Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium In de tweede eeuw voor Christus was het Romeinse rijk sterk gegroeid: niet alleen heel Italië, maar ook Spanje, Griekenland en delen van Afrika en Azië maakten er deel van uit. Het gevolg was een groter verschil tussen arm en rijk en de daarbij behorende problemen.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium Tiberius Gracchus diende in 133 een wetsvoorstel in om staats-land dat in gebruik was genomen door grootgrondbezitters te verdelen onder landloze boeren. Hoewel de gebruikers van de grond zelfs een compensatie zouden krijgen, was de senaat woest. Tiberius werd met 300 medestanders gelyncht op het Forum.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium Tien jaar later probeerde zijn broer Gaius het opnieuw. Hij haalde zich daarmee ook de woede van de senaat op de hals. Omdat hij echter niet alleen voor de arme boeren opkwam, raakte hij zijn achterban kwijt. Omdat hij niet werd herkozen tot volkstribuun, vreesde hij voor represailles. Het kwam inderdaad tot een gevecht tussen zijn ploeg en die van de senaat, waarbij hij zelfmoord pleegde om niet gepakt te worden.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium Het belang van de Gracchen zat hem niet zozeer in het feit dat ze voor de arme boeren opkwamen, maar om hoe ze hun wetsvoorstellen indienden: niet bij de senaat, maar in de volksvergadering. Hierdoor ontstond het verschil tussen de populares en de optimates, dat in de eeuw erna van belang bleef.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium In 107 werd Marius consul. Hij kwam niet uit een senatoriële familie en werd daarom een homo novus genoemd. In zijn strijd tegen een Noord-Afrikaanse vorst stelde hij zijn leger open voor iedereen, dus niet alleen grondbezitters maar ook proletariërs. Hierdoor werd het leger meer een beroepsleger, dat vooral trouw was aan de bevelhebber en niet zozeer aan de senaat.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium Vanaf 88 komt het tot een confrontatie tussen de popularis Marius en zijn voormalige onderbevelhebber, de optimas Sulla. In de jaren 88-83 maken de populares en optimates beurtelings de dienst uit in Rome, waarbij iedere machts-overname gepaard gaat met veel geweld en een daaropvolgend bloedbad onder (vermeende) tegenstanders.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium In 83 keert Sulla terug in Rome (Marius is inmiddels gestorven). Hij wordt door de senaat benoemd tot dictator voor onbepaalde tijd om de republiek te herstellen. In 79 acht hij zijn taak voltooid en treedt hij vrijwillig terug.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium In 70 worden Pompeius en Crassus consul. Deze heren begonnen hun politieke carrière als optimates onder Sulla, maar stappen nu over naar het kamp van de populares en doen Sulla’s maatregelen teniet. Intussen is er geen echte leider bij de optimates; ze moeten het stellen met Marcus Tullius Cicero, die een homo novus is, net als Marius.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium Een tijdje na zijn consulaat krijgt Pompeius van de volks-vergadering speciale volmachten om definitief af te rekenen met de lastige koning Mithridates. Hij keert in 62 terug in Rome. Hij heeft dan niet alleen Mithridates verslagen (en zijn gebied, de Pontus, ingelijfd), maar ook een groot deel van Syrië veroverd.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium Tijdens Pompeius’ afwezigheid probeert de popularis Catilina de macht te grijpen, onder andere door samen te spannen met een Gallische stam. De consul van dat jaar, de optimas Marcus Tullius Cicero, weet deze samenzwering te verijdelen.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium In 60 sluiten de populares Pompeius, Crassus en Caesar een verbond: het eerste driemanschap. Pompeius had de grote militaire successen op zijn naam staan; Crassus had het geld; Caesar had het politieke inzicht (en grote schulden bij Crassus!).

