Hoofdstuk 4 Geluid

Goed geluid Is een vak apart Is zeer belangrijk Bepaalt de aangenaamheid Weinig aandacht voor in amateur films

Functies van geluid en muziek Geluidsweergave Weergave van geluid uit scènes bv. het dichtslaan van een deur Sfeersuggestie Bepaling van sfeer scène Kan sfeer volledig veranderen bv. eng huis ≈ enge geluiden

Functies van geluid en muziek Emotionele suggestie Extra perspectief bij bepaalde scènes bv. romantische muziek Gebeurtenis buiten beeld suggesteren Dingen buiten beeld hoef je niet te zien als je ze hoort bv. een deur die open of dicht gaat

Functies van geluid en muziek Continuïteitssuggestie Continu beeld over niet-continue beelden Suggestie van doorlopend geheel Zelfde licht en geluid op 2 verschillende locaties, creeert gevoel 1 locatie. Aandacht sturen Toevoegen geluid kan aandacht sturen bv. auto in verre achtergrond in wijd landschap

Soorten geluid Direct geluid Sfeer- en locatiegeluid Effectengeluid Geluid dat samen met beeld opgenomen wordt bv. dialoog Sfeer- en locatiegeluid Geluid dat sfeer en locatie benadrukt bv. achtergrondgeluid Effectengeluid Geluid van acties die gebeuren bv voetstappen, schot v/e geweer, …

Soorten geluid Muziek Voice-over Filmmuziek Achteraf gemonteerd Muziek die bij een scène hoort Hoorbaar en ‘zienbaar’ Sfeermuziek die bij de scène hoort Zie sfeer- en locatiegeluid Voice-over Vertelstem of gedachtestem Achteraf opgenomen en gemonteerd

Dynamiek Variatie hard en zacht geluid Bij video niet groot Kwaliteit geluid bepaald door Gebruikte opnameapparatuur Apparaatuur waarop de film wordt afgespeeld De situatie waarin de film wordt afgespeeld Vergrootbaar door contrasten

Geluidsapparatuur Microfoons Hengel Dasspeldmicrofoons Koptelefoon Mixer Geluidsrecorder

Microfoons Losse microfoon krijgt voorkeur Verschillende soorten Verschillen in richtingsgevoeligheid

Richtingsgevoeligheid Rondom gevoelig Evenveel geluid in alle richtingen Niet gebruikt bij filmopnames Nier of cardioïde Richtinggevoelig Neemt vooral geluid op van voor de microfoon Geluid opzij en achter, minder opgenomen

Richtingsgevoeligheid Hypercardioïde Hyper-richtinggevoelig d.w.z. heel richtingsgevoelig Amper opname naast en achter Bruikbaar voor grote afstanden

Hengel Microfoon aan lange stok Bruikbaar voor dichtbij geluid Microfoon = “boom” Bruikbaar voor dichtbij geluid

Dasspeldmicrofoons Vastgemaakt aan persoon Dasspeldmicrofoon Met zender in achterzak Zendmicrofoon Draadloos Gevoelig voor storingen Duur Bewegingsvrijheid Geluid dat extreem dichtbij is

Koptelefoon Controle door geluidsman op Kwaliteit Volume Bijgeluiden (ongewenst) Koptelefoon nodig die geluid van de buitenwereld afsluit.

Mixer Meer dan 2 microfoons Meersporen recorder Meestal ingebouwd bij geluidsrecorder

Geluidsrecorder Samen met video of apart opnemen. Samen is makkelijker Geluidsopname videocamera = max. 2 sporen Aparte opnames later gemonteerd Klapbord noodzakelijk

Opname Wat moet er worden opgenomen? Welk soort microfoon? Hoe gaan we het geluid opnemen?

Geluid apart opnemen? Situatie afhankelijk Apparatuur afhankelijk Adminstratie op de set Continuïteit met script Synchronisatie met beeld (timecode) Welke acteur krijgt welk spoor?

Microfoonkeuze (fictiefilm) Hengel met hypercardioïde microfoon Flexibel en weinig voorbereiding Geschikt voor low budget Dasspeldmicrofoon Omdat hengelen niet gaat Locatie, achtergrond geluid, geen hypercardioïde, enz. Verborgen microfoons In soortgelijke situatie gebruik dezelfde microfoons Binnen één scène vermijden wisselen microfoon Bij twijfel verschillende mogelijkheden gebruiken Microfoon op camera enkel voor guide track.

