Het Verdrag van Lissabon: efficiënter, transparanter en democratischer? Drs Sander Luitwieler Promovendus en politiek adviseur

Inleiding Wat zijn de veranderingen van het Verdrag van Lissabon? Wordt de EU hierdoor efficiënter, transparanter en democratischer?

Algemeen Klassiek wijzigingsverdrag –In tegenstelling tot Grondwettelijk Verdrag –Net als Verdrag van Amsterdam en Nice Afschaffing pijlerstructuur –Eenvormige structuur: EG + EU = EU –Maar oude 2 e pijler intact –Wel twee Verdragen: EUV en VWU –Maar wel degelijk verstatelijking!

Vorm Vormelementen maken nieuwe Verdrag niet minder statelijk of grondwettelijk: –Benaming –Symbolen –Handvest van de Grondrechten –Voorrangskwestie

Nationale democratie Burgerinitiatief Nationale parlementen –Apart artikel –Subsidiariteitstoets 8 ipv 6 weken Oranje- ipv gelekaartprocedure

Instituties (1/2) Europees Parlement –Nieuwe zetelverdeling –Positie versterkt Europese Raad –Positie versterkt (vergeleken met Commissie) Raad van Ministers –Trio-voorzitterschap voor 18 maanden –Gedeeltelijk openbare vergaderingen

Instituties (2/2) Europese Commissie –Vanaf 2014: 2/3 van het aantal lidstaten –Positie Voorzitter enigszins versterkt Hoge Vertegenwoordiger –‘Tweepettenconstructie’ –Europese dienst voor extern optreden

Bevoegdheden Bevoegdheidsverdeling (aangescherpt) –Exclusief – gedeeld – ondersteunend, coördinerend of aanvullend –Daarnaast: coördinatie economisch, werkgelegenheids- en sociaal beleid + GBVB Nieuwe bevoegdheden: –o.a. energie (gedeeld); toerisme, sport (ondersteunend etc.)

Besluitvorming GMB + co-decisie = ‘gewone wetgevingsprocedure’ Dubbele meerderheid: 55% + 65% –Pas vanaf 2014 ipv 2009 –Overgangstermijn + Ioannina-formule Uitbreiding GMB –Nieuwe bevoegdheden –Justitiële en politiële samenwerking in strafzaken (restant oude 3 e pijler)

Flexibiliteit Versterkte samenwerking makkelijker, bruikbaarder en aantrekkelijker Op meer gebieden toepasbaar: –Justitiële en politiële samenwerking in strafzaken (restant oude 3 e pijler) –GBVB als geheel (oude 2 e pijler) –EVDB: ‘permanente gestructureerde samenwerking’ Meer opt-outs (Dk, Uk, Ie)

Efficiënter? Dubbele meerderheidsbesluitvorming, maar later en onder voorbehouden Uitbreiding GMB Kleinere Commissie (?)

Transparanter? Eenvormige structuur, maar complexer acquis en Verdragstekst (x RE) Bevoegdheidsverdeling (= RE) Gedeeltelijk openbare Raadsvergaderingen (= RE)

Democratischer? GMB + co-decisie = regel (= RE) Meer bevoegdheden EP (~ RE) Subsidiariteitstoets door nationale parlementen, maar wenselijk? (RE: Raad) Sui generis karakter versterkt (x ER) Institutioneel evenwicht verandert in voordeel van (Europese) Raad (x ER)

Conclusies Verdrag van Lissabon is inhoudelijk nagenoeg gelijk aan Grondwettelijk Verdrag Maakt EU op papier en op onderdelen wel efficiënter, transparanter en democratischer Maar gebrek aan keuzes en leiderschap gaan ten koste van efficiëntie, transparantie en democratie van structuur en proces als geheel