Menselijke afweer (tegen ziekte) = Immunologie

Waartegen moeten we ons beschermen? Bacteriën Virussen Schimmels Parasieten

Bacteriën zijn er in allerlei soorten maten Waartegen moeten we ons beschermen?

Voorbeelden van ziekten door bacteriën Cholera Tyfus Chlamydia Hepatitis Pest Tetanus Tuberkelbacterie (tuberculose) Voet/beeninfectie van premier Balkenende (steenpuist) (staphilococcus aureus) Hersenvliesontsteking door Meningococce bacterie

Je huid bezaaid is met bacteriën Wist je dat.............. Je huid bezaaid is met bacteriën Je darmen vol zitten met bacteriën Je 2,5 kilo aan bacteriën op -en in je hebt!

De bacterie in je darmen die je helpt met je spijsvertering: Escheria Coli of E-Coli

De bacterie in je darmen die je ziek maakt: Helicobacter pylori:

Waartegen moeten we ons beschermen? 2) Parasieten Lintworm krijgen we van (varkens)vlees dat we eten In sommige religies is varkensvlees daarom verboden

Waartegen moeten we ons beschermen? 2) Parasieten Andere parasitaire ziekten: Malaria (plasmodiumparasieten) Giardia Lambia = latijn voor beverziekte (een darmziekte) Dysenterie (een darmziekte) Voornamelijk: darminfecties & opportune ziektes bijv. bij AIDS (= virus)

Waartegen moeten we ons beschermen? 3) Schimmels

Waartegen moeten we ons beschermen? 3) Schimmels Schimmel van de slijmvliezen (Candida Albicans) Spruw (bij babies in de mond) Witte vloed (vagina infectie) Schimmels aan de huid (dermatofyten) Voetschimmels Zwemmersexczeem Schurft / Baardschurft

Waartegen moeten we ons beschermen? 4) Virussen

Voorbeelden van ziekten door Virussen AIDS Acquired Imunno Deficiency Syndrome door het Human Imunnodeficiency Virus (HIV) Griep Rode Hond Bof Mazelen Polio SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome) etc.

De mens heeft 3 nivo’s van afweer: Fagocyten Koorts Afweer door lymfocyten Afweer door antistoffen Huid Epitheel Hoesten – slijm Longen trekken samen d.m.v.glad spierweefsel

De mens heeft 3 nivo’s van afweer: Fagocyten Koorts Afweer door lymfocyten Afweer door antistoffen Huid Epitheel Hoesten – slijm Longen trekken samen d.m.v.glad spierweefsel

Zure laag door zweet ondoordringbaar Huid ondoordringbaar: sommige bacteriën en virussen komen er toch bij uitzondering doorheen De huid is zuur: dat doodt micro-organismen ondoordringbaar NB: de huid beschermt ook tegen UV-straling! Vind je dat dit bij afweer hoort?

Opdracht 1 Bij brandwonden slachtoffers in Beverwijk worden altijd antibiotica toegediend kun je bedenken waarom? Bij brandwonden is de ondoorlaatbaarheid van de huid aangetast: allerlei bacteriën kunnen binnenkomen. Om van tevoren infecties tegen te gaan krijg je een antibioticum kuur.

Opdracht 2 Hoe komt het dat je eczeem krijgt door je teveel met zeep wassen??? Zeep is basisch en tast de zuurlaag aan Schimmels groeien te hard en tasten je huid aan

Epitheel cellaag 2) Epitheel (epitheel = huid van je ingewanden, longen en urogenitale stelsel) I) ondoordringbaar II) Produceert slijm/traanvocht: Zie volgende slide

longepitheel 2) Epitheel II) Slijm/traanvocht: - Wegspoelen van bacteriën, virussen schimmels en kleine beestjes In slijm zitten vaak dodelijke stoffen voor micro-organismen: zuren en lysozymen Maagsap is extreem zuur; het doodt alles dat niet door je speeksel is gedood. Cellen die slijm produceren (slijmkliercellen) Trilharen

2) Epitheel III) Hoesten Hoesten is een vorm van afweer: Door te hoesten probeer je micro-organismen die in je slijm zitten uit te hoesten.