Microfoonkeuze (documentaire of bedrijfsfilm) Draadloze dasspeldmicroon Voordelen Geluidsman minder obstructief Subjecten zijn bewegingsvrij Subjecten minder geïntimideerd of afgeleid Minder last van omgevingsgeluid Nadelen Akoestische problemen

Microfoonkeuze (documentaire of bedrijfsfilm) Keuze microfoon afhankelijk van situatie Minste verstoring natuurlijke situatie Dasspeldmicrofoon praktisch mogelijk? Kan je iedereen volgen? Alles goed opgenomen? Best meerdere microfoons op de set Beslissen wat het beste is op voorhand

Mono of stereo Opnemen in mono Stereo achteraf in de mixage ‘gemaakt’ Stereomicrofoon praktischer naar mono mixen Sfeergeluid neem je best meteen stereo op

Positioneren van de microfoon Microfoon = het oor van de kijker Ideale micrfoonpositie Dertig centimeter tot een meter vanaf de mond Iets eronder of erboven Afhankelijk van het kader Geluidssterkte verminderd kwadratisch met afstand

Hengelen en geluidskwaliteit Microfoon boven te filmen mensen Microfoon schuin in de hengel Richten naar de mond Bij drama richtinggevoelige microfoon Hoe dichter de microfoon hoe beter de geluidskwaliteit Rondomgevoelige microfoons zijn mogelijk bij documentaire

Boomcheck Nagaan hoe ver de boom kan laten zaken voor het in beeld komt Bij documentaires enkel als er een vast kader is Boom check mag subjecten niet afleiden

Ruis Ruis ontstaan in de microofn de nsoeren en elk onderdeel van de apparatuur dat niet digitaal is Geluidsniveau tijdens opname zo hoog mogelijk Is verhouding ruis/geluid zo klein mogelijk Geluid harder maken = ruis harder maken

Geluidsniveau De meters mogen niet in het rood Rood = vervorm geluid Kan automatisch geregeld worden

Stuk sterkte Bij fictie auteurs op luidste laten praten (voor die scène) Meten met microfoon op plaats van opname Geluidsbronnen op hun maximum ‘meten’.

Tekstoverlap Acteurs vallen elkaar in de rede terwijl hun gezichten niet samen in beeld zijn. Neem de tekst apart op In de montage kan je de teksten nog aan elkaar plakken. Dialoog in één TwoShot zie je het in rede vallen en komt natuurlijk over.

Problemen Boom in beeld Boomschaduw Voorkomen met boom check Te druk bezig met belangrijke in beeld; valt niet op Boomschaduw Lichaamsdeel van geluidsman in beeld Als probleem niet wordt opgelost stoppen bij fictiefilm Niet te snel stoppen; rest van beeld kan bruikbaar zijn Bij documentaire “kan” je niet stoppen Goed contact geluidsman <-> cameraman belangrijk Deze zijn verantwoordelijkheid van de cameraman

Problemen Enkel de cameraman kan fouten van geluidsman zien Fouten verantwoordelijk geluidsman Vliegtuig! Ongewenste bijgeluiden Wind Bontjas of plopkap tegen wind Zorgt voor luid gerommel Draad- en andere storingen Veel beweging met draad zorgt voor gerommel in het geluid Tape draad goed aan de hengel Voorkom beklemming tussen hand en hengel

Geluidscontinuïteit Losse shots achter elkaar gevoel van geheel Moet een aantal zaken op de set in de gaten houden Ongewenste bijgeluiden Voorbereiding Gewenste bijgeluiden Bijgeluiden in documentaire Akoestische continuïteit

Ongewenste bijgeluiden Als je dialoog opneemt met achgergrondmuziek krijg je die dialoog nooit meer gemonteerd Niet-constante geluiden verpesten opnamen Geluidsloze shots mogelijk en nascynhronisatie Constant en continu geluid in alle shots Bewerkbaar in de montagekamer

Voorbereiding Op set op zoek gaan naar ongewenste bijgeluiden Locatie afkeuren als er teveel bijgeluid zijn Locatie inventariseren op akoestiek en kleine bijgeluiden Besluit nemen over hoe je het beste geluid op kunt nemen en kom je niet voor onverwachte verrassingen te staan

Gewenste bijgeluiden Gewenste achtergrondgeluiden los van het beeld opnemen en achteraf in de scène monteren. Je neemt alle dialoog op zonder achtergrondmuziek

Bijgeluiden in documentaire Sommige zijn niet te vermijden of logisch Als het niet stoort, afleid of overstemt mag het blijven Best geluidshot nemen van het bijgeluid apart Geluid zoals muziek is moeilijk in te snijden Afhankelijk van de stijl mag er hard geknipt worden

Akoestische continuïteit Als je de microfoon veraf houdt Microfoon dicht kan je met geluid ‘close-ups’ nemen Gesloten opnames Een opname waarbij je zo min mogelijk omgevingsgeluid en akoestiek opneemt Open opname Hoor je wel veel van de omgeving en de bijhorende akoestiek

Akoestische continuïteit In speelfilms bijna altijd gesloten opnames Galm, akoestiek en achgergrondgeluiden nadien toevoegen Documentaires akoestiek meebrengen Bij gesloten opnames set noise opnemen Richting microfoon bij hengelen heeft invloed op de akoestiek Je kan extra achtergrondgeluid toe voegen Helpt met de continuïteit

