Rook-en alcoholspecifieke opvoeding De huidige stand van zaken op het gebied van onderzoek en preventie Haske van der Vorst, Evelien Vermeulen en Regina J.J.M. van den Eijnden

Auteurs Dr. Haske van der Vorst Dr. Regina J.J.M. van den Eijnden Ir. Evelien Vermeulen

Inleiding Rol van ouders in ontwikkeling alcohol-en rookgedrag bij jongeren Belang van gezinsgerichte interventies Verschil tussen jongeren in de VS en in Nederland

Effectiviteit van alcohol- en rookspecifieke opvoedingskenmerken Normen ten aanzien van roken en alcoholgebruik Voldoende empirisch bewijs voor een samenhang tussen normen van ouders over het alcoholgebruik van hun kinderen. Bij roken is het bewijs nog eenduidiger. Stellen van alcohol-en rookspecifieke regels Internationaal onderzoek (Jackson, Hendriksen, & Dickinson,1999): het stellen van strikte regels heeft een preventief effect op zowel beginnen met alcoholgebruik als regelmatig en overmatig alcoholgebruik. Stellen van regels is effectief bij het uitstellen en verminderen van alcohol gebruik, bij roken zijn de effecten van regels nog niet aangeduid.

Rook en alcoholspecifieke communicatie Frequentie van communicatie Forbidden fruit effect: hoe vaker ouders over alcohol spreken, hoe meer de jongeren alcohol drinken. Dit effect lijkt vooral op te gaan voor jongens. Volgens Harakeh: vaak praten over roken in het gezin, is gerelateerd aan het toenemend rookgedrag van jongeren. Als de band tussen ouders en adolescenten goed is, lijkt deze relatie zwakker te worden. Kwaliteit van communicatie Belang van open communicatie, respectvol met de ander omgaan, luisteren naar elkaars mening. Als de kwaliteit van de communicatie goed is, lijkt de frequentie van minder groot belang.

Voorbeeldgedrag van ouders ten aanzien van roken en drinken De Sociaal Cognitieve Leertheorie van Bandura: ouders zijn een rolmodel voor hun kinderen. Het voorbeeldgedrag van de ouders heeft een aanhoudend effect tijdens de adolescentie. Stoppen met roken is zinvol voor rokende ouders  hoe eerder ouders stoppen met roken, hoe kleiner de kans dat kinderen in de adolescentie beginnen met roken. Alcohol gebruik: invloed van drinkende vaders is sterker dan die van drinkende moeders. Het stellen van regels t.a.v. alcoholgebruik van het kind is bij stevig drinkende ouders even effectief als bij niet-drinkende ouders.

Beschikbaarheid van sigaretten en alcohol thuis Beschikbaarheid is een risicofactor voor roken en drinken door adolescenten. Beschikbaarheid van alcohol is een sterkere voorspeller van gebruik door het kind, dan het alcoholgebruik van de ouders. Er is geen duidelijke invloed tussen de beschikbaarheid van sigaretten thuis en het beginnen met roken. De beschikbaarheid is mogelijk wel gerelateerd aan het al dan niet doorgaan met roken.

Preventie Zo min mogelijk roken of drinken in het bijzijn van kinderen, een anti-rook- en -alcoholnorm uitdragen, zo nu een dan een constructief gesprek voeren. Het is belangrijk om kennis over rook-en alcoholspecifieke opvoeding van ouders toe te passen in preventieprojecten.

Gezinsgerichte interventies en rook-en alcoholspecifieke opvoeding Preventieprojecten: Start Taking Alcohol Risks Seriously: communicatievaardigheden worden aangeleerd aan ouders. Ouders krijgen wekelijks twee kaarten toegestuurd met een alcoholboodschap erop. Smoke Free Kids program: een interventie die inspeelt op het eigen gebruik van ouders. De resultaten van dit programma zijn veelbelovend.

Conclusie Ouders kunnen baat hebben bij gezinsgerichte interventies om het roken en alcoholgebruik van hun kinderen uit te stellen of te verminderen. Nieuwe inzichten op het gebied van rook-en alcoholspecifieke opvoeding zouden moeten worden opgenomen in bestaande gezinspreventies. Het is belangrijk om blijvend onderzoek te ondernemen.