Moeilijke woorden Epitheel= huid/deklaag op je ingewanden. Epi = op Thelu = het weke / het zachte

Wat als een bacterie toch doordringt? Dan komen eerst de witte bloedcellen in actie: Bacteriën dringen door huid na een snee: de cellen geven stoffen af (cytokines) bacterie cytokines Door cytokines wordt het bloedvat doorlatend: bloedstolsel en bloedplasma (bloedvacht) stroomt het bloedvat uit Door histamine komen witte bloedlichamen naar de infectie toe Witte bloedlichamen eten bacteriën op. Soms gaan de witte bloedlichamen hierdoor dood en blijft pus over. fagocyt

Moeilijke woorden Fagocyt = witte bloedcel die andere cellen, virussen of delen daarvan opeet Fago=eten Cyt=holte/cel Een macrofaag (grote eter) is een type fagocyt dat lymfocyten kan activeren Fagocyteren= het eten van een andere cel of een deel daarvan Fagocytose= het proces van het fagocyteren (zoals diner ook een proces is) Cytokines= stoffen (hormonen) die witte bloedcellen afscheiden om aan elkaar signalen door te geven Kine = in beweging brengen, bewegen (cinema=bewegende beelden)

Zo ziet een bloedvat er in het echt uit

Opdracht 3 Bij een bijensteek spuit de bij een klein beetje spul in je huid. Je lichaam maakt als reactie cytokinen. Je krijgt dus ook dat je bloedvaten bij de bijensteek verwijden en doorlaatbaar worden. Er ontstaat een zwelling. Iemand die allergisch is voor bijensteken kan overlijden doordat er vele malen teveel cytokinen worden geproduceerd en niet alleen op de plaats van de bijensteek maar door je hele lichaam. Beredeneer wat er gebeurt als iemand met bijenallergie overlijdt door een bijensteek. Dit heet een anaphylactische shock. (spreek uit: anavielaktiese sjok)

Een fagocyt die een bacterie opeet (fagocyteert)!! Samenstelling bloed Bloedplaatje (voor bloedstolling) Witte bloedcel Rode bloedcel Een fagocyt die een bacterie opeet (fagocyteert)!!

Bloed: NB je moet dus weten dat bloed bestaat uit: 1) Cellen Samenstelling bloed NB je moet dus weten dat bloed bestaat uit: 1) Cellen (witte & rode ) 2) Bloedplaatjes 3) Bloedplasma Vocht tussen de cellen in Bloedplaatje (voor bloedstolling) Witte bloedcel Rode bloedcel

Non – specifiek (= aspecifieke) afweer is niet altijd genoeg (inadequaat): Je wordt ziek: wat nu???? Tuberculose kan in de fagocyt blijven leven en zich vermenigvuldigen Plaatje: http://www.cellsalive.com/mac.htm

Non – specifiek afweer is niet altijd genoeg (inadequaat): Je wordt ziek: wat nu???? Non specifieke afweer (aspecifiek) is niet genoeg als: 1) De ziekteverwekker tegen de non-specifieke weerstand is opgewassen (resistent) 2) Een virus in een cel zit en niet herkend wordt 3) De ziekteverwekker te snel groeit Specifieke afweer

Thymus Beenmerg Stamcel in beenmerg Fagocyten Lymfocyten Fagocyt Rode bloedcellen Erytrocyten Bloedplaatjes Thromboocyten Fagocyt T-cel B-cel Thymus Beenmerg Fagocyt Fagocyt Witte bloedcellen

T-cellen De Thymus

T-cellen: Opdracht 4 Rode Hond (rubella) is een ziekte die door en virus wordt veroorzaakt Dit is een zogenaamde kinderziekte: als je de ziekte eenmaal hebt gehad dan kun je hem niet nog een keer krijgen. Opdracht: Je krijgt een hoop informatie over T-cellen en cellen die met virussen zijn geïnfecteerd: Probeer zelf uit te puzzelen hoe het lichaam zich tegen een tweede infectie met het rode hondvirus wapent.

T-cellen: Wat cellen altijd doen: Presentatie alle cel-eiwitten op celmembraan Via MHC-1 moleculen op celmembraan Allerlei eiwitten en stukken eiwit Cel laat zien wat er in de cel gebeurt Weet je nog? MHC I

T-cellen: viruseiwit viruseiwit virus Cel met Virus: Laat virus eiwit zien! (dit doet de cel met behulp van MHC 1 moleculen op de celmembraan) viruseiwit viruseiwit virus

T-cellen: Specifiek voor één eiwit dus voor een soort virus of bacterie. Een T-cel tegen rode hond doet niets tegen de bof. Specificiteit door specifieke receptoren op de celwand Er zijn miljoenen T-cellen tegen miljoenen virussen en bacteriën Receptor Past op één soort eiwit T-cel

T-cellen: Je hebt miljoenen soorten T-cellen ieder tegen één apart eiwit of eiwitdeel dat niet uit je lichaam afkomstig is.