Geluid achteraf Wilds Geluidsopnames die op de set maar los van het beeld gemaakt worden. Voornamelijk Effectengeluid Geluid buiten beeld Set noise Het natuurlijke geluid van de set Minstens 20 seconden set noise opnemen per locatie Nodig in montage Sfeer-of achtergrondgeluid achteraf in de scène monteren Goede verhouding set noise en direct geluid instellen Gedeeltes van shots wil gebruiken met onbruikbaar geluid De geluidscontinuiteit moet waarborgen

Geluid achteraf Nasynchronisatie (ADR) Altijd na de montage Automatic Dialog Replacement Altijd geluid op de set opnemen (wild guide) Moet absoluut set noise of sfeergeluid zijn om te kunnen nasynchroniseren

Geluid achteraf Foley Geluidseffecten Speciale vorm van nasynchronisatie Alle geluiden namaken die niet goed of overtuigend op band staan Goede foley artist voeg subtiele geluiden toe die de kijker onbewust hoort Geluidseffecten Zonder foley Zelf maken of bibliotheek aanspreken

Geluid achteraf Muziek Altijd eerst de film gemonteerd Nadien videokopie naar de componist sturen Muziek in mixage op juiste sterkte toegevoegd Temp-music Muziek uit privécollectie ter afwachting van muziek van de componist

Geluidsmontage en nabewerking Editor monteert Monteert ook directe en het overige gelijk Stemmen kloppen en zijn synchroon met het beeld Geluidseffecten die er al zijn worden ook erin gezet

Professionele geluidsnabewerking Uitgebreid proces Zeer veel geluidsporen (99+) Elke persoon krijgt eigen spoort (track) Zoveel mogelijk krijgt een spoor

Professionele geluidsnabewerking Een professionele editor moet Directe geluid in stukken knippen Stukken zonder geluid weghalen Verschillende personen op verschillende sporen zetten De opgenomen set noise toevoegen Andere geluidssporen gebruiken voor oneven scenes dan voor even scènes Vaste geluidsporen aanhouden voor muziek en voice-overs Sporen reserveren voor nasynchronisatie (ADR)

Mixage Als alles klaar is wordt in de mixage bepaald hoe hard elk geluid moet zijn Via mengpanelen Ruimtelijk effect wordt ook in mixage gemaakt Stereo kan je overal op afspelen 5.1 = 5 gewone speakers + 1 subwoofer Geluid van 2.0 naar 5.1 Kiezen hoe sterk naar ieder kanaal moet gaan

Mixage Alle geluidssporen worden samengevoegd tot een klein aantal 1 : mono 2 : stereo 2+ : suround stereovormen Soms 2 of 3 keer zoveel kanalen omgezet Om muziek, dialoog en effect nog gescheiden te houden Verschillende mixages gemaakt Voor televisie en voor cinema

Ruimtelijkheid In de mixage niet de bedoeling dat je het stereogeluid precies het beeld laat volgen Geluid moet de ervaring van het beeld versterken, niet afleiden Sommige geluiden zijn cruciaal voor het verhaal Als het geluid moet opvallen kan je dat mooit met stereo doen

5.1 uitgangspunten Je gaat meestal van de volgende uitgangspunten uit: Voice over uitsluitend speaker middenvoor Dialoog idem Muziek stereo niet op midden voor Effect geluiden van de folley op center (als ze in beeld zijn) Geluiden buiten beeld richting van waar ze komen Special effects alle behalve midden voor Sfeer geluid: alle behalve midden voor LFE kanaal kan je leeg laten

Lowbudget geluidsafwerking Mogelijkheden bepaald door hardware en software Vaak directe geluid niet opsplitsen in aparte sporen Kan altijd de geluidsmontage nog professionaliseren Wel vaste sporen houden voor direct geluid (2 of 3) Muziek Voice-over De foley

Lowbudget geluidsafwerking Beginner voegt muziek en geluidseffecten al tijdens montage toe Nadeel is geen overzicht over totale geluid Goede mix is afhankelijk van de omliggende scènes Voor evenwichtige montage wacht je tot montage klaar is

Overzicht Functies van geluid Vijf soorten geluid Geluidsweergave Sfeersuggestie Continuïteitssuggestie Suggestie Sturen van de aandacht Vijf soorten geluid Direct geluid Sfeergeluid Effectgeluid Muziek Voice-over

Overzicht Gesloten opname Open opname Niets van de locatie horen Open opname Wel locatie te horen (microfoon verder af) Voor geluidsopname hengel (boom) gebruikt Richten op de mond van de spreker Zo dicht mogelijk bij de geluidsbron (als dit niet te luid is) Geluidsniveau zo hoog mogelijk, maar niet volledig in het rood Geen boom of geluidsman in beeld -> boomcheck! Stuk sterkte vragen Denk aan geluidscontinuïteit

Overzicht Overlap in dialoog neem je niet overlappend op als beide sprekers niet in beeld zijn Set noise, effectgeluid en geluid buiten beeld los opnemen (wilds) of maken door foley artist Directe geluid eerst gemonteerd samen met het beeld Nadien zorgen voor effectgeluid (foley) sfeergeluiden nasychronisatie (ADR) voice-over Muziek De mixage Het afstemmen Samenvoegen (surround) stereo maken van al het geluid