VERKEERSVEILIGHEIDSONDERZOEK DOVEN STRAATVERLICHTING HEUVELLAND KENNISPLATFORM OPENBARE VERLICHTING Brugge, 11 februari 2015 VERKEERSVEILIGHEIDSONDERZOEK DOVEN STRAATVERLICHTING HEUVELLAND Philip Vaneerdewegh

OVERZICHT BIVV AANLEIDING VOOR HET ONDERZOEK DOEL VAN HET ONDERZOEK AANPAK VAN HET ONDERZOEK RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK CONCLUSIES VERVOLG

1. BIVV Missie: ontwikkelen, delen en toepassen van kennis mbt verkeersveiligheid Philip Vaneerdewegh – BIVV (12 jaar) Architect – stedenbouwkundige – verkeers(veiligheids)deskundige Rode draad: leesbaarheid (ZB) Mensen uit praktijk weten dat je als wegbeheerder het gedrag van weggebruikers slechts zeer beperkt kunt sturen door signalisatie: 90 → 70 zonder infrastructuuraanpassingen Snelheidsmetingen in zones 30 en schoolomgevingen Verkeersgedrag vooral bepaald door uitzicht weg en wegomgeving, ook wel verkeersdrukte, maar veel minder door wegsignalisatie (wordt dikwijls zelfs niet opgemerkt)

Alle aspecten van verkeersveiligheid Afdelingen: 1. BIVV Missie: ontwikkelen, delen en toepassen van kennis mbt verkeersveiligheid Alle aspecten van verkeersveiligheid Afdelingen: Kenniscentrum Adviesbureau voor verkeersveiligheid Centrum voor Public Affairs, Regulatory and Innovation Philip Vaneerdewegh – BIVV (12 jaar) Architect – stedenbouwkundige – verkeers(veiligheids)deskundige Rode draad: leesbaarheid (ZB) Mensen uit praktijk weten dat je als wegbeheerder het gedrag van weggebruikers slechts zeer beperkt kunt sturen door signalisatie: 90 → 70 zonder infrastructuuraanpassingen Snelheidsmetingen in zones 30 en schoolomgevingen Verkeersgedrag vooral bepaald door uitzicht weg en wegomgeving, ook wel verkeersdrukte, maar veel minder door wegsignalisatie (wordt dikwijls zelfs niet opgemerkt)

2. AANLEIDING VAN HET ONDERZOEK Juridische verantwoordelijkheid van de gemeenten: niet echt probleem Morele verantwoordelijkheid: gevolgen voor de verkeersveiligheid ?!? Best vooraf (laten) onderzoeken (cfr. advies AWV) Voorstel BIVV: onderzoek als proef voor één gemeente  Heuvelland

3. DOEL VAN HET ONDERZOEK Zorgen dat het doven van de straatverlichting in de gemeenten die dit overwegen op een veilige manier gebeurt: Uitwerken en uittesten van een aanpak die ook toepasbaar is voor andere gemeenten Gemeenten overtuigen van nut/belang van een onderzoek Preciezere raming van de studiekosten

4. AANPAK VAN HET ONDERZOEK (1) Volledig nieuw te ontwikkelen aanpak Gebaseerd op de lichtvisie van het Vlaams Gewest + op eigen inzichten en ervaringen Beoogd resultaat: rapport met voor elk probleempunt Vaststellingen: korte omschrijving van het probleem Risico’s: voor wie een risico, hoe groot Aanbevelingen: suggesties van relevante oplossingen (indien mogelijk) Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

4. AANPAK VAN HET ONDERZOEK (2) Beperkingen: Enkel wegen met straatverlichting, beheerd door gemeente Enkel verkeersveiligheid (≠ sociale veiligheid) Enkel verkeersveiligheidsproblemen in verband met straatverlichting (≠ klassieke verkeersveiligheidsinspectie) Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

4. AANPAK VAN HET ONDERZOEK (3) Veiligheid van alle weggebruikers Veldwerk vanuit personenwagens 2 teams van telkens 2 onderzoekers Bij ingeschakelde + uitgeschakelde straatverlichting Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

4. AANPAK VAN HET ONDERZOEK (4) Wegkenmerken die door het doven van de verlichting de veiligheid kunnen benadelen: Geleiding van de weg: in welke mate blijft het verloop van de weg zichtbaar/voorspelbaar (bochten, versmallingen, middeneilandjes, …) Zichtbaarheid van obstakels op de weg (rijdende en geparkeerde voertuigen, fietsers en voetgangers indien geen fiets- of voetpaden of bij het oversteken, snelheidsremmers, …) Aanwezigheid van obstakels langs de weg: aantal en afstand t.o.v. de rijbaan (bomen, verlichtingspalen, grachten, …) Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

