2.5 Kosmische straling en organismen Door: Joey Leenen, Jarno Janssen en Jim Bouw

Inhoudsopgave: Chromosomen en DNA Mutaties Kosmische straling Bescherming tegen straling Experiment Vragen

Chromosomen en DNA Een mens heeft 23 chromosomen paren in elke celkern, maar bij de meeste organismen is dat anders. Een zo’n chromosoompaar bij een man bestaat uit een x-chromosoom en een y-chromosoon en bij een vrouw bestaat het uit twee x-chromosomen. Een chromosoom bestaat uit lange DNA-strengen (dat zijn alle kleine stukjes op de animatie), waaraan veel eiwitten vastzitten. Ze zijn opgebouwd uit DNA-stengen. De DNA-strengen bestaan uit nucleotide, nucleotide bestaat uit drie delen: 1. Purine 2. Suiker met vijf koolstofatomen 3. Eén tot drie fosfaatgroepen Filmpje: http://schooltv.nl/video/chromosomen-wat-is-een-karyogram/

Mutaties Bij een mutatie zijn er veranderingen in het erfelijke materiaal van een organisme. Er komt een mutagene straling vrij die het DNA in celkernen verandert, waardoor ze ook kankerverwekkend zijn of een miskraam kunnen veroorzaken. Op een lange termijn zijn mutaties juist gewenst vanwege het in stand houden van de genetische variatie binnen een soort. Veranderingen in genen zorgen ervoor dat nieuwe eigenschappen ontstaan in de nakomelingen van een organisme, de beste organismen worden geselecteerd , dit noem je de evolutie. Mutatie die optreedt in een DNA 

Kosmische straling Ontstaan: De oorsprong van de kosmische straling is slechts voor een deel bekend. Laag-energetische deeltjes komen van de zon en van sterren uit ons melkwegstelsel. Deeltjes met nog meer energie kunnen aan galactische magneetvelden ontsnappen en hebben waarschijnlijk een extragalactische oorsprong. Hierbij wordt gedacht aan Gamma-Ray Bursts (GRB), aan actieve kernen van ver weg gelegen sterrenstelsels, en aan andere verschijnselen die met zeer energetische plasmajets gepaard gaan. Kosmische straling kan ook afkomstig zijn van zwarte gaten. Per jaar wordt een mens gemiddeld aan 3.6 mSv blootgesteld, dit is niet schadelijk pas bij 4.5 Sv is de kans heel groot dat je het niet overleeft. De eenheid van straling is becquerel (Bq), het beschrijft het aantal atoomkernen dat per seconde wordt uitgezonden. Becquerel is vernoemd naar Antoine Henri Becquerel. Het is veiliger om over de evenaar te vliegen dan over de polen want daar gaat al de straling heen dus sta je meer blootgesteld aan kosmische straling! De hoeveelheid straling waaraan je wordt blootgesteld is afhankelijk van: Plaats, op de polen is meer straling dan op de evenaar. Achtergrond straling, op sommige plekken is de achtergrond straling veel groter Producten, materialen die straling uitzenden

Bescherming tegen straling Er zijn verschillende soorten manier om jezelf te beschermen tegen kosmische straling en materialen die kosmische straling opnemen/tegenhouden: Bij de mens: Zonnebrand Zonnebril Parasol Materialen: Lood Aluminium Gewapend beton Plastic Een ruimtepak moet ook beschermd zijn tegen straling maar er zijn meerdere onderdelen; Isolatie en kogelwering Ontlasting opvangen Genoeg zuurstof Spullen om je vast te koppelen aan bijvoorbeeld een ruimteschip Ademen Buizen om de lichaamswarmte aftevoeren naar de rug.

Experiment Wij hebben een experiment gedaan met zonnebrandcrème, de bedoeling was om een aantal evenwijdige lijnen te tekenen en daar zonnebrandcrème op te smeren in een oplopende factor. Daarna moest je boven het papier een UV-lamp houden en opschrijven wat er gebeurt. Je ziet dat de bovenste lijn (met de hoogste factor) het minste Uv-licht doorlaat dus de markeerstiftlijn het minste oplicht. Bij factor 30 is dit meer en bij factor 15 is dit weer meer als bij factor 30. Conclusie: Een hogere factor zonnebrandcrème houdt wel degelijk meer UV-straling tegen.

Vragen?