VRIJHEID, GELIJKHEID, BURGERSCHAP POLITIEK IN DE GRIEKSE POLIS vakcode 5772IOW11 studiejaar Docent: Dr F.G. Naerebout Omvang: 10 ECTS, Niveau: 300, Periode: 1ste semester Toetsing: door middel van 3 presentaties en een afsluitende paper Website:

ROOSTER 09 sept.inleiding Vóór 16 sept: LITERATUUR lezen 16 sept.Inleiding Vóór 23 sept: LITERATUUR lezen 23 sept.inleiding 30 sept.inleiding Vóór 7 okt: ONDERWERPSKEUZE inleveren Vóór 7 okt: PRESENTATIE nr 1 voorbereiden en inleveren 07 okt.opdracht 1: vraagstelling en literatuurlijst 14 okt.opdracht 1 vervolg Vóór 28 okt: GROEP 1: PRESENTATIE nr 2 voorbereiden Vanaf 14 okt: GROEPEN 1, 2 en 3 werken aan slotsymposium 28 okt.opdracht 2: presentatie van een bron

ROOSTER, vervolg Vóór 4 nov: GROEP 2: PRESENTATIE nr 2 voorbereiden 04 nov.opdracht 2 vervolg Vóór 11 nov: GROEP 3: PRESENTATIE nr 2 voorbereiden 11 nov.opdracht 2 vervolg Vóór 18 nov: GROEP 1: PRESENTATIE nr 3 voorbereiden en eerste versie inleveren 18 nov.opdracht 3: voorlopige resultaten Vóór 25 nov: GROEP 2: PRESENTATIE nr 3 voorbereiden en eerste versie inleveren 25 nov.opdracht 3 vervolg Vóór 2 dec: GROEP 3: PRESENTATIE nr 3 voorbereiden en eerste versie inleveren 02 dec.opdracht 3 vervolg Vóór 9 dec: CHECKLIST SLOTSYMPOSIUM 09 dec.Afsluiting dmv een mini-symposium

¶ 1 De Griekse polis: een staat? –Kenmerken van een staat (‘the authority of last resort’): territorium, vaste populatie, politieke organisatie, souvereiniteit, geweldsmonopolie, wetgeving, jurisdictie, belastingheffing –Conclusie: de polis lijkt sterk op een moderne staat – alleen het huidige souvereiniteitsbeginsel is niet van toepassing. –Sleutelwoorden zijn autonomia en eleutheria, ‘onafhankelijkheid’ en ‘vrijheid’ die gebruikt worden om een veelheid van verschillende historische situaties mee aan te duiden. –Essentie is interne onafhankelijkheid. We zien dat in de praktijk veel poleis op een gegeven moment in hun geschiedenis onder de hegemonie vallen van een op dat moment machtige gemeenschap (een hēgemōn).

¶ 2 Enige politieke geschiedenis –De polis als erfgenaam van oudere Griekse maatschappijordening (samen met ethnē en koninkrijken) –Basisstructuur van volksvergadering, raad en magistratuur –Gelijkheidsbeginsel: alle burgers (= grondbezitters/boeren/soldaten) delen in bestuur van de eigen gemeenschap –Gelijkheidsbeginsel aangetast door aristocratisering. Monopolisering van (deel van) bestuur en rechtspraak door elite. Burgers buitengesloten of de kring der burgers verkleind. –Aantasting van gelijkheidsbeginsel en groeiende ‘klassetegenstellingen’ leiden tot maatschappelijke onrust (stasis); elite-families betwisten elkaar de macht; meer militaire verantwoordelijkheid voor bredere lagen van de bevolking wil men vertaald zien in meer politieke medezeggenschap –Aantasting van de positie van de elite/aristocratie door rechtscodificatie, herordering van de maatschappij (bijvoorbeeld langs timocratische lijnen), turannis. –Een volgende stap is democratisering. Athene (507), maar ook op andere plaatsen. Meer en minder radicaal. Oligarchen en tirannen ruimen soms, maar zeker niet altijd het veld.

¶ 3 Het verleden als praktijk en als ideaal, deel 1: de praktijk zie de opgegeven literatuur –F.G. Naerebout, De Griekse democratie. Democratische politiek in het klassieke Athene (Amsterdam 2005) –M.H. Hansen, The Athenian democracy in the age of Demosthenes (Londen 1999 = Oxford 1991) Dit betreft de Atheense instituties; voor een contrast – de wereld buiten Athene – zie: –R. Brock & S. Hodkinson, eds., Alternatives to Athens. Varieties of political organisation and community in ancient Greece (Oxford 2000)

nawoord: legitimiteit Hypothese: politieke legitimiteit kan alleen in een democratie bestaan De Ligt: ‘legitimiteit’ als dusdanig is geen antiek concept. Controle is de crux. We vinden enkele aanzetten, maar men redeneert primair pragmatisch: ‘if the goods are delivered, we are satisfied’. Vraag: kunnen we desalniettemin stellen dat de politieke legitimiteit – als modern concept toegepast op de antieke wereld – groter was in een democratische polis? Vraag: wordt die legitimiteit misschien zelfs als groter ervaren dan in een moderne representatieve democratie? Ontsnapt de antieke democratie aan het ‘ehernes Gesetz der Oligarchie’ (Robert Michels, Zur Soziologie des Parteiwesens, 1911) – zo dat al een ‘ijzeren wet’ zou zijn?

Vooruitblik: Derde bijeenkomst: het Griekse politieke denken en discours A. Ryan, On politics: a history of political thought from Herodotus to the present (Londen 2012) P. Cartledge, Ancient Greek political thought in practice (Cambridge 2009) Vierde bijeenkomst: de bronnen en de secundaire literatuur