4. AANPAK VAN HET ONDERZOEK (5) Zichtbaarheid van kruispunten: in welke mate en over welke afstand zijn kruispunten zichtbaar/voorspelbaar Concentratie van erftoegangen bepaalt aantal mogelijke conflictpunten en mogelijke aanwezigheid van fietsers en voetgangers Donkere gaten: duistere weggedeelten achter verlichte weggedeelten + te snelle wisselingen van verlichte en onverlichte wegsegmenten Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (1) Geen acute geïsoleerde veiligheidsproblemen, maar kleinere verspreid over gehele wegennet Geleiding van de weg: Ontbrekende, verdwenen en beschadigde reflectorpaaltjes (vooral problematisch in de bochten), weinig zichtbare reflectors op de middeneilanden van rotondes Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (2) Geleiding van de weg: Ontbrekende, verdwenen en beschadigde reflectors langs de wegen (vooral problematisch in de bochten), weinig zichtbare reflectors op de middeneilanden van rotondes Randmarkeringen van de rijbaan soms afwezig of in slechte staat Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (3) Geleiding van de weg: Ontbrekende, verdwenen en beschadigde reflectors langs de wegen (vooral problematisch in de bochten), weinig zichtbare reflectors op de middeneilanden van rotondes Randmarkeringen van de rijbaan soms afwezig of in slechte staat Verkeersborden onvoldoende reflecterend of vervuild Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (4) Geleiding van de weg: Aanbevelingen: reflectorpaaltjes aanvullen en/of vervangen bijkomende reflectors op vangrails en op middeneilanden randmarkeringen opfrissen (actieve markering bijvoorbeeld aan de Kruisabelestraat-Hooghofstraat tussen Dranouter en Wulvergem, ribbelreflex?) centrale asmarkeringen in bochten (reeds grotendeels aanwezig) … Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (5) Obstakels op de weg: Geparkeerde voertuigen bubeko: parkeerstroken zonder “aanloop” of rugdekking Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (6) Obstakels op de weg: Geparkeerde voertuigen bubeko: parkeerplaatsen naast de rijweg zijn aanwezig waar nodig Fietsers: de weinige fietspaden zijn vaak in slechte staat en onduidelijk aangegeven, vooral ‘s nachts en bij regen Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (7) Obstakels op de weg: Geparkeerde voertuigen bubeko: parkeerplaatsen naast de rijweg zijn aanwezig waar nodig Fietsers: de weinige fietspaden zijn vaak in slechte staat en onduidelijk aangegeven, vooral ‘s nachts en bij regen Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (8) Obstakels op de weg: Geparkeerde voertuigen bubeko: parkeerplaatsen naast de rijweg zijn aanwezig waar nodig Fietsers: de weinige fietspaden zijn vaak in slechte staat en onduidelijk aangegeven, vooral ‘s nachts en bij regen Fietsoversteken (blokmarkering = fietsers uit de voorrang) aan einde dubbelrichtingsfietspad lopen schuin over de rijweg en zonder bescherming, de markering is soms versleten en weinig zichtbaar Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (9) Obstakels op de weg: Geparkeerde voertuigen bubeko: parkeerplaatsen naast de rijweg zijn aanwezig waar nodig Fietsers: de weinige fietspaden zijn vaak in slechte staat en onduidelijk aangegeven, vooral ‘s nachts en bij regen Fietsoversteken (blokmarkering = fietsers uit de voorrang) aan einde dubbelrichtingsfietspad lopen schuin over de rijweg en zonder bescherming, de markering is vaak versleten en weinig zichtbaar Beëindiging van een fietspad zonder “rugdekking” Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (10) Obstakels op de weg: Geparkeerde voertuigen bubeko worden vermeden door parkeerplaatsen naast de rijweg waar nodig Fietsers: de weinige fietspaden zijn vaak in slechte staat en onduidelijk aangegeven, vooral ‘s nachts en bij regen Fietsoversteken (blokmarkering = fietsers uit de voorrang) aan einde dubbelrichtingsfietspad lopen schuin over de rijweg en zonder bescherming, de markering is vaak versleten en weinig zichtbaar Beëindiging van een fietspad zonder “rugdekking” De markeringen van de zebrapaden (enkel aanwezig bibeko en aan kruispunten) zijn soms versleten Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (11) Obstakels op de weg: Aanbevelingen: bij voorkeur vrijliggende eenrichtingsfietspaden aanliggende fietspaden duidelijk markeren en fysiek afschermen in de bochten fietsoversteken dwars over de rijweg en best met fysieke bescherming + integreren in poort beboko fietspadmarkeringen onderhouden eventueel actieve markering of ingebouwde ledlampjes (met detectie?) aan zebrapaden bevolking warm maken voor gebruik fluovesten en ledlampjes + correcte fietsverlichting Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (12) Obstakels naast de weg: Grachten, bomen en verlichtingspalen momenteel zeer dicht langs de rijbaanverharding Volgens “Lichtvisie” (Vlaams Gewest) problematisch indien dichter dan 75 cm bij 70 km/u (hier meestal 90 km/u!) Enkel sporadisch vangrails aan grote niveauverschillen Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

6. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (4) Obstakels naast de weg: Grachten, bomen en verlichtingspalen momenteel zeer dicht langs de rijbaanverharding Volgens “Lichtvisie” (Vlaams Gewest) problematisch indien dichter dan 75 cm bij 70 km/u (hier meestal 90 km/u) Enkel sporadisch vangrails aan grote niveauverschillen Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (13) Obstakels naast de weg: Aanbevelingen: betere geleiding van de weg (zie hierboven) verbeteren zichtbaarheid obstakels (reflectoren, witte strepen op bomen, …) 90 km/u  70 km/u verplaatsen van obstakels indien mogelijk vangrails op kritieke punten Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (14) Zichtbaarheid van kruispunten: Op veel kruispunten van doorgangswegen met kleine zijwegen, die zeker ‘s nachts nauwelijks te zien zijn, geldt voorrang van rechts (al dan niet gesignaleerd door een verkeersbord B17) Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (15) Zichtbaarheid van kruispunten: Op veel kruispunten van doorgangswegen met kleine zijwegen, die zeker ‘s nachts nauwelijks te zien zijn, geldt voorrang van rechts (al dan niet gesignaleerd door een verkeersbord B17) Grotere kruispunten worden meestal aangekondigd door een centrale asmarkering en soms door een middenberm en/of door verkeersborden die de voorrang regelen Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (16) Zichtbaarheid van kruispunten: Op veel kruispunten van doorgangswegen met kleine zijwegen, die zeker ‘s nachts nauwelijks te zien zijn, geldt voorrang van rechts (al dan niet gesignaleerd door een verkeersbord B17) Grotere kruispunten worden meestal aangekondigd door een centrale asmarkering en soms door een middenberm en/of door verkeersborden die de voorrang regelen Dit is echter vaak onvoldoende om de bestuurders attent te maken op de nadering van het kruispunt Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (17) Zichtbaarheid van kruispunten: Aanbevelingen: Straatverlichting rond kruispunten niet doven (indien technisch mogelijk) Kleine zijwegen die ‘s nachts moeilijk zichtbaar zijn steeds ondergeschikt maken aan belangrijkere doorlopende wegen Ondergeschikte wegen aan kruispunten zoveel mogelijk uitrusten met een verhoogd middeneiland, voorzien van reflectors Doorlopende perspectieven over tegenover elkaar liggende ondergeschikte zijwegen zoveel mogelijk onderbreken Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

5. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK (18) Concentratie van erftoegangen: De bebouwing in Heuvelland is vrij sterk geconcentreerd in woonkernen, die vrijwel steeds als bebouwde kom zijn gesignaleerd Bubeko zijn er weinig kernen die aanleiding zouden kunnen geven tot problemen Aanbevelingen: In woonkernen waar het doven van de straatverlichting verkeersveiligheidsproblemen zouden kunnen ontstaan een snelheidsregime van maximum 50 km/u instellen Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

6. CONCLUSIES (1) De zichtbaarheid met straatverlichting aan is op de doorgangswegen van Heuvelland ook nu reeds ver van optimaal (veel onverlichte wegvakken, geen gelijkmatige verlichting maar afwisseling van lichte en donkere vlekken, soms ontbrekende lampen in bochten, lampen in boomkruinen, …) Zou te ver gaan om te stellen dat het doven van de straatverlichting dan toch niet veel verschil meer zou maken Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

6. CONCLUSIES (2) Er zijn weliswaar geen acute afzonderlijke verkeersveiligheidsproblemen als gevolg van het doven van de straatverlichting, maar met beperkte middelen kan de situatie toch veel veiliger gemaakt worden, Niet wachten tot ongevallen gebeuren, maar preventief denken! Algemene verlaging van het snelheidsregime van 90 km/u naar 70 km/u (weldra algemene norm in Vlaanderen?) Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

6. CONCLUSIES (3) Beter lichten aan laten op enkele kritieke plaatsen (kruispunten, bibeko – ook sociale veiligheid) – technisch mogelijk? Niet alleen infrastructurele maatregelen, maar ook gedragsbeïnvloeding, handhaving, … Vaak met zeer beperkte middelen veel resultaat Niet alle maatregelen ineens, maar planmatig spreiden over verschillende jaren (naargelang urgentie en investering) Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

7. VERVOLG Rapport opmaken en vervolgens overmaken en bespreken met gemeente Heuvelland Diensten aanbieden aan gemeenten die specifieke problematiek willen laten onderzoeken: Voorbereidend gesprek (vrijblijvend) Offerte Planning Veldwerk Rapport Verdere informatie: zie flyer Niet in dezelfde mate: niet iedereen rijdt even snel op dezelfde weg Niet even gevoelig: stationstunnel Leuven

VRAGEN, OPMERKINGEN, BEDENKINGEN, …