T-cellen: Na enkele dagen komt toevallig de juiste T-cel een geïnfecteerde cel tegen (er zijn er al een hoop) T-cel prikt een geïnfecteerde cel lek! (lyse) Virus kan zich niet meer in de cel delen 1 2 3

T-cellen: De T-cel gaat zich ook snel vermenigvuldigen! geheugen T-cellen (niet actief) Actieve T-cellen

T-cellen: Opdracht 4 antwoord

T-cellen: Opdracht 5 & 6 95% van alle lymfocyten gaat ongebruikt weer dood. Verklaar dit. Je hebt lymfocyten tegen miljoenen verschillende antigenen. Hoe komt het dat lymfocyten tegen enkele antigenen toch 5% van alle lymfocyten uitmaken?

Klonale selectie:

Antistoffen: Er is meer afweer.... antistoffen Antistoffen binden aan lichaamsvreemde eiwitten Ze zijn er in verschillende soorten

Antistoffen: Antistoffen zitten in het bloedplasma* Samenstelling bloed Antistoffen zitten in het bloedplasma* Bloedplaatjes (voor bloedstolling) We kunnen het plaatje aanvullen Witte bloedcel *bloedplasma: Vocht in het bloed dat om de bloedcellen heen stroomt. Rode bloedcel

Antigenen: Antigenen Alles waar antistoffen aan binden noemen we Antigen = Antistoffen generator (genereren is opwekken) Alle lichaamsvreemde eiwitten zijn antigenen

Wat doen antistoffen? Antistoffen binden aan lichaamsvreemde eiwitten Virussen en bacteriën kunnen zich niet meer binden aan cellen Vangen van bacteriën en virussen Vangen losse antigenen Activeren complement systeem (niet voor PW) Stimuleert fagocytose prikt cel lek

Lymfestelsel (antistof/antigeen komt in lymfevat en dan in lymfeknoop) Lymfevaten: voeren weefselvocht af Lymfeknoop: Veel lymfocyten en fagocyten fagocyt

Vaccinatie Inge- bracht Wat voor immuniteit zorgt Opmer- king Geheugen cellen antigeen via infectie ziek Natuurlijk ziekte krijgen Actieve immunisatie Geheugen cellen antigeen via injectie Soms een beetje ziek Kunstmatig vaccinatie Natuurlijk tijdelijk via placenta Passieve immunisatie Kunstmatig tijdelijk via injectie

ABO systeem

Rhesus factor Antistof tegen Rhesus + Rhesus + antigeen op celwand Rhesus – geen antigeen op celwand Antistof tegen Rhesus + Als antigeen bij antistof komt volgt een reactie: De rode bloedcel wordt lekgeprikt door een complement factor :

Rhesus factor

Rhesus factor

Rhesus factor

Rhesus factor

Rhesus factor

Allergie De Huisstofmijt De Huisstofmijt eet stof Zijn uitscheiding (poep) is zo licht dat dit door de lucht zweeft Deze uitscheiding veroorzaakt allergische reacties

Allergie Uitscheiding (poep) huisstofmijt Bij volgende contact scheidt mastcel veel cytokinen uit (histamine) plasmacel maakt antistoffen mastcel B-cel komt antigeen tegen Mastcel wordt gevoelig door antistoffen die op celmembraan nestelen B-cel vormt plasmacel(len) Histamine zorgt voor veel slijmproductie: niezen en hoesten

Reuma T-cellen check op afweer tegen je eigen lichaam (auto-immuniteit) 1) Aanmaak miljoenen T-cellen in het beenmerg. 2) Rijping in Thymus: Blootstelling aan allerlei lichaamseiwitten: T-cellen die reageren sterven af 3) Overgebleven T-cellen gaan bloed in 4) Bij Reuma: T-cellen tegen kraakbeen in gewrichten 2 3 1 4 Ontsteking & pijn

AIDS / HIV T-cel HIVirus AIDS=ziekte HIV= het virus dat AIDS veroorzaakt HIV komt T-cellen binnen door aan CD4 molecuul te koppelen (alleen T-cellen hebben CD4 molecuul & sommige fagocyten) HIVirus T-cel

AIDS / HIV HIVirus T-cel

AIDS / HIV

Lastige woorden Leukocyten/Leucocyten = witte bloedcellen Leukos = wit Cytos = holte/cel Epitheel= huid/deklaag op je ingewanden. Epi = op Thelu = het weke / het zachte Lymfocyt = B cellen en T cellen en plasmacellen Lymfo= van de lymfe Antistoffen = Immunoglobulinen (Ig); dit zijn synoniemen

Moeilijke woorden Erythrocyten = rode bloedcellen; erythros = rood MHC = major histocompatibility complex; histo=kleur of vorm (verfmerk Histor) Compatibility = passendheid aansluitbaarheid MHC I : laat alles zien dat er in de cel gebeurt MHC II : komt alleen bij fagocyten en B-cellen voor: de cel gebruikt dit als hij zeker weet dat het een virus of bacterie in zich heeft