling krijgt!
70 Gene Prognosis Profile Supervised analysis
Adjuvante chemotherapie Her-neg: 3 keer FEC en 3 keer Taxotere Her-2-pos: 4 keer AC gevolgd door 12 keer Taxol wekelijks en Herceptin (cumulatief 1 jaar)
Herceptin Monoklonaal antilichaam 10-20% patienten HER2 positief
Adjuvante hormoontherapie Indien tumor hormoongevoelig Tamoxifen Aromataseremmer (arimidex) LHRH-Analoog (Zoladex) Nieuw: bisfosfonaat
Oestrogeenreceptor
Bijwerkingen Opvliegers Gewrichtsklachten Stemmingswisselingen Gewichtstoename ….. Maak het bespreekbaar!!
Oncologische revalidatie
Klachten na chemo-radiotherapie Afname conditie en kracht Vermoeidheid/ afname energie Gewrichtsklachten (artralgien) ‘Tintelingen’/voos gevoel van handen/voeten (neuropathien) Lymfoedeem Overige klachten (angst, depressie, dysbalans belasting belastbaarheid).
Krachtsvermindering en afname spiermassa Door de ziekte Door de behandeling: bedrust, onvoldoende voedingsintake Inactiviteit na de behandeling Test: kracht testen (handknijpkracht, beenkracht), spiermassa (BIA, huidplooi, dexa) Ziektefactoren als; cytokinen, verhoogd metabolisme, inflammatoire invloed, versnelde spierafbraak) Behandelgerelateerd: bedrust, onvoldoende voedingsintake
Revalidatie in de curatieve fase na chemo Doel: verbeteren kracht en conditie Optimaliseren lichaamssamenstelling: dus meer spiermassa en minder vet Psychosociaal: optimaliseren welbevinden, inzicht in belemmerende factoren als vermoeidheid, energiemanagement
Oncologische carrousel Screening door multidisciplinair revalidatieteam Revalidatiearts Fysiotherapeut (gespecialiseerd) Ergotherapeut Maatschappelijk werk
Controles Doel: Locaal recidief ontdekken Mammacarcinoom in andere borst
Angst voor terugkeer van kanker * Meest voorkomende psychologische probleem na succesvolle behandeling na kanker * Verstoort kwaliteit van leven Dokter: ergste voorbij Omgeving: back to normal Patiënt: hoezo?
Er is iets veranderd M’n lijf M’n levensvisie M’n omgeving M’n gevoelens M’n vertrouwen in dit alles
Leren leven met Dreiging Onbekende Kwetsbaarheid Angstigheid
Neem het serieus Durf je angst en jezelf te onderzoeken (bang voor pijn, verlies van controle over lichaam, toekomst) Angst is normaal, maar voor jou anders Veroordeel jezelf niet om je angstigheid
En wat kan ik verder doen? Hier en nu Dagritme Doe gezond Ontspanning Informatie Afspraken met jezelf Oude hulpbronnen (wat hielp vroeger bij spanning) “ik laat het wegvliegen”
Steun (je uiten) Praten met lieve eigen mensen Lotgenoten (IPSO, patientenorganisatie, www.kanker.nl) Huisarts Specialist Brochures KWF: oa “verder leven met kanker” en “als kanker meer is dan je aankunt” Zelfhulpwebsite HDI: www.minderangstbijkanker.nl Mindfulness Psycholoog (IPSO-register)
Metastasen mammacarcinoom Longen Lever Skelet Hersenen Huid
Therapie Chemotherapie Radiotherapie Hormoontherapie Immunotherapie
Hormoontherapie Indien tumor hormoongevoelig Skeletmetastasen Verschillende middelen Langdurige respons
Indicaties palliatieve radiotherapie Pijnlijke botmetastasen Hersen-/schedelbasismetastasen Meyelum-of caudacompressie Locoregionale recidieven
Palliatieve chemotherapie Snelle progressie Gebleken hormoonongevoeligheid Aanwezigheid long- of levermetastasen Ernstige beenmerginvasie
Erfelijkheid 5-10% van alle gevallen van mamma-/ovariumcarcinoom Kliniek: Mamma- en/of ovarium- en/of tubacarcinoom op relatief jonge leeftijd Lifetime risico op mammacarcinoom 60-80% Verhoogd risico op tweede primair mammacarcinoom (maximaal 60%) Verhoogd risico op ovarium- en tubacarcinoom: risico hoger bij BRCA1- (30-60%) dan bij BRCA2-mutatie (5-20%) Risico op mammacarcinoom bij de man in families met BRCA2-mutatie (risico circa 7%) Er zijn aanwijzingen dat er een verhoogd risico is op prostaatkanker.
Verwijzing Eén patiënt met mammacarcinoom <35 jaar Bilateraal mammacarcinoom Mammacarcinoom <40 jaar en tumor hormoon-receptor triple negatief Mammacarcinoom <50 jaar en ovariumcarcinoom in dezelfde tak van de familie Broer of vader met mammacarcinoom en in dezelfde tak van de familie ook mammacarcinoom of ovariumcarcinoom bij een vrouw Twee of meer eerstegraads verwanten met mammacarcinoom gediagnosticeerd voor het <50 jaar Drie of meer eerste- en tweedegraads verwanten met mammacarcinoom, waarvan ten minste één tumor <50e jaar is vastgesteld Mamma- of ovariumcarcinoom <50 jaar en prostaatkanker <60 jaar in dezelfde tak van de familie
Late gevolgen Zenuwpijn Oedeem mamma Lymfoedeem Vermoeidheid Gewichtstoename Late hartschade
Oedeem mamma
Zenuwpijn FZR
Lymfoedeem FZR
Gewichtstoename Chemotherapie (vetmassa stijgt, spiermassa neemt af) Stress en angst leiden tot verandering eetgewoonten Vermoeidheid en somberheid zorgen voor minder beweging Hormoontherapie
Vermoeidheid Revalidatie Programma vermoeidheid bij kanker
Late hartschade
Omgeving Partner (www.houvastvoorelkaar.nl) Kinderen - Kankerspoken.nl - ErasmusMC- Doe-boek Werk