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium In 59 wordt Caesar door het lobbywerk van het driemanschap consul. Deze aanstelling is nodig om daarna proconsul te kunnen worden van een ambtsgebied, waarbij je de beschikking hebt over een leger. Dat heeft Caesar nodig om ook militaire successen te behalen en zich te verrijken om zijn schulden af te betalen.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium In de jaren 58-52 timmert Caesar dus hard aan de weg en verovert grote delen van Gallië. Hij grijpt alle gelegenheden aan om de Galliërs te bevechten: verraad, bedreiging van bondgenoten, gevaar voor de Provincia etc.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium Terwijl Caesar nog in Gallië zit, sterft Crassus tijdens zijn veldtocht tegen de Parthen. Pompeius zit nu alleen in Rome en zoekt weer toenadering tot de senaat. Hij wordt benoemd tot consul sine collega, uiteraard tot ongenoegen van Caesar. Het eerste driemanschap is uiteen gevallen.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium Pompeius en de senaat vinden Caesar te gevaarlijk worden en willen zijn ambtstermijn niet meer verlengen. Caesar vreest echter aanklachten als hij zijn ambt neerlegt en steekt met zijn leger de Rubicon over, de grens tussen zijn ambtsgebied en Italië. Hiermee begon weer een burgeroorlog tussen de populares en optimates.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium Pompeius gaat de confrontatie in eerste instantie niet aan en vlucht naar Griekenland, waar hij een groot leger op de been brengt. Bij Pharsalos wordt de strijd uiteindelijk beslist: Caesar wint. Pompeius vlucht naar Egypte, waar koning Ptolemaeus XIII hem laat doden. Na de slag trekt Caesar nog langs Noord-Afrika en Spanje om legers van de optimates te verslaan.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium Wanneer Caesar in 45 tot dictator voor het leven wordt benoemd, is hij feitelijk alleenheerser. Er blijft echter verzet en hij wordt op 15 maart 44 (Idus Martiae) vermoord door een aantal senatoren onder leiding van Brutus en Cassius.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium Na Caesars dood ontstaat er een machtsvacuum waarin Marcus Antonius, een naaste medewerker van Caesar, en Octavianus, de achterneef en adoptiefzoon van Caesar, elkaar beconcurreren. De geschillen worden echter gauw bijgelegd en in 43 sluiten ze een driemanschap met generaal Lepidus. Hun doel: de moord op Caesar wreken.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium Brutus en Cassius verzamelen op de Balkan een leger om strijd te leveren tegen het driemanschap. In het Griekse Philippi vindt de confrontatie plaats. Het driemanschap wint en Brutus en Cassius plegen zelfmoord. Lepidus wordt ‘gedumpt’ en Marcus Antonius en Octavianus verdelen het rijk onderling: Antonius ‘krijgt’ het Oosten, Octavianus het westen.

Historisch overzicht bij Cicero (H2) 200-133 133 123-121 107 88-83 82-79 70 66-62 63 60 59 58-52 53 49 48 44 43 42 31 Expansie Romeinse rijk Akkerwet & dood T. Gracchus Akkerwet & dood G. Gracchus Legerhervorming consul Marius ‘Burgeroorlog’ Marius/Sulla Sulla dictator Pompeius en Crassus consul Pompeius’ veldtochten Oosten Catilinarische samenzwering Eerste driemanschap Caesar consul Veroveringen Gallië Dood Crassus Oversteek Rubicon Slag bij Pharsalos Dood Caesar (Idus martiae) Tweede driemanschap Slag bij Philippi Slag bij Actium Marcus Antonius trouwt met de Egyptische vorstin Cleopatra, hoewel hij al getrouwd was met Octavianus’ zus Octavia, en gedraagt zich steeds meer als een oosters vorst. Voor Octavianus een mooie gelegenheid om zich als beschermer van de Romeinse zeden op te werpen. In 31 komt het tot de beslissende slag bij Actium. Octavianus grijpt definitief de macht en de romeinse republiek is ten einde.